Προσχέδιο Προϋπολογισμού 2023: Οι προβλέψεις με υψηλό δείκτη ρίσκου

Η πρόβλεψη για 2,1% ανάπτυξη το 2023 από 5,3% που αποτελεί καλό εφαλτήριο για το ρυθμό μεγέθυνσης, θεωρείται παρακινδυνευμένη καθώς στηρίζεται στην υπόθεση για εξασθένηση των πληθωριστικών πιέσεων αλλά και των κραδασμών στην οικονομία. Διαφορετικά, η ανάφλεξη του πληθωρισμού θα βάλει σε τροχιά επιβράδυνσης μια σειρά από δείκτες που θεωρούνται βασικοί για τα μοτέρ της οικονομίας, καθώς οι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης από μόνοι τους δεν μπορούν να κάνουν τη διαφορά.

Σε ένα μονοπάτι με σημεία πολλαπλών δυσκολιών κινούνται οι προβλέψεις που καταγράφονται στο Προσχέδιο του Προϋπολογισμού

για το 2023, καθώς προϋποθέτουν αποκλιμάκωση του πληθωρισμού, διατήρηση της ζήτησης σε θετικό πεδίο, προώθηση σημαντικών επενδύσεων, μέσα του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων αλλά του Ταμείου Ανάκαμψης αλλά και μια μερική ομαλοποίηση των αγορών ενέργειας, ώστε να μην απαιτηθούν επιδοτήσεις από τον προϋπολογισμό άνω του 1 δισεκ. ευρώ.

Και βέβαια καταγράφεται ένα δημοσιονομικό “μάζεμα” της τάξης των 2 δισεκ. ευρώ αλλά και ανάπτυξη 2,1% την ώρα που οι “σειρήνες” της ύφεσης ηχούν στην ΕΕ αλλά και οι αποφάσεις του Eurogroup παραπέμπουν σε στοχευμένες και όχι γενικευμένες δράσεις στήριξης της οικονομίας, κάτι που αποστερεί από πολλά νοικοκυριά κι επιχειρήσεις πολύτιμο “οξυγόνο” για συντήρηση της ζήτησης και των θέσεων εργασίας. Ειδικότερα το ποσοστό ανεργίας αναμένεται να διαμορφωθεί στο 10,8% έναντι 11% το τρέχον έτος και 12,8% το 2021 ενώ με βάση την έρευνα εργατικού δυναμικού τα αντίστοιχα ποσοστά είναι 12,6%, 12,9% και 14,7%. Στο μέτωπο της απασχόλησης ο ρυθμός αύξησης θα είναι αργός μόλις στο 0,2% το 2023 από 4,6% φέτος.

Τι λέει το Υπ. Οικονομικών;

Ήδη βέβαια το υπουργείο Οικονομικών έχει στείλει μηνύματα καθώς και ο Προϋπολογισμός για το 2022 αναθεωρήθηκε δυο φορές τόσο λόγω των αναγκών για την στήριξης νοικοκυριών και επιχειρήσεων λόγω της ενεργειακής κρίσης, όσο και για την καλύτερη του αναμενομένου πορεία του ΑΕΠ λόγω τουρισμού.

“Ο Προϋπολογισμός του 2023 καταρτίζεται υπό συνθήκες εξαιρετικά υψηλής αβεβαιότητας, αναφορικά με τις γεωπολιτικές εξελίξεις σε παγκόσμιο επίπεδο” αναφέρει χαρακτηριστικά στο Προσχέδιο το Υπ. Οικονομικών και σημειώνει ότι ο νέος Προϋπολογισμός “καλείται να συγκεράσει προκλήσεις που αφορούν την ενεργειακή κρίση, την πληθωριστική πίεση στα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις, την υγειονομική κρίση που εάν και έχει υποχωρήσει, συνεχίζει να επιβαρύνει τις δαπάνες του συστήματος υγείας, αλλά και τις αυξημένες δαπάνες για την αναγκαία αμυντική θωράκιση της χώρας. Την ίδια στιγμή καλείται να διατηρήσει τη δημοσιονομική ισορροπία και τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης, αλλά και να υποστηρίξει ένα ευρύ φάσμα μεταρρυθμίσεων για τη βελτίωση της ζωής και της ευημερίας όλων των πολιτών” σημειώνει το Υπ. Οικονομικών και προσθέτει ότι: “Είναι σαφές ότι οι κίνδυνοι που περιβάλλουν τις μακροοικονομικές προβλέψεις, τόσο σε Εθνικό όσο και σε Παγκόσμιο επίπεδο για το 2023, είναι αυξημένοι και συνδέονται κατά κύριο λόγο με τις γεωπολιτικές προκλήσεις, την εξέλιξη του πολέμου στην Ουκρανία, τις συνθήκες εφοδιασμού της Ευρώπης με φυσικό αέριο, τις τιμές της ενέργειας και των καυσίμων και την Ευρωπαϊκή νομισματική πολιτική.»

Τα σημεία αιχμής

Πάντως στο Προσχέδιο κατατίθενται μια σειρά από προβλέψεις με υψηλό ρίσκο. Πιο συγκεκριμένα, όπως τονίζεται, “ο ρυθμός πληθωρισμού βάσει του Εν.ΔΤΚ εκτιμάται σε 8,8% στο σύνολο του 2022, ελαφρώς άνω του ρυθμού του πρώτου εξαμήνου 2022 (8,5%) εν μέσω υψηλής αβεβαιότητας και μεταβλητότητας στις ευρωπαϊκές τιμές φυσικού αερίου.” Ωστόσο και αυτή η πρόβλεψη με δεδομένες τις “διψήφιες” ταχύτητες των τελευταίων μηνών δεν είναι και δύσκολο να ανατραπεί.

Επίσης, αναφέρεται ότι “πρωτεύων παράγοντας της ανάπτυξης στο σύνολο του 2022 εκτιμάται η πραγματική εγχώρια ζήτηση, στη βάση κυρίως της εμπροσθοβαρούς ανάπτυξης της ιδιωτικής κατανάλωσης εντός του έτους” Με δεδομένη την πληθωριστική πίεση αλλά και τον περιορισμό της αγοραστικής δύναμης των πολιτών είναι άγνωστο εάν η εικόνα θα συνεχιστεί και το 2023.

Με βάση πάντως όσα αναφέρονται “η πραγματική ιδιωτική κατανάλωση εκτιμάται ότι θα αυξηθεί το 2022 κατά 7,2% σε ετήσια βάση. Οι πραγματικές επενδύσεις εκτιμάται ότι θα επιταχυνθούν μεταξύ των δύο τελευταίων τριμήνων του 2022, παρά τη δυσμενή διεθνή συγκυρία. Στο σύνολο του έτους, ο ρυθμός αύξησής τους αναμένεται να αγγίξει διψήφιο ποσοστό έναντι του 2021 (10,0%), εν μέσω αύξησης των επενδύσεων σε κατασκευές για τρίτο συνεχόμενο έτος, και με επιταχυνόμενο ρυθμό” αναφέρεται σχετικά. Να σημειωθεί ότι ο ρυθμός αύξησης της πραγματικής ιδιωτικής κατανάλωσης εκτιμάται σε 1,3% για το 2023.

Το ΑΕΠ

Σε σχέση με το ΑΕΠ και το Υπ. Οικονομικών προβλέπει ρυθμό της τάξης του 2,1% αλλά παραδέχεται ότι “οι προοπτικές της παγκόσμιας οικονομίας προβλέπεται να επιδεινωθούν το 2023, καθώς ο επίμονα υψηλός πληθωρισμός, οι αυστηρότερες χρηματοπιστωτικές συνθήκες και οι διαταράξεις από την πλευρά της προσφοράς επηρεάζουν την οικονομική δραστηριότητα. Το πραγματικό ΑΕΠ της παγκόσμιας οικονομίας μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία στα τέλη Φεβρουαρίου του 2022, αναθεωρείται καθοδικά με ασύμμετρες επιπτώσεις μεταξύ των οικονομιών.”

Με βάση όσα, δε, αναφέρονται στο Προσχέδιο, “η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις οικονομικές προβλέψεις της (Ιούλιος 2022) εκτιμά ρυθμό ανάπτυξης για την ΕΕ 2,7% και 1,5% και για την Ευρωζώνη 2,6% και 1,4% το 2022 και το 2023 αντίστοιχα.” Ωστόσο η ύφεση με βάση πολλούς αναλυτές κτυπά την πόρτα της ΕΕ. “Οι προοπτικές της οικονομίας της Ευρωζώνης και της ΕΕ επιβαρύνονται ιδιαίτερα από τις επιπτώσεις του πολέμου, οι οποίες διαχέονται κυρίως μέσω της περαιτέρω αύξησης των διεθνών τιμών των ενεργειακών προϊόντων, των τροφίμων και άλλων βασικών προϊόντων, των αυστηρότερων χρηματοπιστωτικών συνθηκών, αλλά και δευτερογενώς μέσω της επιβράδυνσης της παγκόσμιας ζήτησης. Ειδικότερα, οι οικονομικές συνέπειες εξαιτίας του πολέμου, αναμένεται να είναι εντονότερες στα κράτη-μέλη της ΕΕ λόγω της γεωγραφικής εγγύτητας και υψηλής εξάρτησης από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα” αναφέρεται σχετικά κάτι που δημιουργεί εύλογα ερωτήματα για τι μέλλει γενέσθαι.

Ακρίβεια

Σε σχέση με τον πληθωρισμός αναφέρεται ότι ο μέσος ετήσιος πληθωρισμός αναμένεται να ανέλθει στο 8,3% στην ΕΕ και 7,6% στην Ευρωζώνη το 2022, πριν υποχωρήσει το 2023 σε 4,6% και 4,0% αντίστοιχα” αναφέρεται χαρακτηριστικά. Με βάση, δε, τελευταίες προβλέψεις ο τιμάριθμος θα κινηθεί φέτος στο 9,1% από 2,1% το 2021 και θα πέσει στο 3,1% το επόμενο έτος ενώ η ταχύτητα του Εναρμονισμένου Δείκτη Τιμών Καταναλωτή που είναι παραδοσιακά χαμηλότερη από εκείνη του εθνικού δείκτη θα διαμορφωθεί στο 8,8% από 0,6% πέρυσι και θα αποκλιμακωθεί στο 3% το 2023.

Επενδύσεις

Επιπλέον πολλά σε σχέση την πορεία του ΑΕΠ εξαρτώνται από τις απορροφήσεις του Ταμείου Ανάκαμψης, κάτι που όλοι παραδέχονται ότι είναι μια δύσκολη υπόθεση ειδικά και στο φόντο της εκτίναξης του κόστους έργων αλλά και των διαδικασιών με τα προαπαιτούμενα που προβλέπει. Με βάση, πάντως, το Προσχέδιο, η προσήλωση στην υλοποίηση απορρόφησης των πόρων του ΤΑΑ αναμένεται να φέρει επιτάχυνση της ετήσιας συμβολής του στην ανάπτυξη στις 1,9 ποσοστιαίες μονάδες. Η ανωτέρω υλοποίηση προβλέπεται ότι θα αποτελέσει τον κύριο μοχλό επενδύσεων του 2023, των οποίων ο όγκος προβλέπεται κατά 16% υψηλότερος έναντι του 2022, και τον βασικό παράγοντα ανθεκτικότητας της αγοράς εργασίας που θα συντελέσει στη μείωση της ανεργίας κατά 0,3 ποσοστιαίες μονάδες του εργατικού δυναμικού στο 2023, σε ποσοστό 12,6% βάσει του ορισμού της Έρευνας Εργατικού Δυναμικού.”

Έλλειμμα

Σε σχέση με το “δημοσιονομικό μάζεμα” στην εισηγητική έκθεση του προϋπολογισμού 2022, το πρωτογενές αποτέλεσμα της Γενικής Κυβέρνησης του έτους 2022, είχε εκτιμηθεί ότι θα διαμορφωθεί σε έλλειμμα ύψους 2.680 εκατ. ευρώ ή 1,4% του ΑΕΠ, ενώ στο Πρόγραμμα Σταθερότητας του Απριλίου 2022 και κατόπιν της εντατικοποίησης της ενεργειακής κρίσης, το πρωτογενές αποτέλεσμα είχε προβλεφθεί σε έλλειμμα ύψους 4.039 εκατ. ευρώ ή 2,0% του ΑΕΠ.

Όπως αναφέρεται, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της εκτέλεσης του προϋπολογισμού, το αποτέλεσμα της Γενικής Κυβέρνησης για το έτος 2022 εκτιμάται ότι θα διαμορφωθεί σε έλλειμμα ύψους 3.579 εκατ. ευρώ ή 1,7% του ΑΕΠ.

Σύμφωνα με τις προβλέψεις για το έτος 2023, το πρωτογενές αποτέλεσμα της Γενικής Κυβέρνησης σε δημοσιονομική βάση, προβλέπεται να διαμορφωθεί σε πλεόνασμα ύψους 1.624 εκατ. ευρώ ή 0,7% του ΑΕΠ. Δηλαδή προβλέπεται μια αποκλιμάκωση της τάξης των 2 δισεκ. περίπου που θα προέλθει από εισπράξεις από φόρους η οποία στηρίζεται στην υπόθεση ότι τα κυβερνητικά μέτρα ελάφρυνσης και ενίσχυσης των εισοδημάτων που θα ενεργοποιηθούν εντός του 2023 σε συνδυασμό με τον πληθωρισμό θα αυξήσουν τη φορολογητέα ύλη με αποτέλεσμα τα συνολικά έσοδα από τους φόρους να ανέλθουν στα 56,19 δις. ευρώ.

Το clawback

Ενδεικτικό των δυσκολιών που αφορούν τα δημοσιονομικά είναι και το τι συμβαίνει με την προσπάθεια ελαχιστοποίησης των ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων των φορέων της Γενικής Κυβέρνησης (ΦΓΚ) και των εκκρεμών επιστροφών φόρου. Όπως αναφέρεται “είναι μία σημαντική παράμετρος που συμβάλλει καθοριστικά στην εξυγίανση των προϋπολογισμών των ΦΓΚ και στην ενίσχυση της ρευστότητας της οικονομίας.”

Με βάση το Προσχέδιο π.χ. “για τα νοσοκομεία εάν και παρατηρείται σε ονομαστικούς όρους ποσό ληξιπρόθεσμων οφειλών ύψους 1.032 εκατ. ευρώ τον Ιούλιο του 2022, το μεγαλύτερο ποσοστό αυτών περιλαμβάνουν ποσά clawback και rebate που δεν έχουν συμψηφιστεί. Συνεπώς, οι καθαρές ληξιπρόθεσμες οφειλές των νοσοκομείων τον Ιούλιο 2022, εκτιμώνται σε 138 εκατ. ευρώ. Οι καθαρές ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις Γενικής Κυβέρνησης, λαμβάνοντας υπόψη τον συμψηφισμό Clawback και Rebate υπολογίζονται για τον Ιούλιο 2022 σε 886 εκατ. ευρώ. Αντίστοιχα, το Ιούλιο του 2021 λαμβάνοντας υπόψη τον συμψηφισμό Clawback και Rebate, τα καθαρά ληξιπρόθεσμα υπολογίζονται σε 1.040 εκατ. ευρώ, σηματοδοτώντας πτώση 14,8% σε ετήσια βάση. Σημειώνεται ότι οι ληξιπρόθεσμες οφειλές γενικής κυβέρνησης παρουσιάζουν έντονη εποχικότητα, με μειωμένες ληξιπρόθεσμες οφειλές κατά τον Δεκέμβριο κάθε έτους.”

Να σημειωθεί ότι για το Ταμείο Ανάκαμψης είναι προαπαιτούμενο ο περιορισμός του clawback ενώ ήδη υπάρχει και σχετική διαμαρτυρία από φορείς της φαρμακευτικής βιομηχανίας.

Γιώργος Αλεξάξης

προϋπολογισμοίπρόσθετα μέτραΕΛΛΑΔΑΟΙΚΟΝΟΜΙΑΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ