Από την επιχείρηση Spider’s Web στο Γεωπολιτικό Σκάκι: Η Μάχη για την Ουκρανία

Γράφει ο

Κρίς Κωνσταντινίδης

MSc in International Relations, Strategy & Security

Από την επιχείρηση Spider’s Web στο Γεωπολιτικό Σκάκι: Η Μάχη για την Ουκρανία

Η επιχείρηση Spider’s Web, μια συντονισμένη επίθεση της SBU με 117 FPV drones κατά πέντε ρωσικών αεροπορικών βάσεων στις 1 Ιουνίου 2025, έπληξε στρατηγικά αεροσκάφη, αποκαλύπτοντας τρωτά σημεία της ρωσικής

αεράμυνας και αναζωπυρώνοντας τη γεωπολιτική αντιπαράθεση. Το πρόσφατο ουκρανικό πλήγμα, με φερόμενη δυτική υποστήριξη, αναζωπυρώνει τη συζήτηση για την πορεία του πολέμου και τις στρατηγικές των εμπλεκομένων. Η ανάλυση που ακολουθεί εξετάζει την αντίδραση της Ρωσίας, τις προθέσεις της Δύσης και το ευρύτερο γεωπολιτικό πλαίσιο, αποφεύγοντας τις παγίδες της δυτικοκεντρικής ερμηνείας.

Μετά το ουκρανικό πλήγμα, το κρίσιμο ερώτημα αφορά την απόκριση της Ρωσίας. Πράγματι, οι αναφορές για παροχή πληροφοριών και δορυφορικής υποστήριξης από τη βρετανική πλευρά στο πρόσφατο ουκρανικό πλήγμα έχουν κάποια βάση. Ωστόσο, ανεξαρτήτως της συμμετοχής των Δυτικών, το κεντρικό ζήτημα δεν είναι ποιος παρείχε τη στήριξη, αλλά ποια θα είναι η απάντηση της Μόσχας.

Ενισχύστε το militaire.gr ,δείτε γιατί ΕΔΩ

Η Ρωσία δεν θα αντιδράσει παρορμητικά, ούτε με εντυπωσιακή «εκδίκηση» ή ασύμμετρες ενέργειες που θα έθεταν σε κίνδυνο τη στρατηγική της θέση. Το Κρεμλίνο γνωρίζει ότι κάθε σπασμωδική αντίδραση θα εξυπηρετούσε το δυτικό αφήγημα και θα νομιμοποιούσε περαιτέρω εμπλοκή στο ουκρανικό πεδίο. Η Ρωσία, πιστή στο «δόγμα» της στρατηγικής υπομονής, αποφεύγει την κλιμάκωση που θα νομιμοποιούσε τη δυτική επέμβαση, εστιάζοντας σε εδαφικούς στόχους όπως η Οδησσός και η Υπερδνειστερία, για να επαναφέρει την Ουκρανία στη σφαίρα επιρροής της. Από την αρχή της κρίσης, η Δύση επιδιώκει να ωθήσει τη Μόσχα σε τέτοια αντίδραση, αλλά ο Πούτιν δεν παίζει με τους όρους των αντιπάλων του, ούτε οι Ρώσοι λειτουργούν με αυτόν τον δυτικοκεντρικό τρόπο.

Ενώ η Ρωσία εστιάζει στη στρατηγική υπομονή, η Δύση επιδιώκει να κλιμακώσει την πίεση μέσω έμμεσων τακτικών και στρατηγικών συμμαχιών. Σημειώστε ότι από ότι φαίνεται Τραμπ και Πούτιν έχουν συμφωνήσει τα πάντα, υπό την προϋπόθεση ότι ο δεύτερος δεν θα εκθέσει τον πρώτο. Η στρατηγική του Τραμπ στοχεύει στη διάρρηξη του Ρωσο-Σινικού άξονα, ρυμουλκώντας τη Ρωσία δυτικότερα μέσω παραχωρήσεων στο ουκρανικό πεδίο, ώστε να απομονώσει την Κίνα, το πρωταρχικό του εξωτερικό μέτωπο. Εσωτερικά, ο Τραμπ αντιμετωπίζει τρία μέτωπα:

Πρώτο το βαθύ κράτος, που επιδιώκει την αποτυχία της προεδρίας του, δεύτερο τις ανυπάκουες Ευρωπαϊκές ηγεσίες, και τρίτο την αμερικανική ήπειρο, την οποία φιλοδοξεί να δορυφοροποιήσει (βλ. Γροιλανδία, Λατινική Αμερική, Καναδά) για να «χτίσει» την ουσιαστικά την άμυνα του έναντι στη Κίνα. Οι προτεραιότητες λοιπόν έχουν μετατοπιστεί, από τη στρατηγική φθορά της Ρωσίας, η κλιμάκωση στην Ουκρανία εξυπηρετεί πλέον το αφήγημα του βαθέος κράτους για να υπονομεύσει την ηγεσία του Τραμπ ώστε να αποτύχει η προεδρία του μιας και ο ίδιος δήλωνε επανειλημμένα ότι θα επιτύχει τον τερματισμό της Ρωσο- Ουκρανικής διένεξης.

Ενώ η Δύση πιέζει για κλιμάκωση, η Ρωσία αποφεύγει ενέργειες που θα την παγιδεύσουν. Με βάση τα παραπάνω, αποκλείω πλήρως οποιοδήποτε χτύπημα εντός ευρωπαϊκού εδάφους. Δεν είναι ούτε επιχειρησιακά σκόπιμο ούτε εντάσσεται στους γεωστρατηγικούς σχεδιασμούς της Ρωσίας. Οι υποτιθέμενες απειλές κατά Λετονίας, Λιθουανίας ή Λονδίνου αποτελούν στοιχεία του δυτικού πληροφοριακού πολέμου, όχι πραγματικές ρωσικές επιδιώξεις. Εκτιμώ ότι η Μόσχα εστιάζει σε γεωγραφικά κρίσιμα σημεία, όπως η Οδησσός, ο Μικολάιβ, η Υπερδνειστερία και το καθεστώς του Κιέβου. Ο απώτερος στρατηγικός σκοπός είναι σαφής: η Ουκρανία να επανέλθει πλήρως στη ρωσική σφαίρα επιρροής, να περιχαρακωθεί εδαφικά και να καταστεί μόνιμα μη λειτουργική για τα δυτικά συμφέροντα. Άρα, συμπερασματικά, αν η Μόσχα δεν ελέγξει την Οδησσό, η διένεξη δεν πρόκειται να τερματιστεί, όπως είχα εκτιμήσει και γράψει στις 10 Μαρτίου 2022 σε δημόσια μου τοποθέτηση, χαρακτηρίζοντας την Οδησσό ως πόλη-κλειδί. Άλλωστε, βρισκόμαστε σε μια εποχή όπου οι κρατικοί δρώντες επιδιώκουν να κλείσουν οριστικά τις υποθέσεις που τους ταλανίζουν, γι’ αυτό οι πόλεμοι σήμερα είναι μακροχρόνιοι. Ποια η απόδειξη; Μα αυτό ακριβώς που εξελίσσεται και στη Μέση Ανατολή.

Ενώ η Μόσχα προωθεί τους στόχους της, οι δυτικές προβλέψεις παραμένουν εσφαλμένες. Ως προς την αναμενόμενη «θερινή επίθεση», εκτιμώ ότι πρόκειται για δυτικό τρόπο σκέψης. Αντίθετα, η ρωσική στρατηγική βασίζεται στην επιβολή πίεσης σε όλο το μέτωπο, με στόχο τη σταδιακή κατάρρευση του ουκρανικού αμυντικού ιστού και την προέλαση με το ελάχιστο κόστος σε ζωές και πόρους, αυτός είναι και ο βασικότερος λόγος που η ρωσική ηγεσία διεξάγει συνομιλίες, με απλά λογία ροκανίζει τον χρόνο, είναι στρατηγική φθοράς. Η ανάλυση πολλών δυτικών αναλυτών αποτυγχάνει επειδή εφαρμόζουν στις ρωσικές ενέργειες δυτικά κριτήρια αξιολόγησης. Αντίθετα, αυτό που βλέπουμε είναι ότι η Ρωσία λειτουργεί με δικούς της κανόνες, ρυθμούς και στρατηγικό χρονισμό. Το Κρεμλίνο, πιστό στη ρωσική παράδοση της γεωστρατηγικής υπομονής, ακολουθεί το σχέδιό του χωρίς παρεκκλίσεις.

Παρά τη ρωσική στρατηγική, η Ουκρανία συνεχίζει τις τακτικές επιθέσεις. Το πρόσφατο χτύπημα, αν και επιτυχημένο σε τακτικό και επιχειρησιακό επίπεδο, δεν αποτελεί στρατηγικό game changer, όπως το παρουσιάζει το δυτικό αφήγημα, συγκρίνοντάς το ακόμη και με το Περλ Χάρμπορ. Η Ουκρανία ισχυρίζεται ζημιές 7 δισ. δολαρίων σε 41 αεροσκάφη, ενώ ανεξάρτητες εκτιμήσεις επιβεβαιώνουν 13-20 κατεστραμμένα, με τους Ρώσους να περιορίζουν τις απώλειες σε κάποιες στρατιωτικές εγκαταστάσεις. Η αλήθεια πιθανότατα βρίσκεται κάπου στη μέση.

Ενισχύστε το militaire.gr ,δείτε γιατί ΕΔΩ

Η φημολογούμενη βρετανική υποστήριξη, αν και μη επιβεβαιωμένη, εντάσσεται στην τακτική της Δύσης να ενισχύει την ουκρανική αντίσταση μέσω πληροφοριών, ενώ η δημοσιοποίηση της επιχείρησης από το Κίεβο λειτουργεί ως ψυχολογική επιχείρηση, ενισχύοντας το ουκρανικό ηθικό και προκαλώντας παράνοια στη Ρωσία.

Η επιχείρηση φαίνεται να σχεδιάστηκε με πολλαπλούς στόχους: να πλήξει το κύρος της Ρωσίας, να προκαλέσει στρατηγική φθορά και οικονομικό κόστος, να παρασύρει τη Μόσχα σε ασύμμετρη αντίδραση, να ενισχύσει το ουκρανικό ηθικό ενώ αποδυναμώνει το ρωσικό, να δικαιολογήσει τη συνέχιση της δυτικής στρατιωτικής βοήθειας, να ενδυναμώσει τη διαπραγματευτική θέση του Ζελένσκι έναντι πιθανής ρωσικής αποχώρησης από τις συνομιλίες (μετα από το χτύπημα), και να εντείνει την εσωτερική πίεση στο Κρεμλίνο από σκληροπυρηνικούς κύκλους που επιδιώκουν την κλιμάκωση. Η Ουκρανία, μέσω της δημόσιας αποκάλυψης της επιχείρησης, διεξήγαγε ψυχολογική επιχείρηση, ενισχύοντας το εθνικό φρόνημα και σπέρνοντας δυσπιστία στις ρωσικές εφοδιαστικές αλυσίδες, ενώ η Δύση ενίσχυσε το αφήγημα της ρωσικής απειλής για να δικαιολογήσει τη συνέχιση της βοήθειας

Θεωρώ ότι η επιχείρηση φέρει έντονα χαρακτηριστικά βρετανικού-γαλλικού σχεδιασμού. Επιπλέον, πιθανόν να υπήρξε εμπλοκή κύκλων εντός των ΗΠΑ, αλλά όχι από τη σφαίρα επιρροής του Τραμπ, καθώς ο νέος Πρόεδρος φαίνεται ότι δεν ελέγχει ακόμη πλήρως τις μυστικές υπηρεσίες. Η εκτέλεση της επιχείρησης, κατά πάσα πιθανότητα, ανατέθηκε σε ρωσόφωνες μονάδες. Η βαθιά διείσδυση στο ρωσικό έδαφος προϋποθέτει γλωσσική επάρκεια, πολιτισμική συμβατότητα και χαμηλό προφίλ, χαρακτηριστικά που διαθέτουν ρωσόφωνοι πληθυσμοί της περιοχής.

Στο πλαίσιο της δυτικής στρατηγικής, το Βερολίνο διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο. Η στάση του Βερολίνου υπέρ της συνεχιζόμενης στήριξης της Ουκρανίας, παρά την αμερικανική στροφή υπό τον Τραμπ, αντανακλά στρατηγική αναγκαιότητα με ρίζες στη γεωπολιτική αυτοσυντήρηση και το ιστορικό σύνδρομο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Μέσω proxy war, η Γερμανία χρησιμοποιεί το Κίεβο ως γεωπολιτικό αερόσακο, διατηρώντας το ανατολικό buffer για να αποτρέψει τη ρωσική πίεση από το να φτάσει στον γερμανικό ζωτικό χώρο, καθώς μια νικηφόρα Μόσχα θα εξουδετέρωνε την ασφάλεια της ΕΕ. Η υποστήριξη στην Ουκρανία εξυπηρετεί την εξιλέωση για το παρελθόν, προβάλλοντας το Βερολίνο ως υπερασπιστή της διεθνούς νομιμότητας, ενώ ενισχύει την ηγεμονία του εντός της ΕΕ, περιορίζοντας τη γαλλική «ευρωπαϊκή αυτονομία» και ευρωσκεπτικιστικές φωνές. Κρίσιμα, η ευθυγράμμιση με το αμερικανικό βαθύ κράτος, που επιδιώκει την αποτυχία της προεδρίας Τραμπ για να διατηρήσει την ευρωατλαντική τάξη, εδραιώνει τη θεσμική επιβίωση της Γερμανίας, καθώς μια αποτυχία του Κιέβου θα έφερνε τη ρωσική απειλή στις «πύλες» του Βερολίνου.

Ενισχύστε το militaire.gr ,δείτε γιατί ΕΔΩ

Παράλληλα, η Γαλλία προωθεί τα δικά της γεωοικονομικά συμφέροντα. Η Γαλλία που έχει τα δικά της ζητήματα, έχει κάθε λόγο να κρατά τη Ρωσία εγκλωβισμένη στο ουκρανικό μέτωπο, καθώς γνωρίζει ότι, αν η Ρωσία αποδεσμευτεί, θα ανακατευθύνει τους πόρους της στην Αφρική, εκτοπίζοντας πλήρως το Παρίσι από πρώην αποικιακά προτεκτοράτα. Η γαλλική εμπλοκή αντανακλά γεωοικονομικά συμφέροντα στην Αφρική, όπου η Ρωσία διεκδικεί επιρροή μέσω της Wagner. Αυτή η γεωοικονομική απειλή καθιστά το Παρίσι από τους πιο ενεργούς υποστηρικτές της ουκρανικής αντίστασης.

Η Βρετανία, από την άλλη, λειτουργεί μέσω του διαχρονικού της ρόλου ως offshore balancer, μιας στρατηγικής θεώρησης που αποτρέπει την ανάδειξη ηπειρωτικής υπερδύναμης στην Ευρώπη, διατηρώντας ανοιχτό ένα μέτωπο αποσταθεροποίησης. Η βρετανική στρατηγική, ριζωμένη στη ναυτική παράδοση του offshore balancing από τον 19ο αιώνα, αποτρέπει την ανάδειξη ηπειρωτικής υπερδύναμης. Για το Λονδίνο, η εμπλοκή στο ουκρανικό ζήτημα ενισχύει τη γεωπολιτική της αξία έναντι της Ουάσινγκτον.

Αυτή η εμπλοκή εξυπηρετεί δύο βασικά στρατηγικά συμφέροντα. Πρώτον, διατηρεί την Ανατολική Ευρώπη σε ελεγχόμενη αστάθεια, εξαντλώντας ρωσικούς πόρους και περιορίζοντας τις δυνατότητες της Μόσχας να επεκταθεί στα Βαλκάνια, στη Μαύρη Θάλασσα ή να ανακτήσει επιρροή στη Δυτική Ευρώπη. Δεύτερον, επιβεβαιώνει την ειδική σχέση με τις ΗΠΑ, προσφέροντας επιχειρησιακή υποστήριξη και πληροφορίες, ενισχύοντας τη θέση της ως «ειδικός γεωπολιτικός εταίρος» στον αγγλοσαξονικό πυρήνα ισχύος (AUKUS, Five Eyes κ.λπ.). Επιπλέον, σε επίπεδο στρατηγικών αφηγημάτων και ψυχολογικών επιχειρήσεων, η Βρετανία επιδιώκει να αποκαταστήσει το χαμένο της κύρος ως αυτοκρατορία. Η ηγετική της εμπλοκή στην Ουκρανία λειτουργεί ως εργαλείο διεθνούς νομιμοποίησης, δίνοντας στο Ηνωμένο Βασίλειο λόγο και ρόλο στην παγκόσμια σκακιέρα, ειδικά όταν η παραδοσιακή ηπειρωτική Ευρώπη εμφανίζεται διχασμένη, διστακτική και χωρίς σοβαρή, υπολογίσιμη ηγεσία.

Όσο για την Πολωνία, σύντομα ίσως δούμε αλλαγή στη στάση της. Η πολωνική στάση, επηρεασμένη από την ιστορική εχθρότητα προς τη Ρωσία (βλ. Διαμελισμούς Πολωνίας, 18ος αιώνας), συνδυάζει ταυτοτικά κίνητρα με φιλοδοξίες εδαφικής επανασύνδεσης (π.χ. Λβιβ). Υπάρχουν τρεις λόγοι:

1.  Ιστορικό-συναισθηματικός: Η πολωνική ελίτ διατηρεί βαθιά αντικομμουνιστικά και αντιρωσικά αντανακλαστικά, συχνά μπερδεύοντας τη σημερινή Ρωσία με τη Σοβιετική Ένωση. Η εμπλοκή της στην Ουκρανία δεν είναι μόνο γεωπολιτική, αλλά και ταυτοτική. Ωστόσο, αν διαφανεί οικονομικό κέρδος, όπως η απόκτηση εδαφών ή η πρόσβαση σε πόρους και αγορές, η πολωνική ελίτ δεν θα διστάσει να αλλάξει πορεία, προσαρμόζοντας τη στάση της στα συμφέροντά της.

2.  Γεωγραφικός αναθεωρητισμός: Εδάφη της σημερινής Ουκρανίας θεωρούνται ακόμη ιστορικά πολωνικά. Από την πρώτη ημέρα της διένεξης, η απόκτηση αυτών των εδαφών και η στρατηγική φθορά της Ρωσίας, λόγω των βαθιά ριζωμένων αντικομμουνιστικών και αντιρωσικών αντανακλαστικών της πολωνικής ελίτ, πιθανότατα βρισκόταν στο μυαλό της ηγεσίας της Βαρσοβίας. Αν υπάρξει ευκαιρία, η Βαρσοβία δεν θα διστάσει να διεκδικήσει de facto επανασύνδεση.

3.  Προτεκτορατοποίηση: Η Πολωνία λειτουργεί ως πλήρως ευθυγραμμισμένο παράρτημα της Ουάσινγκτον. Η στάση της εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις στρατηγικές προτεραιότητες της αμερικανικής κυβέρνησης.

Πέρα από τις στρατηγικές των δρώντων, η επιτυχία της επίθεσης αποδίδεται σε τέσσερις κρίσιμους παράγοντες:

α) Διοικητική αμέλεια: Οι Ρώσοι δεν φημίζονται για τη στρατιωτική τους οργάνωση ή την προνοητικότητα των μεσαίων κλιμακίων, αλλά για προχειρότητες. Η επιτυχία της επιχείρησης οφείλεται στη ρωσική διοικητική αμέλεια, που αντανακλά συστημικές αδυναμίες της μετασοβιετικής στρατιωτικής κουλτούρας και γενικότερα της Ρωσικής κουλτούρας. Ωστόσο, διακρίνονται για την ταχύτητα προσαρμογής τους μετά το αρχικό σοκ.

β) Πολιτισμική διείσδυση: Η παρουσία ρωσόφωνων σε χώρες της πρώην ΕΣΣΔ επιτρέπει την σχετικά εύκολη στρατολόγηση- κάλυψη πρακτόρων και επιχειρησιακών ομάδων πίσω από κοινές εθνογλωσσικές ταυτότητες. Η διείσδυση προϋπέθετε πολιτισμική συμβατότητα, πιθανότατα μέσω πρακτόρων με γνώση της ρωσικής κοινωνίας.

γ) Οικονομική ευαλωτότητα: Σε περιοχές όπως η Βαλτική, η Λευκορωσία και η Ρωσία, οι δυσμενείς οικονομικές συνθήκες και η κοινωνική απογοήτευση διευκολύνουν ξένες υπηρεσίες να στρατολογήσουν πληροφοριοδότες ή να υποκινήσουν δολιοφθορές. Η κοινωνιολογική ευαλωτότητα περιφερειακών πληθυσμών όπου η οικονομική δυσχέρεια διευκολύνει τη στρατολόγηση πληροφοριοδοτών ενίσχυσε την επιτυχία της επιχείρησης.

δ) Γεωγραφικό βάθος: Η αχανής ρωσική επικράτεια καθιστά ανέφικτο τον πλήρη έλεγχο των συνόρων. Η στρατηγική άμυνα απαιτεί πόρους που διοχετεύονται τώρα στο ουκρανικό μέτωπο.

Ενισχύστε το militaire.gr ,δείτε γιατί ΕΔΩ

Η Ρωσία παραμένει προσηλωμένη στη μακροπρόθεσμη στρατηγική της, αποφεύγοντας τις δυτικές παγίδες κλιμάκωσης. Το ουκρανικό πλήγμα, αν και τακτικά επιτυχημένο, δεν ανατρέπει τις ισορροπίες στο πεδίο των μαχών ούτε τη γεωπολιτική ισορροπία. Η Δύση, με τη Βρετανία και τη Γαλλία σε ηγετικούς ρόλους, το Βερολίνο να χρησιμοποιεί την Ουκρανία ως γεωπολιτικό αερόσακο, την Πολωνία να κινείται μεταξύ ταυτοτικών κινήτρων και οικονομικών συμφερόντων, και τις ευρωπαϊκές ηγεσίες να παραμένουν ευθυγραμμισμένες με το αμερικανικό βαθύ κράτος που επιδιώκει κλιμάκωση για να πλήξει την προεδρία Τραμπ, εντείνει την πίεση. Ωστόσο, ο πόλεμος φαίνεται να έχει ήδη κριθεί· το μέλλον της Ουκρανίας δεν θα είναι ποτέ το ίδιο, καθώς η σημερινή της μορφή, όπως την ξέρουμε, δεν μπορεί να διατηρηθεί. Η Μόσχα, με υπαρξιακό διακύβευμα, θα συνεχίσει να πιέζει με την υπομονή ως καθοριστικό όπλο.

Η ανάλυση αντλεί έμπνευση από θεωρήσεις Διεθνών Σχέσεων, γεωπολιτικής και στρατηγικής:

Ενδεικτική Βιβλιογραφία:

Brzezinski, Z. (1997). The Grand Chessboard: American Primacy and Its Geostrategic Imperatives. (Για τη γεωπολιτική της Ουκρανίας). Kennan, G. F. (1947). “The Sources of Soviet Conduct.” Foreign Affairs. (Για τη ρωσική στρατηγική υπομονή). Mearsheimer, J. J. (2001). The Tragedy of Great Power Politics. (Για το βρετανικό offshore balancing). Morgenthau, H. J. (1948). Politics Among Nations: The Struggle for Power and Peace. (Για τον proxy war). Nye, J. S. (2004). Soft Power: The Means to Success in World Politics. (Για τον πληροφοριακό πόλεμο και την ψυχολογική επιχείρηση). Huntington, S. P. (1996). The Clash of Civilizations and the Remaking of World Order. (Για τη δυτική υπεροψία). Σταθακόπουλος, Δ. (2020). Το προβλεπτό και το απρόβλεπτο στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, Δεύτερος τόμος. 24grammata. (Για την άσκηση κριτικής στη δυτικοκεντρική ερμηνεία και επικρίνει τη δυτικοστρεφή ανάλυση). Herman, M. (1996). Intelligence Power in Peace and War. (Για τη βαθιά διείσδυση μέσω ρωσόφωνων μονάδων).

The post Από την επιχείρηση Spider’s Web στο Γεωπολιτικό Σκάκι: Η Μάχη για την Ουκρανία appeared first on Militaire.gr.