Θεσσαλονίκη: Οι τέσσερις υπεραιωνόβιοι πλάτανοι που γλύτωσαν στη φωτιά του '17 (φωτο)

του Νίκου Αβουκάτου

Αν και βρίσκονται σε κεντρικά σημεία της Θεσσαλονίκης, όπως η πλατεία Τσιρογιάννη απέναντι από τον Λευκό Πύργο, μπροστά στο Τουρκικό προξενείο, τη Ρωμαϊκή Αγορά, αλλά και στη συμβολή των οδών Ακροπόλεως και Επταπυργίου, δεν γνωρίζουμε ότι τέσσερις υπεραιωνόβιοι πλάτανοι του είδους Platanus orientalis L. διασώθηκαν από την πυρκαγιά του 1917.

Η διαχρονική τους παρουσία στην πόλη προέκυψε στο πλαίσιο της πτυχιακής διατριβής της φοιτήτριας Χάιδως Καγιαλή, του Τμήματος Δασολογίας

και Φυσικού Περιβάλλοντος του ΑΠΘ, με την καθοδήγηση της επιβλέπουσας καθηγήτριας Θέκλας Κ. Τσιτσώνη, καθηγήτριας της Σχολής Γεωπονίας, Δασολογίας & Φυσικού Περιβάλλοντος, του Τμήματος.

Σκοπός της συγκεκριμένης μελέτης ήταν η εύρεση και αποτύπωση δένδρων μνημειακού χαρακτήρα στην περιοχή εντός των αρχαίων τειχών της Θεσσαλονίκης. Συγκεκριμένα καταμετρήθηκαν τέσσερα άτομα του είδους Platanus orientalis L., τα οποία παρουσιάζουν αξιοσημείωτες διαστάσεις και ηλικία που ξεπερνά τα εκατό έτη, σύμφωνα με την πτυχιακή διατριβή. Θα πρέπει να σημειωθεί, μάλιστα, ότι το συγκεκριμένο είδος είναι ενταγμένο στην Κόκκινη Λίστα Απειλούμενων Ειδών της Διεθνής Ένωσης Προστασίας της Φύσης (IUCN).

Ο υπεραιωνόβιος πλάτανος μπροστά στο Τουρκικό Προξενείο

Η επιλογή των ατόμων έγινε με βάση τα δασοκομικά χαρακτηριστικά τους που καταγράφηκαν από το καινοτόμο λογισμικό GreenTree (www.greentree.gr), το οποίο αναπτύχθηκε από το ερευνητικό πρόγραμμα «Δημιουργία ολοκληρωμένου προτύπου συστήματος για την κυβερνητική στη διαχείριση της αστικής δασοπονίας και την προσαρμογή των πόλεων στην κλιματική αλλαγή», που υλοποιήθηκε από το Εργαστήριο Δασοκομίας και τον δήμο Θεσσαλονίκης, σε συνδυασμό με την έρευνα παλαιού φωτογραφικού υλικού της πόλης.

«Από τη χωρική κατανομή των δέντρων αυτών στην περιοχή του Ιστορικού Κέντρου συμπεραίνουμε πως η πυρκαγιά, που έπληξε τη Θεσσαλονίκη το 1917, έκαψε τα περισσότερα δέντρα εκείνης της περιόδου. Όμως τα τέσσερα πλατάνια βρέθηκαν εκτός των ορίων της πυρίκαυστης ζώνης και διασώθηκαν», λέει η κα. Τσιτσώνη.

Η γενική κατάσταση της υγείας των δέντρων κρίθηκε κατά μέσο όρο μέτρια με αρκετά προβλήματα όπως πληγώσεις, προσβολές από μύκητες, αποχρωματισμό των φύλλων και εξογκώματα.

Ο πλάτανος στην πλατεία Τσιρογιάννη, απέναντι από τον Λευκό Πύργο

Λόγω της σπουδαιότητάς τους, κρίνεται αναγκαίο τα πλατάνια αυτά να προστατευθούν και να αναδειχθούν από την τοπική αυτοδιοίκηση, ως στοιχεία απαραίτητα για την ιστορία της πόλης.

Για τον σκοπό αυτό προτείνονται:

Αποφυγή της κλάδευσής τους εκτός από ειδικές περιπτώσειςΑναδιάρθρωση των πεζοδρομίων όπου βρίσκονται, με κατασκευή προβλεπόμενης για το είδος και το μέγεθός τους δενδροδόχου καθώς και διακριτικής περίφραξης, ώστε να αποτρέπονται ενδεχόμενοι βανδαλισμοί.Ανάδειξη των δέντρων εντός της πολιτιστικής διαδρομής μέσω ειδικής σήμανσης, καθώς και με την εγκατάσταση ειδικού φωτισμού.Οργάνωση εκδηλώσεων όπου ο χώρος το επιτρέπει, με ψυχαγωγικό και εκπαιδευτικό χαρακτήρα για την ευαισθητοποίηση μικρών και μεγάλων σε θέματα περιβάλλοντος και πολιτισμού.Σύνταξη ειδικού μητρώου των δέντρων με μνημειακό χαρακτήρα, ώστε να είναι εφικτός ο έλεγχος και η ορθή διαχείρισή τους, από τους αρμόδιους φορείς.

Η ιδιαίτερη σημασία των μνημειακών αυτών δέντρων, ως κομμάτι της ιστορίας της πόλης, μπορεί να αξιοποιηθεί στο πλαίσιο της αυξημένης τουριστικής επισκεψιμότητας τα τελευταία χρόνια στην πόλη.

Στις ήδη υπάρχουσες διαδρομές πολιτιστικού ενδιαφέροντος, που προτείνει ο δήμος Θεσσαλονίκης μέσω της διαδικτυακής πλατφόρμας https://gis.thessaloniki.gr, μπορεί να προστεθεί μία νέα, που θα συνδέει δέντρα μεγάλης ηλικίας με μνημεία και ιστορίες της πόλης.

«Προτείνεται, λοιπόν, στην παρούσα έρευνα, μία νέα διαδρομή, με σταθμούς τα δέντρα μνημειακού ενδιαφέροντος που αποτυπώθηκαν, με στόχο την ευαισθητοποίηση του κοινού και της πολιτείας σε θέματα προστασίας και διατήρησης της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς», λέει η κα. Τσιτσώνη.