«Yossefa Even-Shoshan – Dalia Shimko: “Κρυμμένες” σε σκηνοθεσία Τατιάνας Λύγαρη» της Ανθούλας Δανιήλ

Ο ελληνικός λαός συνηθίζει να λέει ότι πίσω από κάθε σπουδαίο άνδρα κρύβεται πάντα μια γυναίκα και αυτό έρχονται να αποδείξουν οι Κρυμμένες, στο έργο που έγραψε η Ισραηλινή συγγραφέας Yossefa Even-Shoshan με τη συνεργασία της επίσης Ισραηλινής σκηνοθέτιδας και γνωστής ηθοποιού Dalia Shimko. Η ιδέα προέρχεται από το βιβλίο της Φρανσουάζ Ξενάκη Να πάρει η οργή! Πάλι ξεχάσαμε την κυρία Φρόυντ…

Για μας εδώ στην Ελλάδα, το έργο ανεβαίνει για πρώτη φορά και φυσικά σε σκηνοθεσία Τατιάνας Λύγαρη,

Τρία ζευγάρια, λοιπόν, διάσημα διεθνώς –το ένα ο Σωκράτης και η Ξανθίππη, το άλλο ο Καρλ Μαρξ και η Τζένι και το τρίτο ο Σίγκμουντ Φρόιντ και η Μάρθα– εμφανίζονται στη σκηνή αρχικά όλα μαζί κι έπειτα κάθε ζευγάρι μόνο του, σε επάλληλους κύκλους. Η αλήθεια τους, σπασμένη σε σκηνές, αποκαλύπτεται σιγά σιγά, ώστε το κοινό μυστικό, όχι και τόσο, το πόσο δηλαδή οι γυναίκες αυτές προσέφεραν υπηρεσίες στους συζύγους τους, έρχεται στο φως. Οι δύο μάλιστα –η Ξανθίππη και η Τζένι– υπέφεραν από οικονομική δυσπραγία πλάι στον άνδρα που κατανάλωνε τον χρόνο του στην ιδέα της Ελευθερίας· η πρώτη σημαντική ιδέα που έπεσε στο τραπέζι όταν όλοι μαζί άνοιξαν τη σκηνή, σαν να μας έλεγαν ότι το θέμα είναι ίδιο και πάντα, από την αρχαιότητα μέχρι την εποχή τους, και εξακολουθεί μέχρι σήμερα και μάλλον θα είναι έτσι για πάντα· μια φαντασίωση και αυτή.

Η Ξανθίππη –από αριστοκρατική οικογένεια και πολύ νεότερη του Σωκράτη– φρόντιζε το σπίτι, τον σύζυγο και τα παιδιά, ενώ εκείνος ανέπτυσσε τις θεωρίες με τους φίλους του περί αλήθειας, θανάτου, ψυχής και κρυφοκοίταζε τους νεαρούς… Όλα καλά, αλλά στο σπίτι υπήρχε μεγάλη οικονομική στενότης και η Ξανθίππη διαρκώς γκρίνιαζε. Οι ιστορικοί και κωμωδιογράφοι δεν είδαν ποτέ το δίκιο της βασανισμένης γυναίκας, γι’ αυτό τη φόρτωσαν με όλα τα ελαττώματα, σαν να είχαν δει από τότε ότι ο Σωκράτης μακροπρόθεσμα θα ήταν ο σοφός των αιώνων, πράγμα που δεν έβλεπε στον δικό της μικρόκοσμο η σχεδόν τρελή Ξανθίππη, η οποία πέρα από τις συμβατικές της φροντίδες είχε και πνευματικές ανησυχίες, που τις καθησύχαζε κρυφακούγοντας. Πιστεύω πως γι’ αυτόν τον λόγο στην παράσταση δρα σαν παραλογισμένη.

Η άλλη, η Τζένι –αριστοκράτισσα και μορφωμένη– υποφέρει οικονομικά, ξεπουλάει τιμαλφή για να εξοικονομήσει τα προς το ζην, ενώ ο σπιτονοικοκύρης τούς κάνει έξωση, γιατί ο Καρλ με τα χρήματα για το νοίκι πλήρωσε την έκδοση της εργασίας του. Τα παιδιά βρίσκουν καταφύγιο στην εκκλησία, για να μην πεθάνουν από το κρύο και την πείνα. Στην εκκλησία, όπου κατοικεί η θρησκεία, δηλαδή το όπιο των λαών! Κι ενώ η Τζένι αγωνιά για το τι θα γίνει κι έχει φυλαγμένη –ιερό κειμήλιο– μια ασημένια κούπα του πατέρα της, κάτι σαν άγιο δισκοπότηρο, ανακαλύπτει πως και αυτήν ο Καρλ την έχει βάλει ενέχυρο για να εκδώσει ένα κείμενό του. Ο Καρλ νοιάζεται για όλον τον κόσμο και κάθε κατατρεγμένο σύντροφο, αλλά ξεχνάει την οικογένεια. Είναι ένας τρυφερός άνδρας, που ζει τα μεγάλα και τα δυνατά αλλά βρίσκεται εκτός της μικρής πιεστικής καθημερινής πραγματικότητας. Η Τζένι δεν ήταν σε θέση να δει το μέλλον του έργου του συζύγου της και τον αντίκτυπό του στη μεταβαλλόμενη κοινωνία. Έβλεπε όμως τον δικό της κόσμο –την οικογένεια– να καταρρέει.

{jb_quote} Θαυμάσια παράσταση με διαχρονικές αλήθειες, για επιφανείς και μη… {/jb_quote}

Ο Φρόιντ είναι σε θέση να ερευνήσει και να καταγράψει με κάθε λεπτομέρεια τις νευρώσεις των γυναικών, να βρει την πληγή τού κάθε πάσχοντος ερωτικά σώματος, αλλά ποτέ δεν υποψιάστηκε αν και η δική του γυναίκα είχε ανάγκη από κάτι που ο ίδιος δεν μπορούσε να της προσφέρει. Η Μάρθα είχε καταλάβει καλά τι είναι η φαντασίωση, αλλά προσποιείται χαριτωμένα. Ο Σίγκι το κατάλαβε, όταν εκείνη του το εξήγησε. «Και από πότε ισχύει αυτό;» τη ρώτησε. «Μα από τότε που ήμασταν αρραβωνιασμένοι», πριν από είκοσι χρόνια δηλαδή! Εκείνος ο κηπουρός –το τέρας που φοβόταν η κυρία τάδε μην της επιτεθεί– δεν ήταν παρά μια φαντασίωσή της που πάρα πολύ θα ήθελε να είχε πραγματοποιηθεί (υποψιάζομαι εδώ τον «φαύνο» στον ρόλο του κηπουρού, έργο του Μαλαρμέ, μουσική του Ντεμπισί και μπαλέτο του Ντιαγκίλεφ που χόρεψε ο Νιζίνσκι, σύγχρονοι όλοι με τον Φρόιντ…).

Οι τρεις αυτές σημαντικές γυναίκες έμειναν στη σκιά των ανδρών τους. Βεβαίως, οι άνδρες τους με τις ιδέες τους άλλαξαν τον κόσμο – στον καιρό τους όμως ο μύθος τους ήταν ακόμη νεογέννητος. Στην απλή καθημερινή ζωή τους ήταν ελλιπείς. Εδώ ίσως με θλίψη πρέπει να παραδεχτούμε εκείνη την πολύ απλή φράση που είπε ο Δημήτρης Χορν στην Κάλπικη λίρα: «Ένας καλλιτέχνης δεν πρέπει να παντρεύεται…».Ένας καλλιτέχνης, ένας διανοούμενος, ένας επιστήμονας, ο οποίος είναι αφοσιωμένος στην ιδέα ή στην Επανάσταση, γιατί κάνει τη γυναίκα του δυστυχισμένη, όπως είπε ένας άλλος λογοτεχνικός-κινηματογραφικός ήρωας, ο Μεσιέ Κομαρόφσκι για τον επαναστάτη Πάσια, στο έργο Δόκτωρ Ζιβάγκο του Πάστερνακ: «Α! είναι από αυτούς που κάνουν τις γυναίκες δυστυχισμένες».

Η παράσταση στήθηκε γύρω από ένα τραπέζι, το οποίο άλλαζε ύψος ανάλογα με τα ζεύγη και την εποχή. Οι δύο ηθοποιοί το στριφογύριζαν σαν να έδειχναν τους κύκλους που κάνει ο χρόνος, αλλά το θέμα παραμένει ίδιο. Από τις συζύγους, η Ξανθίππη πρέπει να έχει τρελαθεί από την απομόνωση, η Τζένι είναι καταπιεσμένη οικονομικά, εξοργίζεται, φοβάται, αλλά δεν παραφέρεται, η Μάρθα μεταξύ αστείου και σοβαρού, παίζοντας το δικό της θέατρο, διδάσκει τον μεγάλο ψυχαναλυτή πως οι ανικανοποίητες ερωτικά σύζυγοι βολεύονται με τις φαντασιώσεις τους. Τα κοστούμια υπηρέτησαν τον κόσμο απέξω, ενώ οι φωτισμοί και η μουσική αποκάλυψαν τον νου και την ψυχή από μέσα. Θαυμάσια παράσταση με διαχρονικές αλήθειες, για επιφανείς και μη…

Περισσότερα για την παράσταση μπορείτε να δείτε εδώ.