Η ασθένεια που κάνει τα ελάφια να τρώνε τον εαυτό τους. Αν περάσει στον άνθρωπο, δεν υπάρχει επιστροφή

Σε κάποια δάση της Βόρειας Αμερικής, ένα ελάφι στέκεται ακίνητο για ώρες. Δεν φοβάται τους θηρευτές, δεν τρέχει αν το πλησιάσεις. Το βλέμμα του είναι θολό, σα να κοιτά κάπου μακριά, σε κάτι που δεν υπάρχει. Ξαφνικά, αρχίζει να χτυπά το κεφάλι του πάνω σε πέτρες. Τα κέρατά του σπάνε. Το αίμα τρέχει, αλλά το ελάφι συνεχίζει. Ώσπου μένουν μόνο κόκαλα, κομμάτια κρανίου και σπασμένα τμήματα εγκεφάλου. Προσπαθεί να τα γλείψει. Η γλώσσα του δεν το υπακούει. Το σώμα του τρέμει. Τελικά, βυθίζεται μόνο του σε έναν ποταμό και πεθαίνει.

Αυτό δεν είναι φαντασία. Είναι Chronic Wasting Disease (CWD).

Το CWD είναι μια πριονική νόσος. Δεν προκαλείται από ιό ή βακτήριο. Ούτε από μύκητα ή δηλητήριο. Προκαλείται από κάτι σχεδόν αφύσικο: πρωτεΐνες που μολύνουν άλλες πρωτεΐνες. Πρίονες. Μόλις μπουν στον εγκέφαλο, τον αλλοιώνουν. Τον τρώνε. Τον σβήνουν από μέσα προς τα έξω. Το σώμα μένει ζωντανό. Το μυαλό φεύγει.

Τα πρώτα σημάδια είναι ανεπαίσθητα: απώλεια βάρους, νευρικότητα, υπερβολικό σάλιο. Μετά έρχεται η αποδιοργάνωση. Το ζώο χάνει τον προσανατολισμό του, δεν αναγνωρίζει απειλές, περπατά σε κύκλους ή μένει ακίνητο με τις ώρες. Μερικά γίνονται επιθετικά. Άλλα κοιτούν στο κενό. Άλλα, προσπαθούν να φάνε χώμα, ξύλα, ή τα ίδια τους τα άκρα. Δεν είναι φανταστικό. Είναι καταγεγραμμένο.

Το πιο τρομακτικό; Δεν υπάρχει θεραπεία. Η ασθένεια είναι 100% θανατηφόρα.

Εντοπίστηκε για πρώτη φορά το 1967 σε ελάφια στην πολιτεία Κολοράντο. Από τότε εξαπλώθηκε σε δεκάδες πολιτείες, και πλέον εντοπίζεται και στον Καναδά, στη Νορβηγία και στη Νότια Κορέα. Τα πρίονες μένουν ενεργά στο χώμα, στο νερό, στα κόπρανα, ακόμα και σε σημεία όπου ζώο απλώς πέρασε, για χρόνια.

Οι επιστήμονες έχουν δοκιμάσει τα πάντα: απολύμανση, φωτιά, χημικά. Τίποτα δεν σκοτώνει τους πρίονες.

Μέχρι τώρα, δεν έχει υπάρξει τεκμηριωμένο κρούσμα CWD σε άνθρωπο. Αλλά άλλες παρόμοιες ασθένειες έχουν περάσει. Η νόσος των τρελών αγελάδων — BSE — ήταν επίσης πριονική. Πέρασε στον άνθρωπο μέσω μολυσμένου κρέατος και σκότωσε εκατοντάδες. Δεν αποκλείεται το ίδιο να γίνει και με το CWD.

Πειράματα σε πιθήκους έδειξαν ότι η νόσος μπορεί να περάσει σε είδη κοντινά στον άνθρωπο. Δεν χρειάζεται πολύ. Μία μετάλλαξη. Ένα λάθος στην αναδίπλωση. Ένα τυχαίο πέρασμα. Και τότε, ο κόσμος θα γνωρίσει μια ασθένεια που δεν έχει εμβόλιο, δεν έχει θεραπεία και δεν έχει καμία πιθανότητα επιβίωσης.

Η διαφορά με τον κορωνοϊό ή τη γρίπη είναι απλή και απόλυτη: αν κολλήσεις CWD, δεν γλιτώνεις. Δεν υπάρχει ποσοστό θνητότητας. Δεν υπάρχει στατιστική. Υπάρχει μόνο το βέβαιο τέλος.

Σκέψου το: μια ασθένεια που τρέφεται με τον εγκέφαλο, μεταδίδεται σιωπηλά, παραμένει για χρόνια στο περιβάλλον, δεν καταστρέφεται, και μπορεί να σε κάνει να χάσεις την αντίληψή σου, την προσωπικότητά σου, το πρόσωπό σου. Να σε κάνει να περπατάς σε κύκλους, να γλείφεις το χώμα, να πέφτεις σε ποτάμια χωρίς να ξέρεις γιατί.

Αν κάποτε υπάρξει αληθινή επιδημία που θα μοιάζει με ταινία τρόμου, δεν θα ξεκινήσει από πείραμα. Δεν θα ξεκινήσει από εργαστήριο. Θα ξεκινήσει από ένα ελάφι που χτυπάει το κεφάλι του σε μια πέτρα — και δεν σταματάει ποτέ.

Γρηγόρης Κεντητός για το sportime.gr.