Η αυτεξουσιότητα είναι ζωή

Ο πολιτισμός του έθνους μας έχει ακτινοβολήσει μέσα στις χιλιετίες επειδή υπήρξαν τα πρόσωπα -εκπληκτικές, ημιθεϊκές μειοψηφίες συνήθως- τα οποία διαμόρφωσαν συνθήκες αυτόνομης κίνησης

Εφόσον λοιπόν έχει φανεί ότι εκείνο που κινείται από μόνο του είναι αθάνατο, δε θα διστάζει κανείς να λέει πως αυτό το γνώρισμα αποτελεί την ουσία και το λόγο της ψυχής. Γιατί κάθε σώμα που αντλεί την κίνηση από έξω είναι άψυχο, ενώ εκείνο που την παίρνει το ίδιο από μέσα του είναι έμψυχο, αφού αυτή είναι η φύση της ψυχής. Αν όμως έτσι έχει το πράγμα, εφόσον εκείνο

Πλάτων, «Φαίδρος» 245c. -246a, Μελέτη - Μετάφραση - Σχόλια Παναγιώτης Δόικος, Θεσσαλονίκη: 2001, σελ. 251.

Ο Πλάτων, μεταφέροντας αλλά και συνδιαμορφώνοντας τη σωκρατική φιλοσοφική σκέψη, συνδέει την αθανασία της ψυχής με την αυτονομία της κίνησης. Ο,τι είναι έμψυχο έχει δική του κίνηση και άψυχα είναι όσα λαμβάνουν κίνηση από αλλού. Αυτό ισχύει τόσο για τα μεμονωμένα όντα, τις ξεχωριστές υπάρξεις, αλλά και για τα υπερσύνολα. Οι νόμοι του μικρόκοσμου ισχύουν και σε αυτό που νοούμε ως μέγα.

Ο Ελληνισμός έχει ψυχή και μπορεί να εκτείνει την ουσία του έως τα πεδία του απείρου, εάν διαθέτει αυτονομία στην κίνησή του· αν δηλαδή η ενέργεια την οποία χρησιμοποιεί για να συντηρείται και να υπάρχει πηγάζει από αιτία και λόγο εσωτερικό. Ο πολιτισμός του έθνους μας έχει ακτινοβολήσει μέσα στις χιλιετίες επειδή υπήρξαν τα πρόσωπα -εκπληκτικές, ημιθεϊκές μειοψηφίες συνήθως- τα οποία διαμόρφωσαν συνθήκες αυτόνομης κίνησης.

Το αυτεξούσιον είναι η αναπνοή του Ελληνισμού και για να γίνει κτήμα όλων, έστω και για βραχύ χρονικό διάστημα, έδωσαν επικών διαστάσεων αγώνα λίγοι, χαρισματικοί, αποφασισμένοι εθναμύντορες. Αυτοί οι ευάριθμοι κατόρθωσαν να κάμψουν τις αντιστάσεις των συνήθως περισσότερων και πλουσιότερων ξένων, των ισχυρών ντόπιων συνεργατών τους και της αδρανούς μάζας, η οποία κινείται σαν εκκρεμές ανάλογα με το πού φυσάει ο άνεμος της εξουσίας.

Δεν χρειάζεται να ανατρέξουμε σε πολλά ιστορικά παραδείγματα για να τεκμηριωθεί η προαναφερθείσα συλλογιστική. Αρκεί να θυμηθούμε πόσο σκληρά πολέμησαν στη Ναυμαχία της Σαλαμίνας εναντίον του αθηναϊκού στόλου οι Ελληνες που είχαν ταχθεί στην πλευρά του Ξέρξη, τι υπέστη το έθνος από τη δράση των Γενιτσάρων και πώς αφηγείται ο Κολοκοτρώνης τον ονειδισμό των αγωνιστών από πολλούς, που χαρακτήριζαν «τρελούς» τους επαναστάτες.

Η συνταγή για την επανάκαμψη της Ελλάδος στο διεθνές προσκήνιο περιλαμβάνει αναγκαστικά τον αγώνα για αυτεξουσιότητα, αυτονομία. Υπαρξη για το έθνος μας είναι η αυθυπαρξία.

Στη νεότερη ελληνική Ιστορία δύο ήταν οι πολιτικοί που απέδειξαν έμπρακτα ότι είχαν πλήρη συνείδηση τούτου του νόμου: ο Ιωάννης Καποδίστριας και ο Ιωάννης Μεταξάς. Και οι δύο σε ελάχιστο χρόνο κατόρθωσαν πολλά. Ο πρώτος προσέφερε μάλιστα και έναν εξαιρετικά ευσύνοπτο και πλήρη οδηγό για το πώς μπορούμε να τα καταφέρουμε στην προσπάθειά μας να διευρύνουμε τα όρια της αυτεξουσιότητάς μας.

Οι συμβουλές του Ιωάννη Καποδίστρια προς τους Ελληνες, που παραμένουν εν ισχύ, λέχθηκαν στη συζήτηση* που είχε ο Εθνικός Κυβερνήτης με τον μετέπειτα δολοφόνο του Γεώργιο Μαυρομιχάλη (στη συνάντηση των δύο στην Αίγινα το 1828).
«Εκάμετε έργα πολεμικά αθάνατα. Βασιλείς και έθνη σάς επαίνεσαν, αλλά πίστευσέ μου, διά πολυετίαν ακόμη η ζώνη τού προδρόμου πρέπει να είναι στολισμός μας, όχι χρυσοΰφαντη χλαμύδα.

Ως οι παλαιοί ήρωες ή βασιλείς τής Ελλάδος πρέπει να φυτεύομε δένδρα, να ανοίγομε δρόμους, να παλεύομε με τα θηρία του δάσους, να δέσομε την κοινωνία μας με νόμους συμφώνους με το έθνος μας· ούτε οπίσω, ούτε εμπρός του καιρού μας· μη μου ζητείτε ζωγραφίες πολύτιμες εις οικοδόμημα ακόμη ατελείωτο. Μέτρο μας και άστρο, εις δεινά ελληνικά θεραπεία ελληνική. Mε το στόμα μας, όχι ως χειρουργοί της Ευρώπης κόβοντας, αλλά με το στόμα μας να βυζαίνομε το έμπυο της Πατρίδος μας, διά να τη γιάνομε.

Αν δεν μας αποστραφεί ο Μεγαλοδύναμος και αξιωθούμε την ευλογία Του, τα ακροθαλάσσιά μας θα στολισθούν από εύμορφες πολιτείες, η σημαία η Ελληνική θα δοξάζεται εις τα πελάγη, ήμερα δένδρα θα ανθίζουν εις τα άγρια βουνά, και οι ερημιές θα πληθύνουν από κατοίκους. […] Η νίκη θα είναι δική μας, αν βασιλεύει την καρδίαν μας, θεός ζηλότυπος, μόνο το αίσθημα το Ελληνικό ο φιλήκοος των ξένων είναι προδότης».

Αυτά να θυμόμαστε, αυτά να τηρούμε.

*Γ. Βαλέτα, Γεωργίου Τερτσέτη Απαντα, «Απόλογα για τον Καποδίστρια», τόμος Γ΄, σελ. 240-242