Έλληνες επιστήμονες «στρώνουν» τον δρόμο των βιολογικών φυτοφαρμάκων στην ευρωπαϊκή αγορά

Ερευνητές από το πανεπιστήμιο Θεσσαλίας «χτίζουν» το νέο πλαίσιο για την έγκριση των βιολογικών γεωργικών φαρμάκων στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα.

Ο παγκόσμιος πληθυσμός ολοένα και αυξάνεται και οι καταναλωτές ανησυχούν όλο και περισσότερο για το περιβάλλον, την υγεία τους, την ασφάλεια των τροφίμων και την προστασία των αποθεμάτων νερού. Τώρα, περισσότερο από ποτέ, ο κόσμος μας χρειάζεται αποτελεσματικές, περιβαλλοντικά “έξυπνες” γεωργικές τεχνολογίες και μεθόδους που είναι μεν ασφαλείς για τους ανθρώπους, αλλά προστατεύουν και τους φυσικούς μας πόρους.

Από τα φρούτα, τα λαχανικά, το

καλαμπόκι και το ρύζι μέχρι τα σταφύλια και την κάνναβη, ένα νέο κύμα περιβαλλοντικά “υπεύθυνων” βιολογικών φυτοφαρμάκων ή εναλλακτικά βιολογικής προέλευσης φυτοφαρμάκων χαμηλής επικινδυνότητας (Low Risk Pesticides) όπως τα ονομάζει η Ευρωπαϊκή Κοινότητα, μεταμορφώνει το γεωργικό τοπίο.

«Τα βιολογικά φυτοφάρμακα ή εναλλακτικά τα βιολογικής προέλευσης φυτοφάρμακα χαμηλής επικινδυνότητας (Low Risk Pesticides) είναι κάτι παραπάνω από τάση. Φέρνουν μια “επανάσταση” στις γεωργικές πρακτικές σε όλο τον κόσμο καθώς αναμένεται να καταστήσουν ασφαλέστερα τα γεωργικά προϊόντα συμβατικής γεωργίας, να μειώσουν το περιβαλλοντικό αποτύπωμα της εντατικής γεωργίας και να περιορίσουν σημαντικά τις πιθανότητες οι καταναλωτές να εκτεθούν σε υπολείμματα φυτοφαρμάκων μέσω των τροφίμων», σχολιάζει ο Καθηγητής Περιβαλλοντικής Μικροβιολογίας & Βιοτεχνολογίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, κ. Δημήτρης Καρπούζας,

Η ερευνητική ομάδα του Εργαστηρίου Βιοτεχνολογίας Φυτών και Περιβάλλοντος, στο Τμήμα Βιοχημείας και Βιοτεχνολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Τα βιολογικά γεωργικά φάρμακα περιέχουν φυσικές ουσίες όπως φυτικά εκχυλίσματα και μικροοργανισμούς όπως βακτήρια και μύκητες, αλλά μόνο και μόνο επειδή ένα προϊόν είναι φυσικό δεν σημαίνει ότι είναι πιστοποιημένο ως βιολογικό και έτοιμο για χρήση. Χρειάζεται ένα αυστηρό ρυθμιστικό πλαίσιο για την fast track έγκρισή του, το οποίο αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα, με αποτέλεσμα τα νέα και καινοτόμα βιολογικά φυτοφάρμακα να αξιολογούνται με βάση το ίδιο πλαίσιο που έχει διαμορφωθεί για τα συνθετικά χημικά φυτοφάρμακα.

«Η έλλειψη κατάλληλων ρυθμιστικών κανονισμών για τα βιολογικά φυτοφάρμακα επιβραδύνει την είσοδο τους στην Ευρωπαϊκή αγορά θέτοντας σε κίνδυνο την επίτευξη του στόχου της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας (Green Deal) για μείωση της χρήση συνθετικών χημικών φυτοφαρμάκων κατά 50% ως το 2030, αλλά και γενικότερα την προστασία των καλλιεργειών, αφού ένας μεγάλος αριθμός συνθετικών χημικών φυτοφαρμάκων αποσύρονται σταδιακά από την αγορά», προσθέτει ο Έλληνας επιστήμονας.

Τώρα, η ερευνητική ομάδα του Εργαστηρίου Βιοτεχνολογίας Φυτών και Περιβάλλοντος, στο Τμήμα Βιοχημείας και Βιοτεχνολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας στην Λάρισα, αναλαμβάνει να δώσει λύση για τη γρήγορη είσοδο των βιολογικών φυτοφαρμάκων στην αγορά, συντονίζοντας το ερευνητικό έργο RATION (Risk AssessmentT InnOvatioN) που χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή με 7 εκατομμύρια ευρώ, και στο οποίο συμμετέχει ένα δίκτυο με 21 ερευνητικούς φορείς συμπεριλαμβανομένων πανεπιστημίων, ερευνητικών ιδρυμάτων, βιομηχανιών-κολοσσών (όπως η SYNGENTA και η BAYER), Ρυθμιστικών Αρχών από 11 χώρες-μέλη, αλλά και χωρών εκτός ΕΕ όπως το Ισραήλ και η Κορέα.

Ποια είναι τα βιολογικά φυτοφάρμακα

Σύμφωνα με την Καθηγήτρια του Τμήματος Βιοχημείας και Βιοτεχνολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας κ. Καλλιόπη Παπαδοπούλου, τα βιολογικά φυτοφάρμακα μπορούν να ταξινομηθούν σε 4 κατηγορίες: «Η πρώτη κατηγορία περιλαμβάνει τα μικροβιακά φυτοφάρμακα όπου αντί για χημικές ουσίες περιλαμβάνουν ζωντανούς μικροοργανισμούς (όπως βακτήρια, μύκητες ακόμη και ιούς) που έχουν την ικανότητα να καταπολεμούν οργανισμούς όπως άλλους μικροοργανισμούς και έντομα–εχθρούς των φυτών. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αυτής της ομάδας είναι βακτήρια του γένους Bacillus ή μύκητες Trichoderma που δρουν έναντι παθογόνων μικροοργανισμών χρησιμοποιώντας πολλαπλούς μηχανισμούς ανάσχεσης».

Η δεύτερη κατηγορία περιλαμβάνει τα βοτανικά φυτοφάρμακα που περιέχουν μια ή περισσότερες χημικές ενώσεις που παράγονται από φυτά ή άλλους οργανισμούς και που δρουν ως φυτοφάρμακα, με πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα εκχυλίσματα από σκόρδο, πορτοκάλι ή από σπόρους του λευκού λούπινου.

«Μια ξεχωριστή κατηγορία είναι τα Semiochemicals/Φερομόνες που αποτελούν ενώσεις που παράγουν κάποιοι οργανισμοί για να επηρεάσουν τη συμπεριφορά άλλων ατόμων του ιδίου είδους ή άλλων συγγενών ειδών.Τέλος υπάρχουν και τα ds-RNA φυτοφάρμακα που αντί για χημικές ενώσεις ή μικροοργανισμούς περιέχουν δίκλωνο RNA σχεδιασμένο ώστε να εισέρχεται σε βλαβερά έντομα και φυτοπαθογόνους μύκητες και να τα σκοτώνει αναστέλλοντας την δράση βασικών συστημάτων τους, χωρίς να αναμένεται να επηρεάζουν το υπόλοιπο οικοσύστημα?», περιγράφει η Ελληνίδα επιστήμονας, σύμφωνα με την οποία, από τα παραπάνω στην Ευρωπαϊκή αγορά κυκλοφορούν σήμερα μικροβιακά και βοτανικά φυτοφάρμακα, αλλά και φερομόνες.

Unsplash

Στο πλαίσιο του RATION οι ερευνητές θα αναπτύξουν νέες διαδικασίες εκτίμησης επικινδυνότητας (risk assessment) των βιολογικών φυτοφαρμάκων, παράγοντας όλη την απαραίτητη γνώση ώστε να μπορούν να αποφασίσουν εάν ένα βιολογικό φυτοφάρμακο είναι αποτελεσματικό αλλά και ασφαλές για την υγεία μας και το περιβάλλον.

«Οι νέες αυτές διαδικασίες θα αφορούν σε όλες τις κατηγορίες βιολογικών φυτοφαρμάκων που ήδη υπάρχουν στην ευρωπαϊκή αγορά, σε νέα βιολογικά φυτοφάρμακα όπως τα ds-RNA και σε καινοτόμα μικροβιακά με υψηλή εξειδίκευση στην δράση τους όπως βακτηριοφάγους αλλά και σε κοινοπραξίες μικροοργανισμών για τα οποία δεν υπάρχει κανένα πλαίσιο αξιολόγησης και τα οποία αποτελούν το next big thing στην αγορά των βιολογικών φυτοφαρμάκων», εξηγεί ο Καθηγητής Καρπούζας ως επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας που συντονίζει το έργο.

Πιο συγκεκριμένα σήμερα στην Ευρώπη έχουν εγκριθεί 74 μικροβιακά φυτοφάρμακα ενώ ακόμη 25 βρίσκονται σε στάδιο αξιολόγησης, μεταξύ αυτών και το πρώτο προϊόν που περιέχει βακτηριοφάγους για την καταπολέμηση βακτηρίων που προσβάλουν και καταστρέφουν την πατάτα.

«. Η Ευρώπη το Νοέμβριο 2022 διαμόρφωσε και παρουσίασε το πρώτο κείμενο – οδηγία για την αξιολόγηση της επικινδυνότητας των μικροβιακών φυτοφαρμάκων Στις ΗΠΑ έχουν ήδη αδειοδοτηθεί σκευάσματα που περιέχουν ds-RNA, αλλά δυστυχώς στην Ευρώπη βρεθήκαμε απροετοίμαστοι για τέτοιου είδους προϊόντα. Πιστεύουμε ότι με την ολοκλήρωση του RATIΟΝ θα διαθέτουμε όλα εκείνα τα απαραίτητα εργαλεία που θα ανοίξουν τον δρόμο για την ταχεία και ασφαλή εισροή νέων και καινοτόμων βιολογικών φυτοφαρμάκων και θα διαμορφώσουν μια νέα πιο «πράσινη» και ασφαλή γεωργία, αλλά και πιο ασφαλή γεωργικά προϊόντα για τους καταναλωτές», εκτιμά ο καθηγητής Καρπούζας.

Αξίζει να σημειωθεί πως στην ιστοσελίδα του RATION έχει διαμορφωθεί ένα Δωμάτιο Συζήτησης όπου οι επιστήμονες που συμμετέχουν στο έργο αλλά και τουλάχιστον 70 μέλη του ευρύτερου δικτύου του RATION ενημερώνονται, αλληλεπιδρούν και σχολιάζουν τις εξελίξεις στο θέμα των βιολογικών φυτοφαρμάκων αναφορικά με καινούργιες κοινοτικές οδηγίες και τα ευρήματα. Μεταξύ άλλων, στο πλαίσιο του έργου θα δημιουργηθεί και μια εφαρμογή για smart phone μέσω της οποίας οι παραγωγοί και οι γεωπόνοι θα μπορούν να ενημερώνονται σε πραγματικό χρόνο για τις εγκρίσεις, χρήσεις, δράσεις και εφαρμογές βιολογικών φυτοφαρμάκων τόσο στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όσο και στην χώρα τους.

#ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ_ΓΕΩΡΓΙΑ #ΦΥΤΟΦΑΡΜΑΚΑ