Ο Γόδας, ο Μουράτης, ο Αναματερός, ο Μπούκοβι και... οι άλλοι

Ο Σπύρος Αλεξίου μιλάει στο Dnews με αφορμή την εκδήλωση του ΚΚΕ στον Πειραιά την Παρασκευή.

Με αφορμή την εκδήλωση που διοργανώνει το Κ.Κ.Ε. με αφορμή και τα 100 χρόνια από την ίδρυση του Ολυμπιακού, συζητάμε με τον Σπύρο Αλεξίου, συγγραφέα του βιβλίου «Ένας θρύλος με πολλά πρόσωπα», που θα είναι ένας από τους ομιλητές.

Πάντα η επικαιρότητα προηγείται. Τις τελευταίες

Νομίζω πως για τη συντριπτική πλειοψηφία της κοινωνίας, άσχετα από οπαδικές προτιμήσεις, το θέαμα ήταν αποκρουστικό. Ο ελληνικός επαγγελματικός αθλητισμός ούτως ή άλλος μαστίζεται χρόνια από την αρρωστημένη αντιπαλότητα που προωθούν οι μεγαλοπαράγοντες και ο τύπος, όμως θεωρώ πως αυτήν τη φορά ξεπεράστηκαν τα όρια. Δεν θα συμφωνήσω στο «τσουβάλιασμα», υπάρχει κύριος υπεύθυνος για τη συγκεκριμένη εικόνα και αυτός είναι ο ιδιοκτήτης της ΚΑΕ ΠΑΟ, όμως αυτό δε μειώνει τις ευθύνες όσων ακολούθησαν: των ιδιοκτητών της ΚΑΕ Ολυμπιακός και κορυφαίων αθλητών όπως του Φουρνιέ, του Ναν, του Σλούκα. Φυσικά υπάρχουν και οι τεράστιες ευθύνες των «υπέροχων λαών» των ομάδων και ας πάψουμε να βαυκαλιζόμαστε με θεωρίες περί «μειοψηφιών». Συνθήματα που προσβάλλουν τον πολιτισμό μας τα φώναζε το σύνολο σχεδόν των θεατών και στα δύο γήπεδα και αυτό πρέπει να μας προβληματίσει πολύ.

Δε θα συμφωνήσω επίσης με «ψυχιατρικές» εξηγήσεις των όσων παρακολουθήσαμε. Υπάρχει και αυτή η πλευρά αλλά τη θεωρώ δευτερεύουσα. Η κύρια αιτία πρέπει να αναζητηθεί σε μεγάλα συμφέροντα που διακυβεύονται και σχετίζονται με μεγάλα έργα που βρίσκονται σε εξέλιξη όπως η «διπλή ανάπλαση του Βοτανικού» , η σκανδαλώδης παραχώρηση του ΟΑΚΑ στην ΚΑΕ ΠΑΟ και η δρομολογημένη, εξίσου σκανδαλώδης, παραχώρηση του Σ.Ε.Φ. στην ΚΑΕ Ολυμπιακός.

Και δω ερχόμαστε στον κύριο υπεύθυνο που δεν είναι άλλος από την πολιτεία. Αφήνει ασύδοτους τους μεγαλοπαράγοντες, χαρίζει χωρίς καμία αιδώ δημόσια περιουσία τεράστιας αξίας, επιβάλλει τιμωρίες – χάδια και όταν το ποτήρι ξεχειλίσει προβαίνει σε λεονταρισμούς για να φτάσουμε σε όρια γελοιότητας όπου ένας υπουργός συνομιλεί με τον – υποτίθεται – καταζητούμενο ιδιοκτήτη ΚΑΕ και κανονίζουν ραντεβού (!) για την επομένη! Και το αποκορύφωμα, ο … «καταζητούμενος», το πρωί της επομένης υποδέχεται με ασπασμούς δύο κορυφαίους υπουργούς στα γραφεία της εταιρείας του και συζητούν στο πλαίσιο της «υγιούς επιχειρηματικότητας».

Ως φίλαθλος του Ολυμπιακού χάρηκα για την κατάκτηση του πρωταθλήματος, κυρίως για τη δικαίωση του κορυφαίου προπονητή Γ. Μπαρτζώκα που πολεμήθηκε όσο κανείς. Πρόκειται για έναν άνθρωπο με σπάνιο ήθος, απόλυτα ταιριαστό με τις παραδόσεις του Ολυμπιακού, δεν είναι τυχαία η αγάπη του κόσμου. Όμως, αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς, σε μια ευνομούμενη πολιτεία αυτή η παρωδία αθλητικών αγώνων θα είχε διακοπεί και νομίζω πως μια τέτοια απόφαση θα είχε τη συναίνεση της μεγάλης πλειοψηφίας της κοινωνίας.

Ας γυρίσουμε στην επέτειο. 100 χρόνια Ολυμπιακός και με αυτήν την αφορμή το Κ.Κ.Ε. οργανώνει μια μεγάλη εκδήλωση στην οποία είστε ένας από τους ομιλητές. Πείτε μας για αυτήν την πρωτοβουλία.

Η εκδήλωση θα γίνει την Παρασκευή, 13 Ιούνη στην πλατεία Δημοτικού Θεάτρου και έχει ως θέμα προσωπικότητες που συνέδεσαν τον Ολυμπιακό με τις κοινωνικές του ρίζες, το λαϊκό και εργατικό κίνημα. Τα ονόματα του Γόδα, του Μουράτη, του Αναματερού και του Μπούκοβι είναι ενδεικτικά, θα μπορούσαμε να αναφέρουμε και πολλά ακόμα.

Ομιλητές θα είναι ο ομοσπονδιακός προπονητής στίβου (και προπονητής του Μίλτου Τεντόγλου) Γκιόργκι Πομάσκι, ο σκηνοθέτης Χρήστος Γόδας, ανιψιός του εκτελεσμένου ποδοσφαιριστή του Ολυμπιακού Νίκου Γόδα και ο βουλευτής του Κ.Κ.Ε. Νίκος Αμπατιέλος. Αποτελεί μεγάλη τιμή για μένα η παρουσία μου σε αυτό το πάνελ, δίπλα σε αυτούς τους ξεχωριστούς ανθρώπους για να παρουσιάσω πλευρές αυτού του θέματος, όπως τις αναπτύσσω στο βιβλίο «Τα πολλά πρόσωπα ενός Θρύλου. Η τιμή είναι ακόμη μεγαλύτερη καθώς δεν είμαι μέλος του Κ.Κ.Ε. και πρέπει να ευχαριστήσω δημόσια τα στελέχη του για αυτήν την πρόσκληση.

Είπατε πως αναφέρονται τα ονόματα αυτά ενδεικτικά και προφανώς για αυτά θα γίνει εκτενής αναφορά στην εκδήλωση. Υπάρχουν κι άλλες περιπτώσεις που αναφέρετε στο βιβλίο σας;

Πολλές! Ας ξεκινήσουμε με την ιστορία του Ντίνου Βέλλα, του δεκαοκτάχρονου τερματοφύλακα του Ολυμπιακού. Με την είσοδο των κατοχικών δυνάμεων, το 1941, ο Ντίνος συνελήφθη από τους Ιταλούς καθότι τον θεωρούσαν Ιταλό. Εκείνος αρνήθηκε πεισματικά να φορέσει τη φασιστική στολή με αποτέλεσμα να συλληφθεί και να μεταφερθεί στη Ρόδο. Το 1943, όταν η φασιστική Ιταλία κατέρρευσε ο Βέλλας κλείστηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης από τους Γερμανούς και άφησε την τελευταία του πνοή στη Ρόδο.

Στις 26 Ιανουαρίου 1949 διεξήχθη φιλικός αγώνας μεταξύ του Ολυμπιακού και Μικτής ομάδας των εξόριστων στην Μακρόνησο. Το «φιλικό» έμοιαζε με… εσωτερικό προπονητικό διπλό του Ολυμπιακού καθώς με την ομάδα της Μακρονήσου αγωνίζονταν οι «ερυθρόλευκοι» Νίκος Πολίτης, Διονύσης Γεωργάτος, Ηλίας Μαλαμόπουλος και ο θρυλικός Γιώργος Δαρίβας. Ήταν η πρώτη και τελευταία φορά που οι φίλαθλοι του Ολυμπιακού πανηγύρισαν ήττα της ομάδας τους.

Ο Σάββας Παπάζογλου ήταν διεθνής μεσοεπιθετικός που έκανε σημαντική καριέρα στον Απόλλωνα Αθηνών. Το 1960 μεταγράφηκε στον Ολυμπιακό, ύστερα από δική του επιθυμία, αλλά δεν μπόρεσε να κάνει καριέρα καθώς απαγορεύτηκε στον προπονητή του Ολυμπιακού, Τ. Σιμανόφσκι να τον χρησιμοποιεί. Όπως είπε ο ίδιος ο Παπάζογλου σε συνέντευξή του «ήμουν «αριστερός» και δεν είχα «πλάτες». Επενέβαινε η ΚΥΠ στη σύνθεση του Ολυμπιακού».

Ανάλογη ήταν η περίπτωση του Στέλιου Μπέση ενός αριστερού εξτρέμ που ξεκίνησε την καριέρα του στην Προοδευτική. Πρώτος τον προσέγγισε ο παράγοντας του ΠΑΟ Αν. Μαντζαβελάκης στον οποίον ο Μπέσης είχε απαντήσει «Εγώ κυρ Αντώνη είμαι Ολυμπιακός και δε γίνεται να πάω στον ΠΑΟ». Το 1962 πήγε στον Ολυμπιακό όμως λόγω «κοινωνικών φρονημάτων» εμποδίστηκε η καριέρα του και στον Ολυμπιακό και στην Εθνική ομάδα.

Στο βιβλίο κάνετε εκτενή αναφορά σε δύο μυθικές μορφές του Ολυμπιακού, τον Νίκο Γιούτσο και τον Ρομαίν Αργυρούδη που «νίκησαν» τέτοιου είδους εμπόδια. Μιλήστε μας για αυτούς.

Όντως μυθικές μορφές. Για αν έρθει ο Γιούτσος από την Ουγγαρία συνέβαλαν αποφασιστικά δύο μεγάλες προσωπικότητες, ο Μίκης Θεοδωράκης ως βουλευτής Β΄ Πειραιά της ΕΔΑ και ο Μανώλης Γλέζος. Και οι δύο ήταν οπαδοί του Ολυμπιακού, ο Θεοδωράκης μάλιστα φανατικός, όμως αυτό ήταν το δευτερεύον κίνητρό τους. Το κύριο ήταν ο αγώνας για τον επαναπατρισμό των πολιτικών προσφύγων. Ο ερχομός ενός πολιτικού πρόσφυγα, γνωστού παίκτη και μάλιστα στη δημοφιλέστερη ομάδα, θα συνέβαλε να αλλάξει το κλίμα, να ανοίξει ο δρόμος και για άλλους επαναπατρισμούς.

Προσπάθησε η κυβέρνηση να τον παρουσιάσουν ως θύμα του «παιδομαζώματος», όμως από την πρώτη του συνέντευξη ο Γιούτσος ήταν ξεκάθαρος: «Το χωριό μου ήταν έξω από την Καστοριά, το Μακροχώρι. Ήταν ανταρτοκρατούμενα μέρη αυτά. Με το ζόρι δεν πήρανε κανέναν εκεί! Μας πήρανε για να μη σκοτωθούμε γιατί βομβαρδίζανε». Αυτήν τη στάση την πλήρωσε: εκτός από χτυπήματα και ύβρεις στο γήπεδο αυτός ο τεράστιος ποδοσφαιριστής αγωνίστηκε μόλις 15 φορές στην Εθνική ομάδα, ήταν «ανεπιθύμητος».

Διαφορετική ήταν η περίπτωση του Ρομαίν Αργυρούδη. Ένας αληθινός αρτίστας που ήρθε στον Ολυμπιακό το 1971 και λατρεύτηκε. Τόσο ο ίδιος όμως, όσο και συγγενικά του πρόσωπα μιλούσαν ανοιχτά κατά της χούντας. Όπως είπε σε συνέντευξή του: « Για να μείνω στην Ελλάδα, όμως, έπρεπε να δηλώσω, να δώσω μία συνέντευξη και να πω ότι η κυβέρνηση της Ελλάδας είναι καλή. Είμαι ελεύθερος άνθρωπος και δημοκράτης και δεν θα το έκανα ποτέ. Αν δεν έλεγα αυτό το πράγμα, τότε δεν θα έμενα στην Ελλάδα. Δεν το ήθελα όμως αυτό. Ήξερα ότι με παρακολουθούσαν ασφαλίτες στην Αθήνα. Δεν είχα τηλέφωνο, αλλά παρακολουθούσαν το ταχυδρομείο μου. Άνοιγαν τα γράμματά μου.»

Ο Αργυρούδης θα επιστρέψει μετά από λίγους μήνες ως παίκτης της Λανς για ένα φιλικό με τον Ολυμπιακό. Η Χούντα φοβόταν πως η εμφάνιση του Ρομαίν θα μετέτρεπε τον αγώνα σε αντιφασιστική διαδήλωση. Όταν έφτασε στο αεροδρόμιο τον πήγαν στην Ασφάλεια και του επέβαλαν να μείνει στο ξενοδοχείο μέχρι να φύγει η ομάδα για τη Γαλλία.

Στην πορεία των 100 χρόνων υπήρξαν, όπως λέτε και στο βιβλίο, «μαύρες σελίδες». Ποιες θα ξεχωρίζατε;

Αρχικά να ξεκαθαρίσουμε πως «μαύρη σελίδα» δεν αποτελούν οι ήττες, όσο κι αν στον Ολυμπιακό αυτή η – φυσιολογική στον αθλητισμό - λέξη είναι …απαγορευμένη! Η χειρότερη στιγμή, την οποία βίωσα και προσωπικά, είναι φυσικά η 8η Φλεβάρη 1981, η τραγωδία της Θύρας 7 όπου έχασαν τη ζωή τους 21 νέα παιδιά. Τα γεγονότα είναι γνωστά. Μεγάλη η συζήτηση για τις κατασκευαστικές αστοχίες που πολλά χρόνια πριν είχαν επισημανθεί, είχαν συμβεί αντίστοιχα περιστατικά που ευτυχώς δεν είχαν την ίδια τραγική κατάληξη.

Η Επιτροπή Ολυμπιακών Αγώνων, ιδιοκτήτρια του σταδίου, ουδέποτε είχε ενδιαφερθεί για τα προβλήματα ασφάλειας, τη συντήρηση και τον εκσυγχρονισμό του σταδίου, το μόνο που την ενδιέφερε ήταν οι εισπράξεις από τα εισιτήρια που πλήρωναν για δεκαετίες οι οπαδοί του Ολυμπιακού. Όλα αυτά καλύφθηκαν, μοναδικοί υπεύθυνοι θεωρήθηκαν οι «πορτιέρηδες» που «δεν άνοιξαν εγκαίρως τις πόρτες» ή «δεν αφαίρεσαν τα τουρνικέ». Ευθύνες ατόμων υπήρχαν, ωστόσο το κράτος, η αστυνομία του και οι ελεγχόμενοι από αυτό οργανισμοί, που παρέδωσαν την ασφάλεια 40.000 ανθρώπων στο «φιλότιμο» μονάδων, χωρίς καμιά πρόβλεψη ελέγχου, είναι οι κύριοι υπεύθυνοι.

«Μαύρη» θα μπορούσε να χαρακτηριστεί η περίοδος Κοσκωτά. Ήταν ένας επιχειρηματίας που όλοι καταλάβαιναν πως δεν ήταν «καθαρός» και ταυτόχρονα μέλος του ΠΑΟ, βασικός χρηματοδότης του ερασιτέχνη ΠΑΟ. Αποτελεί στίγμα στην ιστορία του Ολυμπιακού ότι έγινε αποδεκτός και μάλιστα με αποθεωτικές εκδηλώσεις τόσο από τον επίσημο οργανισμό όσο και από την πλειοψηφία των οπαδών. Ως ένα σημείο την τιμή του Συνδέσμου διέσωσε το γεγονός πως όταν ξέσπασε το σκάνδαλο και ο Κοσκωτάς επιχείρησε να χρησιμοποιήσει για ασπίδα τον κόσμο του Ολυμπιακού, συνάντησε καθολική άρνηση. Θετική αντίδραση που δεν σβήνει φυσικά τα προηγούμενα.

Τελικά σήμερα, στην εποχή που οι ομάδες είναι εταιρείες, τί έχει απομείνει από τον Ολυμπιακό που περιγράψατε;

Θα έλεγα πως αυτή η ερώτηση αφορά συνολικά το ποδόσφαιρο. Τί έχει απομείνει στην Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ από την ομάδα που ίδρυσαν οι εργάτες του σιδηροδρόμου, στην Νιούκαστλ από την ομάδα που ίδρυσαν ανθρακωρύχοι; Τί έχει απομείνει στην Μπαρτσελόνα από την ομάδα που στον Ισπανικό εμφύλιο έδινε αγώνες για να συγκεντρώσει χρήματα για τον στρατό των Δημοκρατικών; Το ίδιο ερώτημα μπορούμε να θέσουμε και για τον Ολυμπιακό. Η απάντηση είναι προφανής, σχεδόν τίποτα, σήμερα μιλάμε για οικονομικούς κολοσσούς.

Να ξεκαθαρίσουμε πως όλα αυτά τα χρόνια που έγιναν όσα συνοπτικά αναφέραμε, οι διοικήσεις του Ολυμπιακού κατά κανόνα σε αγαστή συνεργασία με το κατεστημένο πορεύονταν. Όμως, τα εργατικά και προσφυγικά στρώματα που αγκάλιασαν αυτήν την ομάδα δημιούργησαν έναν χαρακτήρα, μπόλιασαν το DNA της και αυτό έρχεται συχνά την επιφάνεια. Είναι αυταπάτη να ονειρευόμαστε έναν Ολυμπιακό … «λαϊκής βάσης», μια «σοσιαλιστική νησίδα» στο σύγχρονο εμπορευματοποιημένο ποδόσφαιρο. Δεν είναι αυταπάτη όμως να ονειρευόμαστε έναν Ολυμπιακό που στις εξέδρες του «Καραϊσκάκη» θα επικρατεί πανζουρλισμός για την ομάδα μας χωρίς όμως βία, χωρίς τα εμετικά ρατσιστικά και υβριστικά συνθήματα. «Πάμε στο Καραϊσκάκη και αυτήν την Κυριακή, να χαρούμε πανηγύρι…» έλεγε ένα παλιό τραγούδι της δεκαετίας του 1960. Έ, μια τέτοια Κυριακή μπορούμε να την ονειρευόμαστε!