«Ωρολογιακή βόμβα» 230 δισ. € το ιδιωτικό χρέος

«Ωρολογιακή βόμβα» 230 δισ. € το ιδιωτικό χρέος20.01.2019Οικονομία

Στον αέρα απειλούν να τινάξουν την ελληνική οικονομία οι οφειλές των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών προς Εφορία, ασφαλιστικά ταμεία και πιστωτικά ιδρύματα

Aπό τον
Γιώργο Χατζηδημητρίου

Μια σκοτεινή και επίφοβη βόμβα, ισχύος άνω των 230 δισ. ευρώ, «στοιχειώνει» τον διάλογο για τη δημοσιονομική καχεξία της χώρας. Είναι το τρομακτικό ιδιωτικό χρέος το νόθο παιδί της χρεοκοπημένης οικονομίας, που κανείς δεν επιθυμεί

να υιοθετήσει. Είναι όμως καταγεγραμμένο στο χάρτινο βασίλειο της Εφορίας και στους ισολογισμούς των τραπεζών και των ασφαλιστικών ταμείων, και είναι αποκρουστικά «απτό». Ισως γι' αυτό οι περισσότεροι αποστρέφουν το βλέμμα, αποφεύγοντας επιμελώς ακόμα και να αναφέρονται στην ύπαρξή του.

Ο επικεφαλής της Ειδικής Γραμματείας Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους Μιχάλης Κουρμούσης διαπιστώνει ότι «είναι εφάμιλλο του δημόσιου χρέους της χώρας» και με βάση έναν συντηρητικό -πλην όμως αρκετά ακριβή- υπολογισμό, θεωρεί ότι φτάνει τα 215 δισ. ευρώ, προσθέτοντας τα 85 δισ. από μη εξυπηρετούμενες οφειλές στις τράπεζες («κόκκινα» δάνεια), τα τουλάχιστον 100 δισ. στους «αιματηρούς πάγκους» της Εφορίας και άλλα 30 δισ. οφειλών προς τα ασφαλιστικά ταμεία.

Στην πράξη τα μεγέθη είναι πολύ μεγαλύτερα, αν συνυπολογιστούν τα χρέη επιχειρήσεων και ιδιωτών σε όλους τους δυνατούς συνδυασμούς μεταξύ τους, και υπερβαίνουν τα 230 δισ., όταν το ελληνικό ΑΕΠ βρίσκεται γύρω στα 180 δισ. ευρώ. Η δυναμική του μάλιστα, όπως υπογραμμίζουν οι αναλυτές, είναι τόσο αλματώδης, ώστε σε προβλεπτό χρόνο θα μπορούσε να προσεγγίσει ακόμα και το ύψος του δημόσιου χρέους, που σήμερα υπολογίζεται περί τα 320 δισ. ευρώ.

Είναι λογικό να συμπεράνει κανείς ότι υπό συνθήκες διαρκούς μείωσης του διαθέσιμου εισοδήματος, παρατεταμένης ύφεσης, εξοντωτικής υπερφορολόγησης των ίδιων κάθε φορά αχθοφόρων της δημοσιονομικής πολιτικής, στάσης πληρωμών του Δημοσίου και της εκρηκτικής ανεργίας καθίσταται άκρως προβληματική η έστω και μερική εξυπηρέτησή του. Τι απομένει για να αντιληφθούν τα πολιτικά ρετιρέ ότι η πολιτική της αέναης και απάνθρωπης δημοσιονομικής προσαρμογής έχει προ πολλού εξαντλήσει τα όριά της;

Το 2010, στην αφετηρία της κρίσης, τα ληξιπρόθεσμα χρέη στην Εφορία ήταν… μόλις 40 δισ. ευρώ, ενώ το 2015 υπερδιπλασιάστηκαν στα 85 δισ. ευρώ, για να υπερφαλαγγίσουν τα 100 δισ. ευρώ την επόμενη διετία. Ολα μαρτυρούν ότι ο σκληρός αγώνας για την επιβίωση και τη νέα χρονιά θα είναι ακόμα δυσκολότερος.

Σύμφωνα με τα στοιχεία των αρμόδιων υπηρεσιών και της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων, πάνω από 4.000.000 ΑΦΜ έχουν ανοιχτούς λογαριασμούς με την Εφορία και όλοι μαζί συντελούν στο να σωρεύεται σε μηνιαία βάση ένας όγκος άνω των 500.000.000 ευρώ απλήρωτων φόρων.
Την εξάντληση της φορολογικής ικμάδας επιβεβαιώνει το στοιχείο ότι ένας στους τέσσερις φορολογουμένους δεν ήταν σε θέση να πληρώσει ανελαστικές υποχρεώσεις και δεν κατάφερε να καταβάλει στις Εφορίες φόρο εισοδήματος, ΦΠΑ και ΕΝΦΙΑ της προηγούμενης χρονιάς.

Ενδεικτικά, τον περασμένο Οκτώβριο, οπότε ανακοινώθηκαν τα επίσημα στοιχεία για την πορεία των νέων ληξιπρόθεσμων οφειλών, προστέθηκαν στην Εφορία χρέη ύψους 972.000.000 ευρώ. Ειδικότερα, οι οφειλές από φόρους στο εισόδημα αυξήθηκαν κατά 507.000.000 ευρώ και κατά 203.000.000 ευρώ από ΦΠΑ, ενώ οι οφειλές από φόρους στην περιουσία, με πρωταγωνιστή τον ηγεμονικό ΕΝΦΙΑ, κατά 173.000.000.000 ευρώ.

Πρόκειται για εικόνα που κατά τις δυσοίωνες προβλέψεις των στελεχών του υπουργείου Οικονομικών θα επαναληφθεί με βεβαιότητα λίαν προσεχώς, καθώς νοικοκυριά και επαγγελματίες έχουν πρόσθετες υποχρεώσεις προς τις τράπεζες ή παγιδεύτηκαν τα τελευταία χρόνια στο ναρκοπέδιο των χρεών. Στην πραγματικότητα, όσο και αν ακούγεται απόκοσμο, οι άνθρωποι αυτοί συνήθισαν να ζουν ανάμεσα σε συμπληγάδες, τουτέστιν σε ρυθμίσεις που συνήθως έρχονται με βραδυπορία (λόγου χάρη, οι 120 δόσεις για τις οποίες εκλιπαρεί η κυβέρνηση τους δανειστές), όταν η βάρκα έχει πάρει νερά, και δεσμευμένους τραπεζικούς λογαριασμούς.

Την ίδια στιγμή, με βάση την τελευταία Εκθεση Προόδου του Κέντρου Είσπραξης Ασφαλιστικών Οφειλών (ΚΕΑΟ) τον περασμένο Σεπτέμβριο, οι ληξιπρόθεσμες οφειλές προς τα ασφαλιστικά ταμεία έχουν απογειωθεί στα 34,3 δισ. ευρώ. Αντί να επιστρατεύσει κάποιος περιττά επιχειρήματα για τη δεινή κατάσταση στην οποία έχουν περιέλθει επαγγελματίες, νοικοκυριά, επιχειρήσεις και φυσικά τα Ταμεία, αρκεί να αναφερθεί ότι στο τέλος του 2014, όταν αναλάμβανε η σημερινή κυβέρνηση, οι ληξιπρόθεσμες οφειλές βρίσκονταν στα 12,6 δισ. ευρώ, πράγμα που σημαίνει ότι πρακτικά μέσα σε τέσσερα χρόνια έχουν σχεδόν τριπλασιαστεί.

Από τα στοιχεία του ΚΕΑΟ προκύπτει, ότι:

■ Υπάρχει συγκέντρωση πλήθους οφειλετών στις χαμηλότερες κλίμακες οφειλών, με 989.061 οφειλέτες (ποσοστό 70,64 %) να έχουν οφειλή έως 15.000 ευρώ ο καθένας.

■ Το 82,33% των οφειλετών (1.152.722 οφειλέτες) έχουν οφειλή έως 30.000 ευρώ ο καθένας.

■ Μεγάλο μέρος του υπόλοιπου οφειλών αφορά 95.429 οφειλέτες, που χρωστάνε από 50.000 έως 100.000 ευρώ (περίπου 19% του τρέχοντος υπολοίπου).

■ Το μεγαλύτερο μέρος των οφειλών αφορά λίγους μεγαλοοφειλέτες με οφειλές άνω του 1.000.000 ευρώ (1.790 οφειλέτες συγκεντρώνουν το 22,59% του υπόλοιπου οφειλών).

Στον βαθμό που έχει τη σημασία του, το ΚΕΑΟ επισημαίνει ότι για τις οφειλές ύψους 34.353.907.087 ευρώ το 22,40% (ποσό 7.693.641.382 ευρώ) του συνολικού χρέους δημιουργήθηκε από οφειλέτες που άρχισαν να δημιουργούν οφειλές πρώτη φορά από το 2010 και μετά, ενώ το 77,60% (ποσό 26.660.265.705 ευρώ) δημιουργήθηκε από οφειλέτες που άρχισαν να δημιουργούν οφειλές πρώτη φορά το 2009 ή παλαιότερα.

Στα 84,7 δισ. ανέρχονται τα «κόκκινα» δάνεια των τραπεζών

Τους πυλώνες αυτής της επίφοβης απειλής συμπληρώνει το υψηλό απόθεμα μη εξυπηρετούμενων δανείων στις τέσσερις σημαντικές τράπεζες, πρόβλημα που συνδέεται άμεσα με τη μεγαλύτερη ίσως πρόκληση για την ελληνική οικονομία, που είναι η επιστροφή του Δημοσίου στις χρηματοπιστωτικές αγορές με βιώσιμους όρους.

Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση της Τραπέζης της Ελλάδος, τα μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα (ΜΕΑ) ανήλθαν στο τέλος Σεπτεμβρίου 2018 σε 84,7 δισ. ευρώ (σ.σ.: αν συνυπολογιστούν και τα εκτός ισολογισμών στοιχεία, το μέγεθος ανέρχεται στα 86 δισ. ευρώ και προσεγγίζει το 50% των ανοιγμάτων) και είναι μειωμένα κατά περίπου 9,7 δισ. ευρώ συγκριτικά με το τέλος Δεκεμβρίου του 2017 και κατά περίπου 22,5 δισ. ευρώ (δηλαδή περισσότερο από 20%) έναντι του Μαρτίου του 2016, οπότε είχε καταγραφεί το υψηλότερο επίπεδο ΜΕΑ.

Πρόκειται, σύμφωνα με τον υπουργό Οικονομικών Ευκλείδη Τσακαλώτο, για το «μεγαλύτερο πρόβλημα της ελληνικής οικονομίας», που απλώνεται σαν αμετακίνητη «φούσκα» πάνω από το σύνολο της οικονομικής δραστηριότητας.
Αρκεί να ρίξει κανείς μια σύντομη ματιά στις επιμέρους κατηγορίες χαρτοφυλακίων, όπου ο δείκτης ΜΕΑ διαμορφώθηκε σε 44,7% για το στεγαστικό, 53,0% για το καταναλωτικό και 46,9% για το επιχειρηματικό χαρτοφυλάκιο.
Εντός του επιχειρηματικού χαρτοφυλακίου ο δείκτης για το χαρτοφυλάκιο τόσο των ελεύθερων επαγγελματιών και πολύ μικρών επιχειρήσεων όσο και των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων παραμένει ιδιαίτερα υψηλός (68,6% και 60,9%, αντίστοιχα), ενώ καλύτερες επιδόσεις παρατηρούνται στο χαρτοφυλάκιο των μεγάλων επιχειρήσεων (27,4%) και των ναυτιλιακών δανείων (29,8%).

Οσον αφορά τη διάρθρωση των ΜΕΑ, το 46,1% του υπολοίπου των ανοιγμάτων αυτών αφορά δανειακές συμβάσεις που έχουν ήδη καταγγελθεί από τις τράπεζες, το 31,4% αφορά δάνεια αβέβαιης είσπραξης και το 22,5% δάνεια σε καθυστέρηση μεγαλύτερη των 90 ημερών τα οποία δεν έχουν ακόμη καταγγελθεί, ενώ πολλοί δανειολήπτες έχουν αιτηθεί νομική προστασία (προστατεύεται το 14,2% του συνόλου των ΜΕΑ).

Η κλιμάκωση του προβλήματος είναι εξίσου εντυπωσιακή. Από την απολύτως ελεγχόμενη αφετηρία των 20 δισ. τον Δεκέμβριο του 2009, τα μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα εκτοξεύτηκαν στα 70 δισ. τον ίδιο μήνα του 2013 (υπερτριπλάσια), για να κορυφωθούν στα 108 δισ. ευρώ τον Μάρτιο του 2016.
Η υποχώρηση της αποταμίευσης -σε πτωτική πορεία από το 2010 και σε αρνητικό έδαφος από το 2012-, που στήριξε εντούτοις την καταναλωτική δαπάνη των νοικοκυριών, συμπληρώνει το πνιγηρό τοπίο, μαζί με την επενδυτική άπνοια, την υπερφορολόγηση, την ανεργία, τη μαζική φυγή των νέων και την έλλειψη διαυγών και σταθερών κανόνων που καθιστούν τη χώρα εχθρικό έδαφος.

Επιλέγοντας και αυτή η κυβέρνηση τις εύκολες λύσεις, επέδραμε εναντίον της ανίσχυρης «μαρίδας» των οφειλετών, δεσμεύοντας λογαριασμούς για μικροποσά και βγάζοντας στο σφυρί ακόμα και φθηνά ακίνητα, την ίδια ώρα που αφήνει στο απυρόβλητο μεγαλοεπιχειρηματίες, οι οποίοι παρελαύνουν αναιδώς από τις κοσμικές στήλες, έχοντας βουλιάξει προηγουμένως χωρίς ενδοιασμό τις κρατικοδίαιτες επιχειρήσεις τους.

Δάνεια έως 25.000 ευρώ σε πολύ μικρές επιχειρήσεις και ελεύθερους επαγγελματίες

Την πόρτα του δανεισμού σε πολύ μικρές επιχειρήσεις, ελεύθερους επαγγελματίες και νέους επιχειρηματίες, οι οποίοι τα τελευταία χρόνια είναι αποκλεισμένοι από την τραπεζική χρηματοδότηση λόγω των συνθηκών, ανοίγει το υπουργείο Οικονομικών. Το σχέδιο νόμου, που τέθηκε την προηγούμενη εβδομάδα σε δημόσια διαβούλευση, προβλέπει τη χορήγηση μικροπιστώσεων έως 25.000 ευρώ, οι οποίες μπορεί να χορηγούνται και εκτός τραπεζικού συστήματος, καθώς δίνεται η δυνατότητα ίδρυσης δομών μικροχρηματοδότησης και από άλλους φορείς, με την προϋπόθεση ότι θα τηρούν τους όρους και το νομικό πλαίσιο και θα αδειοδοτούνται από την Τράπεζα της Ελλάδος.

Σύμφωνα με το σχέδιο νόμου, προβλέπονται τρεις δυνατότητες ενίσχυσης: 1) παροχή ρευστού έως 25.000 ευρώ για την κάλυψη επενδυτικών αναγκών ή ως κεφάλαιο κίνησης, 2) κάλυψη χρηματοδοτικής μίσθωσης έως 25.000 ευρώ για την απόκτηση εξοπλισμού και 3) παροχή εγγυήσεων έως το όριο των 25.000 ευρώ. Δικαιούχοι των επιχειρηματικών μικροχρηματοδοτήσεων είναι πολύ μικρές και μικρές επιχειρήσεις, φυσικά πρόσωπα για τη σύσταση πολύ μικρών και μικρών επιχειρήσεων, ελεύθεροι επαγγελματίες, καθώς και φορείς της Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας.
Ειδικότερα, το υπό δημόσια διαβούλευση νομοσχέδιο «Χορήγηση μικροχρηματοδοτήσεων» διακρίνει τις πιστώσεις σε επιχειρηματικές και προσωπικές. Ως επιχειρηματικές μικροχρηματοδοτήσεις νοούνται: α) όλες οι μορφές πιστώσεων έως το όριο των 25.000 ευρώ, που χορηγούνται είτε για την κάλυψη επενδυτικών αναγκών είτε ως κεφάλαιο κίνησης, β) προϊόντα χρηματοδοτικής μίσθωσης έως 25.000 ευρώ για την απόκτηση εξοπλισμού και γ) αυτοτελείς εγγυήσεις έως το όριο των 25.000 ευρώ, οι οποίες δεν μπορεί να χρησιμοποιηθούν για τη λήψη δανείων από άλλα χρηματοδοτικά ιδρύματα.

Οι δικαιούχοι

Αντίστοιχα, ως προσωπικές μικροχρηματοδοτήσεις νοούνται ιδίως προσωπικές πιστώσεις τακτής λήξης για α) εκπαιδευτικούς σκοπούς έως 10.000 ευρώ, β) την ενίσχυση δημόσιων πολιτικών ή με σκοπό την κοινωνική και οικονομική ένταξη ευάλωτων κοινωνικά ομάδων έως το ποσό των 25.000 ευρώ, που αφορούν ιδίως την αντιμετώπιση της ανεργίας και της αναστολής ή μείωσης του χρόνου εργασίας για λόγους που δεν εξαρτώνται από τη δική τους βούληση. Ποιοι είναι, όμως, εκείνοι που μπορούν να διεκδικήσουν τις πιστώσεις; Οπως αναφέρεται στο σχέδιο νόμου, δικαιούχοι των επιχειρηματικών μικροχρηματοδοτήσεων είναι οι εξής: α) πολύ μικρές και μικρές επιχειρήσεις, β) φυσικά πρόσωπα για τη σύσταση πολύ μικρών και μικρών επιχειρήσεων, γ) ελεύθεροι επαγγελματίες και δ) φορείς Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας. Οσον αφορά τις προσωπικές μικροχρηματοδοτήσεις, δικαιούχοι είναι οι εξής: α) φυσικά πρόσωπα για την κάλυψη εκπαιδευτικών αναγκών, β) δικαιούχοι προγραμμάτων εφαρμογής δημόσιας πολιτικής και γ) ευάλωτες κοινωνικά ομάδες. Σημειώνεται ότι οι δικαιούχοι προγραμμάτων εφαρμογής δημόσιας πολιτικής και οι ευάλωτες κοινωνικά ομάδες θα προσδιοριστούν με κοινή απόφαση των υπουργών Εργασίας και Οικονομικών.

Η ελάχιστη διάρκεια αποπληρωμής της χορηγηθείσας μικροχρηματοδότησης είναι 12 μήνες, ενώ η μέγιστη διάρκεια αποπληρωμής δεν μπορεί να υπερβαίνει τα 10 έτη. Για να λάβει κάποιος το ποσό δεν χρειάζεται να προσημειώσει κάποιο ακίνητο. Στο σχέδιο νόμου αναφέρεται ρητά ότι η μικροχρηματοδότηση δεν θα εξασφαλίζεται με ενοχική ή εμπράγματη ασφάλεια, αλλά και δεν θα υπερβαίνει το όριο των 25.000 ευρώ για κάθε δικαιούχο. Ο ίδιος δικαιούχος μπορεί να λαμβάνει από ένα ή περισσότερα ιδρύματα μικροχρηματοδοτήσεων νέα μικροχρηματοδότηση σε ποσό που προστίθεται στο υπόλοιπο, υπό την προϋπόθεση ότι το συνολικό ποσό της αρχικής και της νέας μικροχρηματοδότησης, ανεξαρτήτως του ιδρύματος χορήγησης, δεν υπερβαίνει το όριο των 25.000 ευρώ.

Πριν από τη χορήγηση επιχειρηματικής μικροχρηματοδότησης, το ίδρυμα μικροχρηματοδοτήσεων μπορεί να απαιτεί την ύπαρξη τριτεγγυητή. Ελέγχει, επίσης, αν τηρούνται ο σκοπός και οι προϋποθέσεις της αιτηθείσας μικροχρηματοδότησης, απαιτώντας σχετικά αποδεικτικά έγγραφα. Για την τήρηση του ορίου, ο δικαιούχος υπογράφει υπεύθυνη δήλωση, με την οποία συναινεί στην ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ ιδρυμάτων μικροχρηματοδοτήσεων και πιστωτικών ιδρυμάτων που αφορούν τη χορήγηση σε αυτόν μικροχρηματοδότησης, για την επιβεβαίωση της τήρησης του ορίου των 25.000 ευρώ.

Β. Παπακωνσταντόπουλος

Ποιοι θα δίνουν τις πιστώσεις

Σύμφωνα με το νομοσχέδιο, άδεια για σύσταση ιδρύματος μικροχρηματοδότησης μπορούν να λάβουν τράπεζες, φορείς, επιμελητήρια, οργανώσεις κ.ο.κ. Αντίθετα, ίδρυμα μικροχρηματοδότησης δεν μπορούν να συστήσουν τα ενεχυροδανειστήρια. Τα ιδρύματα με έδρα την Ελλάδα θα λειτουργούν με τη μορφή ανώνυμης εταιρίας, ύστερα από άδεια λειτουργίας η οποία χορηγείται από την Τράπεζα της Ελλάδος. Μετά τη λήψη της άδειας, η εταιρία καταχωρίζεται στο ΓΕΜΗ, σε ειδικό μητρώο που τηρείται στη Γενική Γραμματεία Εμπορίου και Προστασίας Καταναλωτή. Για τη χορήγηση από την Τράπεζα της Ελλάδος άδειας λειτουργίας, απαιτείται η κάλυψη αρχικού κεφαλαίου ίσου τουλάχιστον με το ποσό των 200.000 ευρώ. Τα ιδρύματα υποχρεούνται να διατηρούν το ως άνω αρχικό κεφάλαιο σε όλη τη διάρκεια λειτουργίας τους.