GenTree: Έλληνες επιστήμονες καταγράφουν το DNA ευρωπαϊκών δασών σε τεράστια κλίμακα

του Νίκου Αβουκάτου

Τα τελευταία τέσσερα χρόνια βρίσκεται σε εξέλιξη το ευρωπαϊκό ερευνητικό έργο GenTree, που αποτελεί μια τεράστια προσπάθεια να χαρτογραφηθεί η γενετική ποικιλότητα των κύριων ευρωπαϊκών ειδών δασών και να αναδειχθούν οι πληθυσμοί των οποίων το γενετικό απόθεμα πρέπει να προστατευτεί ουσιαστικά.

Η χρηματοδότηση του έργου ξεπερνά τα 7,7 εκατ. ευρώ και σε αυτό συμμετέχουν σημαντικές ερευνητικές ομάδες από 14 χώρες, μεταξύ αυτών η ομάδα του καθηγητή του ΑΠΘ Φίλιππου Αραβανόπουλου, ο οποίος

είναι υπεύθυνος για ένα σημαντικό τμήμα του έργου που αφορά την προστασία των γενετικών πόρων.

«Η κλίμακα αυτής της προσπάθειας είναι σχεδόν ασύλληπτη για τα δεδομένα της δασικής έρευνας. Η δειγματοληψία έγινε σε δώδεκα κύρια δασικά είδη (δέκα εκ των οποίων φύονται στην Ελλάδα), σε περισσότερους από 210 πληθυσμούς, ενώ ελήφθησαν δείγματα για ανάλυση DNA και άλλα δεδομένα από περισσότερα των 5.300 δένδρων. Ουδέποτε τα δάση σε οποιαδήποτε άλλη περιοχή του κόσμου μελετήθηκαν σε τέτοια έκταση και με τόσο ολοκληρωμένο τρόπο. Ανιχνεύθηκαν περίπου 6.000 έως 260.000 γονιδιακές θέσεις, αναλόγως το είδος. Πρόκειται για εκπληκτικές τιμές που θα αυξήσουν πολύ σημαντικά την αξιοπιστία των γενετικών αναλύσεων οι οποίες είναι σε εξέλιξη», λέει στη Greenagenda.gr ο κ. Αραβανόπουλος.

«Με τη συνεργασία Γάλλων ερευνητών έχουμε αναπτύξει ένα πρωτόκολλο βιοπληροφορικής ανάλυσης, στο οποίο εργάζεται η υποψήφια διδάκτορας μου Άννα-Μαρία Φαρσάκογλου στο πλαίσιο της διατριβής της, που επισπεύδει τέτοιες αναλύσεις. Πρόσφατα η κ. Φαρσάκογλου παρουσίασε τη δουλειά μας αυτή και τα πρώτα αποτελέσματα των αναλύσεων σε διεθνές συνέδριο στο οποίο συμμετείχαμε με όλη την ερευνητική μας ομάδα στην Αβινιόν», τονίζει ο ίδιος.

Προφανώς, η έκταση των δειγματοληψιών, ο μεγάλος αριθμός των δασικών ειδών με εντελώς διαφορετικό βιολογικό και οικολογικό υπόβαθρο (κωνοφόρα, πλατύφυλλα, είδη που σχηματίζουν αμιγή δάση, είδη που εμφανίζονται διάσπαρτα στο δάσος, κτλ.), και ο όγκος των δεδομένων που έχουν συγκεντρωθεί, κάνει την ανάλυση τόσο μεγάλου αριθμού γονιδιακών θέσεων περίπλοκη. Θα χρειαστούν μήνες, ίσως και χρόνια μέχρι να ολοκληρωθεί.

«Γενικά, αν και μέχρι στιγμής έχουμε μόνο προκαταρκτικά αποτελέσματα, ωστόσο μερικά αρχικά συμπεράσματα είναι ορατά. Πετύχαμε να συλλέξουμε δεδομένα σε τεράστια κλίμακα και βέβαια για πρώτη φορά αναλύθηκε το DNΑ ελληνικών δασικών πληθυσμών στην κλίμακα αυτή. Τα αποτελέσματα θα έχουν πολύ σημαντική συνεισφορά στην επιλογή των δασών που θα πρέπει να τεθούν υπό καθεστώς προστασίας, ή στην επιβεβαίωση (ή μη), ότι αυτά που βρίσκονται ήδη σε προστατευόμενες περιοχές διαθέτουν αρκετή γενετική ποικιλότητα», σημειώνει ο κ. Αραβανόπουλος.

Επίσης, σύμφωνα με τον ίδιο, φαίνεται ότι οι πληθυσμοί της Μεσογείου σε σχέση με αυτούς της κεντρικής Ευρώπης παρουσιάζουν έντονη γενετική διαφοροποίηση – διαφέρουν πολύ μεταξύ τους. Στα επίπεδα γενετικής ποικιλότητας δεν υπάρχει γενική τάση για τη γεωγραφική κατανομή της εντός ειδών. «Βέβαια αν και δεν ισχύει συνολικά, πολλοί ελληνικοί πληθυσμοί πέραν της υψηλής διαφοροποίησης διαθέτουν και υψηλά επίπεδα γενετικής ποικιλότητας, επομένως αυξάνονται οι υποχρεώσεις μας για την προστασία τους. Το άλλο σημαντικό εύρημα είναι ότι βρέθηκαν περισσότερες των αναμενόμενων γονιδιακές θέσεις που σχετίζονται στατιστικά με περιβαλλοντικές παραμέτρους, αλλά για αυτά τα πολύ σημαντικά αποτελέσματα θα μπορέσουμε να συζητήσουμε αναλυτικότερα μια άλλη φορά», λέει ο καθηγητής του ΑΠΘ.