Δημήτρης Κανελλόπουλος: «Στα χρόνια του Κόκκινου Κόμη»

Το μακρινό 1978, ο συγγραφέας Δημήτρης Κανελλόπουλος πήγε για σπουδές στο Κλουζ της τότε κομμουνιστικής Ρουμανίας, έμεινε εκεί μέχρι το πέρας αυτών και στη συνέχεια επισκέφθηκε τη χώρα κάποιες άλλες φορές για διάφορους λόγους. Έτσι, μπόρεσε να αντιληφθεί το μέγεθος των προβλημάτων που αυτό το κράτος έπρεπε να διαχειριστεί, ενώ παράλληλα έβλεπε πως η αντεπανάσταση ήταν κοντά, κάτι που συνέβη το 1989, όταν και η Ρουμανία πέρασε πια στο στρατόπεδο των ευρωπαϊκών δυτικών συμμαχιών. Τα προβλήματα που η συγκεκριμένη χώρα είχε να αντιμετωπίσει (όμοια με όλων των υπολοίπων

εθνών του σοβιετικού συνασπισμού), όπως για παράδειγμα η έλλειψη τροφίμων, το παράνομο εμπόριο τσιγάρων, ποτών, τζιν και άλλων ρούχων, οι ατέλειωτες ουρές για την προμήθεια ζωτικής ανάγκης προϊόντων, η ασφυκτική παρακολούθηση από τους ανθρώπους του καθεστώτος προς όλους τους πολίτες, η αναρρίχηση ευτελών κομματικών ατόμων σε καίριες θέσεις, η αποπομπή ακόμη και πανεπιστημιακών από τις θέσεις τους λόγω αστικού παρελθόντος, γενικώς η κατάσταση χαφιεδισμού που γινόταν μέρα με τη μέρα όλο και πιο πιεστική, ήταν σίγουρο πως κάποτε θα ξεφούσκωνε, θα έστελνε τους πρωταγωνιστές στα σπίτια τους και θα χάραζε μια καινούργια μέρα για την πολύπαθη χώρα.

Ο Κανελλόπουλος δεν είναι μόνον ο αφηγητής αυτών των ιστοριών, απεναντίας, λαμβάνει μέρος και μάλιστα πρωταγωνιστικό, έτσι ώστε αυτές οι ιστορίες να αποκτούν ρεαλισμό (ο οποίος παράλληλα με τη μυθοπλασία γίνεται λογοτεχνία, χωρίς να μένει δηλαδή σε απλή καταγγελία), ο οποίος παραδομένος στη ρέουσα αφήγηση κυριολεκτικώς γίνεται ενδιαφέρων και αναγνωστικά και πληροφοριακά, με δυο λόγια τραβά την προσοχή μας πολύ περισσότερο από το εάν ένας πρώην κομμουνιστής σήμερα πολεμά με την πένα του ανθρώπους με τους οποίους συνυπήρξε στο ίδιο κόμμα, στην ίδια παράταξη, στην ίδια πλευρά της Ιστορίας. Το αξιοσημείωτο δηλαδή που παρατηρείται έχει να κάνει με το γεγονός ότι στο βιβλίο, ακόμη και εκεί που ο συγγραφέας συνέχεια εντοπίζει τον στόχο του και πυροβολεί άπειρες φορές, με τρόπο μάλιστα ίσως και αντισυντροφικό, το αξιοσημείωτο λοιπόν είναι πως απλώς καταγράφει (γιατί σέβεται τη λογοτεχνία, την οποία και δεν προορίζει για αντικομμουνιστική προπαγάνδα), απλώς παραθέτει στοιχεία τα οποία και αφήνει στην κρίση μας και εμείς με τη σειρά μας οφείλουμε να βγάλουμε ό,τι συμπέρασμα ο καθένας μας επιθυμεί. Άρα και για όσους γνωρίζουν τον ποιητή και πεζογράφο Δημήτρη Κανελλόπουλο, ας μη φανταστεί κανείς πως στον συγκεκριμένο τόμο θα βρει σημεία αντικομμουνιστικής υστερίας, το αντίθετο, θα έρθει πρόσωπο με πρόσωπο με μια φτωχή χώρα, η οποία κάτω από το εν λόγω καθεστώς ουσιαστικά δάγκωνε την ουρά της, έτρωγε τις σάρκες της.

{jb_quote}Βέβαια, και στα δύο μυθοποιητικά του βιβλία η έμπνευση έχει χαρακτήρα εμπειρίας και βιωματικού συμπτώματος.{/jb_quote}

Ο Κανελλόπουλος, όταν αφηγείται, έχει έναν ολοδικό του τρόπο έτσι ώστε τόσο οι ρεαλιστικές όσο και οι φανταστικές ιστορίες του να παίρνουν χρώμα, να έχουν ένταση, να μορφοποιούν καταστάσεις, να παράγουν εικόνες και ήχους, τέλος να δρομολογούν μια ατμόσφαιρα από την οποία δεν ξεφεύγει εντελώς κανείς. Τα δώδεκα πεζογραφήματα (τα οποία αλλάζουν και επίπεδο αλλά και υφολογικό προορισμό, καθώς υπάρχουν και τραγικά αλλά και ευτράπελα και σατιρικά επεισόδια) διασχίζουν όχι μόνο την κριτική σε μια κομμουνιστική χώρα τη δύσκολη περίοδο του Ψυχρού Πολέμου, όχι μόνο τις ατέλειωτες παραπλανήσεις των Αρχών, προκειμένου να προσεταιριστούν οι ήρωες τρόφιμα ή χρήματα, όχι απλώς τα εμπόδια που παρεισφρέουν και στις σπουδές αλλά και στις κοινωνικές σχέσεις φοιτητών και πολιτών, αλλά πολύ περισσότερο, γίνονται κάβοι από τους οποίους πρέπει να στηριχθεί κανείς (αν μάλιστα είναι κομμουνιστής) προκειμένου –όπως στο διήγημα «Η κόκκινη αλεπού»– να μη χάσει τα λογικά του, κυνηγώντας μια υπόθεση πολλών δολοφονιών ηλικιωμένων ζευγαριών, με απώτερο σκοπό τα κλοπιμαία και το αριστοκρατικό προφίλ των γερόντων. Όπως και στο διήγημα «Ο πρίγκιψ…», όπου ένας απόγονος μεγάλης αστικής οικογένειας γνωρίζει πού έχει ο πατέρας του κρύψει τον θησαυρό, παρασέρνει τους δύο φίλους του έως εκεί, τους παραπλανά και στη συνέχεια μόνος του τον ανασύρει κτίζοντας μετά την αντεπανάσταση ένα τεράστιο ξενοδοχείο, όμοιο του πάλαι ποτέ (δηλαδή πριν από τον κομμουνισμό) πατρογονικού οικήματος. Ενώ εν κατακλείδι το τελευταίο αφήγημα του έργου, η έξοδος δηλαδή, μας μεταφέρει στο 1981, όταν οι φοιτητές από τη Ρουμανία έρχονται στην Ελλάδα για να ψηφίσουν με πούλμαν (έχοντας σίγουρη τη νίκη των Σοσιαλιστών), ο οδηγός όμως έκανε λάθος και αντί να διασχίσει την (τότε) Γιουγκοσλαβία σχεδόν περνά στην Αλβανία του Χότζα, παράγοντας διάφορες ευτράπελες καταστάσεις και άφθονο γέλιο, κυρίως μεταξύ των δύο οδηγών αλλά και μεταξύ των φοιτητών, που άλλοτε αποδοκιμάζουν και άλλοτε χειροκροτούν για την τεράστια αυτή ταλαιπωρία την οποία υπέστησαν. Αυτά τα τρία διηγήματα μου έκαναν μεγαλύτερη αίσθηση, όπως και η τραγική ιστορία «Απρόβλεπτες καταστάσεις», που δεν μπορώ όμως να πω με βεβαιότητα αν είναι αληθινή ή όχι, αν δηλαδή ο συγγραφέας βάζει στο στόχαστρό του και τον καπιταλιστικό τρόπο ζωής με τα υπερμεγέθη σπίτια, τα εξοχικά, τα τεράστια τζιπ, τις φιλικές μαζώξεις όπου τα προς βρώση πλημυρίζουν τα τραπέζια, όταν τα δύο τρίτα του πλανήτη δεν έχουν ούτε ένα πιάτο ρύζι για το καθημερινό τους φαγητό.

Ο Δημήτρης Κανελλόπουλος δεν είναι και τόσο μεγάλος στην ηλικία, είναι όμως νεότατος στην πεζογραφία, καθώς τόσο με τον Αστρίτη όσο και εδώ με τον Κόκκινο Κόμη,με τα οποία και εμφανίστηκε έπειτα από κάποιες ποιητικές συλλογές στο παρελθόν, έκανε αισθητή την παρουσία του, διαβάστηκε, συζητήθηκε, δέχτηκε κριτικές και γενικώς άφησε πολύ καλές εντυπώσεις σε όσους τον ακολούθησαν σε αυτό το δεύτερο ταξίδι του. Βέβαια, και στα δύο μυθοποιητικά του βιβλία η έμπνευση έχει χαρακτήρα εμπειρίας και βιωματικού συμπτώματος. Είναι αναρτημένη σαν ψυχογράφημα, από το οποίο και δεν μπόρεσε ποτέ να ξεφύγει, είναι πισωγύρισμα σε ιδέες και οράματα που κατέπεσαν σαν χάρτινοι πύργοι, είναι απώλειες, απουσίες και γενικώς πραγματικοί και συμβολικοί θάνατοι, με δυο λόγια είναι καταστάσεις που πολλοί δεν μπόρεσαν να διαχειριστούν, όταν τριάντα τόσα χρόνια πριν όλα κατέρρευσαν και κανείς δεν υποψιαζόταν τίποτα τόσο για τον πολιτικοκοινωνικό όσο και για τον φιλοσοφικό εκφυλισμό που αυτή η κατάρρευση θα επέφερε σε ανθρώπους που πίστεψαν πως μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο με δικαιοσύνη, δημοκρατία και ανθρώπινα δικαιώματα, κάτι που ποτέ δεν συνέβη και όπου συνέβη ήταν απλώς φάρσα.

Στα χρόνια του Κόκκινου Κόμη
Δημήτρης Κανελλόπουλος
Εκδόσεις Καστανιώτη
σ. 208
ISBN: 978-960-03-6920-5
Τιμή: 15,00€