Οι χιονοπτώσεις παρατείνουν τον λήθαργο των αρκούδων στο Νυμφαίο (φωτο)

του Νίκου Αβουκάτου

Ντυμένο στα λευκά, με πολλά, μάλιστα, εκατοστά χιονιού, είναι αυτό το διάστημα το Καταφύγιο του Αρκτούρου στο Νυμφαίο Φλώρινας, όπου φιλοξενούνται συνολικά 14 αρκούδες.

«Οι πυκνές χιονοπτώσεις των προηγούμενων ημερών αναμένεται να παρατείνουν για λίγο ακόμη καιρό τον λήθαργο των αρκούδων, αν και πριν από 10 μέρες φαινόταν ότι αυτός οδεύει προς το τέλος του», επισήμανε στη Greenagenda.gr o υπεύθυνος Επικοινωνίας του «Αρκτούρου», Πάνος Στεφάνου.

Στο Νυμφαίο συνήθως ο λήθαργος ξεκινάει στα μέσα Γενάρη και διαρκεί έως τον Μάρτιο.

Φυσικά για τις αρκούδες που ζουν ελεύθερες η διάρκεια του λήθαργου ή ακόμα και εάν θα πέσουν σε λήθαργο εξαρτάται από την περιοχή όπου κινούνται. Γι' αυτό και δεν είναι αφύσικο να δούμε αρκούδες που δεν κοιμούνται αυτή την εποχή. Ο κύκλος τους δεν επηρεάζεται, εφόσον δεν διακοπεί πρόωρα ο λήθαργος. Στις φωτογραφίες που ακολουθούν διακρίνονται οι εγκαταστάσεις όπου βρίσκονται οι φωλιές τους.

«Γενικά ο λήθαργος δεν είναι κάτι υποχρεωτικό για τις αρκούδες, είναι απλά ο τρόπος που έχει επινοήσει το είδος για να προσαρμόζεται στην έλλειψη τροφής στο φυσικό περιβάλλον», εξήγησε ο κ. Στεφάνου.

Ποια είναι η διαφορά του λήθαργου από τον ύπνο;

Γιατί οι αρκούδες πέφτουν σε χειμέριο ύπνο;

Οι αρκούδες πέφτουν σε ύπνο προκειμένου να αντιμετωπίσουν την έλλειψης τροφής που επικρατεί στα δάση της εύκρατης ζώνης κατά την περίοδο του χειμώνα. Πρόκειται στην ουσία για μία προσαρμογή του είδους στις συνθήκες που επικρατούν στο περιβάλλον που ζει.

Κατά τη διάρκεια του ύπνου η αρκούδα κοιμάται συνεχώς;

Όχι. Μία αρκούδα μπορεί να ξυπνήσει, να αλλάξει στάση, να περπατήσει μέσα στη φωλιά ή ακόμα και να βγει έξω για λίγο.

Τι τρώει κατά τη διάρκεια του χειμέριου ύπνου η αρκούδα;

Κατά το ύπνο η αρκούδα δεν καταναλώνει ούτε τροφή ούτε νερό. Καλύπτει τις διατροφικές της ανάγκες από το λίπος που έχει συσσωρεύσει την περίοδο πριν τη διαχείμαση.

Ο χειμέριος ύπνος είναι το ίδιο με τη χειμερία νάρκη;

Όχι! Υπάρχουν τέσσερις βασικές διαφορές:

Ο ύπνος μπορεί εύκολα να διακοπεί σε περίπτωση όχλησης, με αποτέλεσμα να ξυπνήσει η αρκούδα, αντίθετα, ένα ζώο που βρίσκεται σε χειμέρια νάρκη δεν μπορεί να αντιδράσει σε εξωτερικά «ερεθίσματα».

Ενώ όλα τα ζώα που πέφτουν σε χειμέρια νάρκη πρέπει κατά καιρούς να ξυπνήσουν για να αποβάλουν τα ούρα τους, η αρκούδα δεν χρειάζεται να κάνει κάτι παρόμοιο. Αυτό το καταφέρνει με μία θαυμαστή προσαρμογή της φυσιολογίας της που της επιτρέπει να μετατρέπει σε απλούστερες χημικές ενώσεις και θρεπτικά συστατικά και στην ουσία να ανακυκλώνει παράγωγα του μεταβολισμού της, όπως η ουρία. Η προσαρμογή αυτή ίσως έχει εφαρμογές και στην ανθρώπινη ιατρική!

Το διάστημα του ύπνου η θερμοκρασία του σώματος μιας αρκούδας ελαττώνεται κατά 1-3 βαθμούς περίπου σε σχέση με την κανονική (37-38 C°), ενώ οι καρδιακοί παλμοί της μειώνονται περίπου στο ¼.

Αντίθετα, κατά τη χειμερία νάρκη, η θερμοκρασία του σώματος ενός ζώου πλησιάζει την εξωτερική θερμοκρασία του περιβάλλοντος (σχεδόν στους 0 C°), ενώ οι καρδιακοί παλμοί μειώνονται δραματικά (ελάττωση κατά 95%).

Η αρκούδα γεννάει κατά τη διάρκεια του χειμέριου ύπνου. Τα μικρά αρκουδάκια όταν γεννιούνται ζυγίζουν μόλις 350 – 400 γραμμάρια, είναι τυφλά και χωρίς τρίχωμα, πράγμα που τα καθιστά εντελώς απροστάτευτα απέναντι στο κρύο του χειμώνα. Χωρίς τη ζεστασιά του μητρικού σώματος και της φωλιάς διαχείμασης, η οποία λειτουργεί ως θερμοκοιτίδα, τα μικρά δεν μπορούν να ζήσουν περισσότερο από 20 λεπτά!

Πόσο διαρκεί ο χειμέριος ύπνος;

Η διάρκεια του χειμερίου ύπνου δεν είναι ίδια για όλες τις αρκούδες και επηρεάζεται άμεσα από τις διακυμάνσεις της θερμοκρασίας. Στη χώρα μας και τις υπόλοιπες μεσογειακές περιοχές ο χειμέριος ύπνος διαρκεί συνήθως 1 με 3 μήνες, ενώ σε βορειότερες περιοχές (Σκανδιναβία, Αλάσκα, Σιβηρία) μπορεί να διαρκέσει έως και 7 μήνες.

Τι γίνεται εάν μία αρκούδα ξυπνήσει από τον χειμέριο ύπνο;

Αυτό μπορεί να είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο για την επιβίωσή της επειδή δύσκολα θα βρει τροφή στο δάσος το χειμώνα. Έτσι, αναγκάζεται να «ξοδέψει» τα αποθέματα λίπους της, γεγονός που την ωθεί να βγει νωρίτερα από τη φωλιά διαχείμασής της την άνοιξη, μια εποχή με ελάχιστες τροφικές επιλογές, με αποτέλεσμα να μειώνονται παράλληλα και οι πιθανότητες επιβίωσής της.

Πού κοιμούνται οι αρκούδες την περίοδο του ύπνου;

Οι αρκούδες κοιμούνται σε φωλιές διαχείμασης που διαμορφώνουν οι ίδιες. Η αναζήτηση του κατάλληλου σημείου, ξεκινάει το φθινόπωρο πριν πέσουν τα πρώτα χιόνια. Αφού βρεθεί η ιδανική τοποθεσία αρχίζει το σκάψιμο της φωλιάς. Εναλλακτικά, οι αρκούδες μπορεί να χρησιμοποιήσουν φυσικές σπηλιές ή κουφάλες δέντρων που έχουν το κατάλληλο μέγεθος. Η επιφάνεια της φωλιάς διαχείμασης καλύπτεται συνήθως με ξερά φύλλα και χόρτα και η φωλιά διατηρεί, κατά τη διάρκεια του χειμώνα, στο εσωτερικό της σταθερή θερμοκρασία.

Ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες που θα επικρατήσουν το επόμενο διάστημα το καταφύγιο του Αρκτούρου αναμένεται να ανοίξει στα μέσα Μαρτίου.

Το καταφύγιο εκτείνεται σε μία ειδικά περιφραγμένη έκταση 50 στρεμμάτων, σε υψόμετρο 1.350 μέτρων.