Πώς ξέρουμε πώς προφέρονταν τα ονόματα στα αρχαία αιγυπτιακά και σουμεριακά; Μήπως δεν ξέρουμε;

14:30 28/5/2025 - Πηγή: Sportime

Όταν βλέπουμε ένα όνομα όπως “Νεφερτίτη” ή “Γκιλγκαμές”, νομίζουμε πως το προφέρουμε σωστά. Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει καμία απολύτως βεβαιότητα. Η γραφή τους προέρχεται από ιδεογράμματα ή συλλαβές που δεν κατέγραφαν τα φωνήεντα, και πολλές φορές ούτε την ακριβή φωνητική αξία των συμφώνων.

Στην αρχαία αιγυπτιακή γλώσσα, οι ιερογλυφικές επιγραφές άφηναν έξω τα φωνήεντα. Το “Νεφερτίτη”, στην πραγματικότητα, είναι απλώς “Nfrtjyty”. Τα “e” μπήκαν για να προφέρεται πιο εύκολα από τους σύγχρονους ανθρώπους. Το πώς ακριβώς ακουγόταν το όνομα παραμένει άγνωστο.

Η ανακάλυψη

της Στήλης της Ροζέτας βοήθησε. Το ίδιο κείμενο γραμμένο σε αρχαία ελληνικά, δημοτική αιγυπτιακή και ιερογλυφικά. Μέσα από ονόματα όπως του Πτολεμαίου, έγινε εφικτό να αντιστοιχηθούν ήχοι με σύμβολα. Αλλά και πάλι, μόνο για ονόματα βασιλέων και θεών. Και ακόμα κι εκεί, με επιφυλάξεις.

Ο Champollion χρησιμοποίησε την κοπτική γλώσσα, το τελευταίο εξελικτικό στάδιο της αρχαίας αιγυπτιακής, για να κάνει συνδέσεις. Η λέξη “Ra”, για παράδειγμα, που σημαίνει ήλιος, υπήρχε ακόμα στην κοπτική. Τον βοήθησε να καταλάβει ότι το “Ra-ms-s” είναι πιθανόν ο “Ραμσής”.

Στη Σουμερία τα πράγματα ήταν ακόμα πιο θολά. Η γλώσσα πέθανε χωρίς απογόνους, δεν έχει καμία σχέση με άλλες γνωστές. Τα σφηνοειδή σύμβολα ήταν είτε ιδεογράμματα είτε συλλαβικά. Αλλά κανείς δεν άκουσε ποτέ Σουμέριο να μιλά. Η μόνη γέφυρα ήταν η Ακκαδική, μια σημιτική γλώσσα που την αντικατέστησε και χρησιμοποιούσε την ίδια γραφή.

Η ανακάλυψη της επιγραφής του Μπεχιστούν, που περιείχε το ίδιο κείμενο σε παλαιοπερσικά, ακκαδικά και ελαμιτικά, βοήθησε στην αποκρυπτογράφηση. Από τα περσικά ονόματα, μεταφέρθηκαν φωνητικά στοιχεία. Και από τα ακκαδικά, ξεκίνησε η ανακατασκευή της σουμεριακής.

Αλλά και πάλι, η λέξη “Shulgi” παλιότερα διαβαζόταν “Dungi”. Ο “Ur-Nammu” είχε θεωρηθεί “Ur-Engur”. Οι ερμηνείες αλλάζουν καθώς αλλάζει η μέθοδος. Δεν υπάρχει αυθεντική φωνή από το παρελθόν για να τις επιβεβαιώσει.

Η κινέζικη γλώσσα, αν και ζωντανή, μας δείχνει πόσο αλλάζουν οι ήχοι. Ποιήματα που σήμερα δεν ομοιοκαταληκτούν, παλιά το έκαναν. Οι χαρακτήρες έμειναν ίδιοι, η προφορά άλλαξε. Μόνο μέσω συγκρίσεων και λεξικών όπως το Qieyun του 601 μ.Χ. προσπαθούν οι ειδικοί να προσεγγίσουν τους αρχαίους ήχους.

Η αλήθεια είναι ότι κάθε φορά που διαβάζουμε ένα όνομα από αυτά τα συστήματα, το ακούμε στο μυαλό μας με ήχους που προσθέσαμε εμείς. Οι λέξεις τους ήταν γεμάτες νόημα — θεότητες, τιμές, αξίες. Αλλά η φωνή τους χάθηκε. Και ίσως δεν την ακούσουμε ποτέ.

Γρηγόρης Κεντητός για το sportime.gr.

Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο >>

Keywords