Εμβόλια: Ο πόλεμος της πατέντας

«Ναι» στην άρση των πατεντών για τα εμβόλια από την Ε.Ε. - η οποία θα συζητήσει το θέμα σήμερα και αύριο, στο Πόρτο - και τη Ρωσία, «όχι» από τις φαρμακευτικές και την Γερμανία!

Ως «ιστορική στιγμή» χαρακτηρίζουν οι υποστηρικτές της άρσης των πατεντών για τα εμβόλια κατά του κορονοϊού, περιλαμβανομένου του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), την κίνηση του Μπάιντεν να ταχθεί υπέρ του αιτήματός τους, με στόχο την αύξηση της παραγωγής τους, την ώρα που η παγκόσμια κάλυψη του πληθυσμού κυμαίνεται

σε ποσοστό κάτω του 8%. Διεθνείς αναλυτές εκτιμούν πως θα χρειαστούν μήνες διαπραγματεύσεων προτού υπάρξει ομοφωνία για το θέμα των πνευματικών δικαιωμάτων των εμβολίων, καθώς και πλατιά πολιτική βούληση, δεδομένης της σθεναρής αντίστασης των φαρμακευτικών βιομηχανιών στο εν λόγω σχέδιο.

Ανάλογη πρόταση κατέθεσαν, πριν από τις ΗΠΑ, στις 2 Οκτωβρίου, 100 περίπου χώρες, από το Νότιο, κυρίως, ημισφαίριο, καθώς και μεγάλες μη κυβερνητικές οργανώσεις, όπως οι Γιατροί χωρίς Σύνορα (MSF) το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (HRW) και ο ίδιος ο ΠΟΥ. Το αρχικό κείμενο προτείνει να υπάρξει προσωρινή άρση υποχρεώσεων που πηγάζουν από τη Συμφωνία για τα Δικαιώματα Πνευματικής Ιδιοκτησίας στον Τομέα του Εμπορίου (TRIP), προκειμένου οποιαδήποτε χώρα να μπορεί να παράξει εμβόλια χωρίς να ανησυχεί για τις πατέντες - καθώς και φάρμακα και άλλο ιατρικό εξοπλισμό - μέχρι να έχει επεκταθεί ευρέως σε παγκόσμιο επίπεδο ο εμβολιασμός και να έχει ανοσοποιηθεί ο μισός παγκόσμιος πληθυσμός».

Το γενικό συμβούλιο του ΠΟΥ, το οποίο συζήτησε το θέμα την Τετάρτη, ανέφερε πως ένα τροποποιημένο κείμενο, το οποίο θα περιλαμβάνει «συμβιβασμούς», αναμένεται να κατατεθεί τις επόμενες μέρες από την Ινδία και τη Νότια Αφρική, ενώ ο επικεφαλής του Οργανισμού, Τέντρος Αντανόμ Γκεμπρεγέσους, υποδέχθηκε τη δέσμευση του Αμερικανού προέδρου ως κεφαλαιώδους σημασίας βήμα στην κατεύθυνση της ισότιμης πρόσβασης στα εμβόλια και τον τερματισμό της πανδημίας.

Σύμφωνα με τη δήλωση της εκπροσώπου των ΗΠΑ για θέματα εμπορίου, Κάθριν Τάι, η οποία προηγήθηκε των ποικίλων αντιδράσεων που ακολούθησαν, «η κυβέρνηση (σ.σ. των ΗΠΑ) πιστεύει ακράδαντα στην προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας, αλλά προκειμένου να τερματιστεί η πανδημία, στηρίζει την άρση αυτής της περιφρούρησης για τα εμβόλια της Covid-19».

Τη στήριξη του Τζο Μπάιντεν στην άρση των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας για τα εμβόλια κατά της Covid-19 χαιρέτισε την Πέμπτη και η GAVI, η συμμαχία εμβολίων που μαζί με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) διαχειρίζεται το πρόγραμμα διαμοιρασμού εμβολίων COVAX, η οποία, πηγαίνοντας τη συζήτηση ένα βήμα παραπέρα, προέτρεψε τις ΗΠΑ «να στηρίξουν τους μεταποιητές να μεταφέρουν όχι μόνο πνευματική ιδιοκτησία αλλά επίσης και τεχνογνωσία σε μια προσπάθεια να ενισχυθεί άμεσα η παγκόσμια παραγωγή» των εμβολίων.

Σημειώνεται πως το εμβόλιο της AstraZeneca, που παρασκευάζεται από το Serum Institute of India, είναι το βασικό σκεύασμα του COVAX έως τώρα, με τον μηχανισμό να έχει προφέρει 53 εκατ. εμβόλια κατά της COVID-19 σε 121 χώρες και περιοχές. Στόχος της GAVI είναι να καταστούν διαθέσιμες 2 δισεκ. δόσεις έως τα τέλη του 2021, οι μισές εκ των οποίων θα δοθούν σε 92 χώρες χαμηλότερου εισοδήματος, ωστόσο η συμμαχία βρίσκεται αντιμέτωπη με σημαντικούς περιορισμούς στην προμήθεια σκευασμάτων αφότου οι αρχές της Ινδίας ανέστειλαν τις εξαγωγές εμβολίων, μετά την έξαρση της επιδημίας στη χώρα.

Προβληματισμός για το γερμανικό «όχι»

Η πρώτη αρνητική αντίδραση στη «στροφή» των ΗΠΑ για το ζήτημα των πατεντών ήρθε λίγη μόνο ώρα μετά τις δηλώσεις της Κάθριν Τάι από την πλευρά των φαρμακοβιομηχάνων. Η Διεθνής Ομοσπονδία Φαρμακοβιομηχανιών (IFPMA) έκανε μάλιστα λόγο για «απογοητευτική» απόφαση, καθώς η «προσωρινή άρση (σ.σ. των πνευματικών δικαιωμάτων) είναι η κοινή αλλά λάθος απάντηση σε ένα σύνθετο πρόβλημα»

«Η άρση των πατεντών στα εμβόλια για την Covid-19 δεν θα αυξήσει την παραγωγή, ούτε θα παράσχει πρακτικές λύσεις που χρειάζονται για την αντιμετώπιση αυτής της παγκόσμιας υγειονομικής κρίσης. Αντιθέτως πιθανώς θα οδηγήσει σε αποσυντονισμό», σημείωσε το λόμπι των φαρμακοβιομηχανιών, το οποίο τόνισε, ακόμη, ότι οι κύριες προκλήσεις είναι οι εμπορικοί φραγμοί, η συμφόρηση στις αλυσίδες εφοδιασμού και οι ελλείψεις πρώτων υλών.

Τη δυσφορία τους για τη στάση Μπάιντεν εξέφρασαν και οι εταιρείες που βρίσκονται πίσω από το πρώτο εμβόλιο κατά του κορονοϊού που εγκρίθηκε στην Ευρώπη, οι Pfizer, μέσω χθεσινών δηλώσεων του προέδρου της, και BioNTech. Η τελευταία είπε χθες στο Γαλλικό Πρακτορείο ότι «οι πατέντες δεν είναι ο παράγοντας που περιορίζει την παραγωγή ή τον ανεφοδιασμό με το εμβόλιό μας», και ότι ένα τέτοιο μέτρο δεν θα είχε αποτέλεσμα «βραχυπρόθεσμα ή μεσοπρόθεσμα». Μιλώντας στο ίδιο Μέσο την Πέμπτη, ο Άλμπερτ Μπουρλά είπε κι εκείνος πως δεν τάσσεται «καθόλου» υπέρ της απόφασης των ΗΠΑ να στηρίξουν την άρση των πατεντών για τα εμβόλια, ενώ προειδοποίησε πως η εφαρμογή της θα δημιουργούσε προβλήματα λόγω της συμφόρησης των πρώτων υλών.

Η λιγότερο αναμενόμενη είδηση κατά το περασμένο 24ωρο, ωστόσο, ήταν η ευθυγράμμιση του Βερολίνου με την IFPMA και τις δύο εταιρείες που ήδη έλαβαν θέση για τις πατέντες. Σύμφωνα με δηλώσεις εκπροσώπου της Άγγελα Μέρκελ, η πρόταση των ΗΠΑ για άρση των πατεντών για τα εμβόλια της Covid-19 θα είχε «σημαντικές επιπτώσεις στην παραγωγή», ενώ «κύριοι παράγοντες είναι η ικανότητα παραγωγής και οι ποιοτικές προδιαγραφές, παρά τα πνευματικά δικαιώματα». 

«Η προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας είναι πηγή καινοτομίας και έτσι πρέπει να παραμείνει στο μέλλον», ξεκαθάρισε η ίδια κυβερνητική πηγή, εγείροντας ερωτηματικά για τη στάση της Γερμανίας στο θέμα ενόψει της άτυπης συνόδου των «27» στο Πόρτο σήμερα και αύριο, όπου η πρωτοβουλία των ΗΠΑ αναμένεται να εισαχθεί στην ατζέντα.

Η στάση Ευρωπαϊκής Ένωσης και Ρωσίας

Προβληματισμό γεννά το γερμανικό «nein», άλλωστε, ακριβώς διότι και η Ε.Ε. εμφανίστηκε θετική στην εξελισσόμενη συζήτηση. Όπως δήλωσε την ίδια μέρα η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, «η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι έτοιμη να συζητήσει προτάσεις για την αντιμετώπιση της κρίσης κατά αποτελεσματικό και ρεαλιστικό τρόπο», λόγος για τον οποίο «είμαστε έτοιμοι να συζητήσουμε με ποιον τρόπο η πρόταση των ΗΠΑ για την άρση των δικαιωμάτων πενυματικής ιδιοκτησίας επί των εμβολίων κατά της Covid-19 μπορεί να συμβάλει στην εκπλήρωση των στόχων αυτών».

Αν η διαρροή από το Βερολίνο μεταφράζεται πράγματι ως «όχι», εικόνα που σίγουρα θα ξεδιαλύνει τις επόμενες ώρες, η Γερμανία δείχνει να επιλέγει έναν «μοναχικό δρόμο», μέχρι ώρας, καθώς ακόμη και οι χώρες που διατύπωσαν επιφυλάξεις απέναντι στις πρωτοβουλίες των ΗΠΑ υιοθέτησαν ηπιότερους τόνους. Εν παραδείγματι, η Ελβετία έκανε λόγο για «σημαντική ανακοίνωση εκ μέρους των ΗΠΑ», η οποία όμως αφήνει «αναπάντητα ερωτήματα όσον αφορά τις συγκεκριμένες λύσεις που μελετώνται». Και η Ισπανία θεωρεί ότι η πρόταση της Ουάσινγκτον για άρση των πατεντών στα εμβόλια για την Covid-19 «δείχνει το δρόμο» όμως εκτίμησε ότι «δεν αρκεί για να εξασφαλιστούν δόσεις για τις αναπτυσσόμενες χώρες».

Στον αντίποδα, θετικά βλέπουν την πρόταση Μπάιντεν μεγάλες χώρες, όχι αμέτοχες στην αλυσίδα παραγωγής εμβολίων, όπως η Γαλλία και η Ρωσία. Ο Εμμανουέλ Μακρόν είπε χθες πως τάσσεται «εντελώς υπέρ της άρσης των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας» για τα εμβόλια κατά της Covid-19 καθώς «οφείλουμε προφανώς να ενεργήσουμε έτσι ώστε αυτό το εμβόλιο να γίνει ένα παγκόσμιο δημόσιο αγαθό», ενώ ο Βλαντιμίρ Πούτιν επεσήμανε ευθέως πως «η Ρωσία θα υποστηρίξει μια τέτοια προσέγγιση». «Αυτή τη στιγμή ακούμε ότι στην Ευρώπη υπάρχουν ιδέες οι οποίες κατά την γνώμη μου αξίζουν προσοχής. Συγκεκριμένα λένε να αρθεί γενικά η πατέντα για τα εμβόλια κατά του κορονοϊού. Αυτό όχι μόνο δεν έρχεται σε αντίθεση, αλλά απ’ ό,τι αντιλαμβάνομαι, ανταποκρίνεται σε συγκεκριμένους κανόνες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, οι οποίοι προβλέπουν την άρση παρόμοιας προστασίας πατέντας σε έκτακτες συνθήκες», σημείωσε ο Ρώσος πρόεδρος.

Όπως όλα δείχνουν, η υπόθεση των πατεντών για τα εμβόλια, είτε μιλάμε για την προσωρινή άρση τους, είτε για την αγορά τους και άλλες διαδικασίες «μερικής απελευθέρωσής» τους, την οποία ανέδειξαν προ μηνών η κοινωνία των πολιτών και ο ΠΟΥ, επανέρχεται στο προσκήνιο, με τις προεκτάσεις της -πολιτικές και οικονομικές- να προοικονομούν μία νέα διαμάχη, στη σκιά της βεβαιότητας πως η πανδημία, η οποία έχει στοιχίσει τη ζωή σε 3,2 εκατ. ανθρώπους μέχρι σήμερα, απέχει από το τέλος της...

ΕΜΒΟΛΙΑΕΜΒΟΛΙΟΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΣΠΑΤΕΝΤΑΠΑΤΕΝΤΕΣΚΟΡΟΝΟΙΟΣΗΠΑΤΖΟ ΜΠΑΙΝΤΕΝΠΟΥΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΥΓΕΙΑΣΓΕΡΜΑΝΙΑΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΕΝΩΣΗΓΑΛΛΙΑΡΩΣΙΑΙΝΔΙΑΕΙΔΗΣΕΙΣ