Γιατί δε θα μάθουμε ποτέ ποια ήταν η πρώτη γλώσσα που μίλησε ο άνθρωπος στη Γη

13:51 13/6/2025 - Πηγή: Sportime

Η πρώτη λέξη στην ιστορία της ανθρωπότητας χάθηκε πριν καν προλάβει να φτάσει κάπου. Ειπώθηκε με στόμα γυμνό, χωρίς αλφάβητο, χωρίς μαγνητόφωνο, χωρίς κοινό. Ίσως ήταν μια κραυγή. Ίσως κάτι που έμοιαζε με όνομα. Ίσως ένα «εδώ» ή ένα «μη». Κανείς δεν θα τη μάθει ποτέ, γιατί η γλώσσα, αυτή η πιο ανθρώπινη ιδιότητα απ’ όλες, δεν αφήνει αποτύπωμα στο χώμα. Λιώνει με την ανάσα που τη φέρνει.

Μπορεί το σώμα να απολιθώνεται, μπορεί ο εγκέφαλος να αφήνει κρανία και το αίμα να αφήνει DNA, αλλά η γλώσσα… φεύγει στον αέρα και δεν επιστρέφει ποτέ. Ο

πρώτος άνθρωπος που είπε «νερό», «μαμά» ή «τρέξε», έζησε πριν από δεκάδες χιλιάδες χρόνια. Δεν άφησε τίποτα πίσω. Ούτε γραφή, ούτε μετάφραση, ούτε φωνή. Μόνο σιωπή.

Η γραφή είναι πρόσφατο κατόρθωμα. Μόλις πέντε χιλιάδες χρόνια. Η γλώσσα όμως υπήρχε πολύ νωρίτερα. Οι πρώτοι Homo sapiens είχαν ήδη φωνή, ήδη φθόγγους, ήδη κάτι σαν γραμματική. Ίσως η πρώτη γλώσσα να γεννήθηκε πριν από 100.000 ή και 200.000 χρόνια. Μπορεί και πιο πριν. Δεν έχουμε ούτε μία απόδειξη. Κανένα οστό δεν λέει «μίλησε έτσι». Καμία πέτρα δεν γράφει «αυτό σημαίνει πατέρας».

Αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να φανταστούμε. Υπήρχε άραγε μία και μοναδική γλώσσα στην αρχή, μια προϊστορική μητέρα όλων των λέξεων; Μια γλώσσα που τη μιλούσαν όλοι οι άνθρωποι πριν σκορπιστούν στην υφήλιο; Ή υπήρχαν πολλές, δημιουργημένες παράλληλα, που χάθηκαν και θάφτηκαν με τους φορείς τους; Δεν ξέρουμε. Και δεν θα μάθουμε. Γιατί οι γλώσσες δεν αφήνουν απολιθώματα. Δεν εντοπίζονται στο έδαφος. Δεν ξεθάβονται. Δεν επιβεβαιώνονται. Απλώς χάνονται.

Οι γλωσσολόγοι προσπάθησαν να ανασυνθέσουν μια φανταστική «πρωτογλώσσα», την Proto-Human. Αλλά είναι θεωρητικό κατασκεύασμα. Ένα παζλ από ήχους, με βάση γλώσσες που μιλιούνται σήμερα. Όμως αν κάτι μάθαμε από την ιστορία, είναι ότι η γλώσσα αλλάζει, παραλλάσσεται, φθείρεται. Όταν πας πίσω 10.000 χρόνια, τα ίχνη χάνονται. Πίσω από εκεί, δεν υπάρχει τίποτα. Μόνο υποθέσεις.

Η πρώτη γραπτή γλώσσα που γνωρίζουμε είναι η Σουμεριακή, γύρω στο 3200 π.Χ. Ακολουθούν τα Ακκαδικά, τα Αιγυπτιακά και τα Χεττιτικά. Είναι αρχαίες, αλλά όχι οι πρώτες. Είναι απλώς οι πρώτες που κατάφεραν να περάσουν από τη φωνή στο σύμβολο. Οι πρώτες που πάγωσαν τον χρόνο. Όλες οι άλλες – αυτές που μιλούσε η ανθρωπότητα για χιλιάδες χρόνια πριν – χάθηκαν με τον άνεμο.

Αυτό που ίσως συγκλονίζει πιο πολύ, είναι ότι όλες οι λέξεις που λες σήμερα, από το «μάτια» ως το «όνειρο», είναι φωνητικές απόγονοι εκείνων των πρώτων άγνωστων ήχων. Κουβαλούν μέσα τους ίχνη μιας προϊστορικής φωνής που δεν θα ακούσουμε ποτέ. Μιας μάνας που ίσως φώναξε το παιδί της και η λέξη της έγινε ρίζα χωρίς όνομα.

Δεν θα μάθουμε ποτέ ποια ήταν η πρώτη γλώσσα. Όχι γιατί δεν θέλουμε. Αλλά γιατί ο κόσμος των λέξεων είναι χτισμένος πάνω στο φευγαλέο, στο περαστικό, στο ανέφικτο. Είναι χτισμένος πάνω σε κάτι που, μόλις το πεις, ήδη χάνεται.

Γρηγόρης Κεντητός για το sportime.gr.

Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο >>

Keywords