Διεθνής Ημέρα μνήμης για τα θύματα του Ολοκαυτώματος: Να μην ξεχάσουμε τι γέννησε τη φρίκη

Η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ αποφάσισε στις 2 Νοεμβρίου 2005 να ανακηρύξει την 27η Ιανουαρίου Διεθνή Ημέρα μνήμης για τα θύματα του Ολοκαυτώματος από το ναζιστικό καθεστώς κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η ημερομηνία επιλέχθηκε επειδή στις 27 Ιανουαρίου 1945 τα σοβιετικά στρατεύματα απελευθέρωσαν το μεγαλύτερο στρατόπεδο συγκέντρωσης στο Άουσβιτς – Μπίρκεναου στην Πολωνία.

Οι εικόνες φρίκης από τα στρατόπεδα θανάτου, όπου το ναζιστικό καθεστώς συγκέντρωνε τα θύματα για να τα εξοντώσει αλλά κυρίως οι ανατριχιαστικές μαρτυρίες των επιζώντων στοιχειώνουν για πάντα τη συλλογική μνήμη.

Οι Εβραίοι της Ευρώπης ήταν τα κύρια θύματα του Ολοκαυτώματος, μέσω αυτού που οι Ναζί ονόμαζαν «Τελική Λύση του Εβραϊκού Ζητήματος».

Ο αριθμός των θυμάτων του εβραϊκού πληθυσμού συνήθως προσδιορίζεται στα έξι εκατομμύρια, αν και οι τυπικές εκτιμήσεις από τους ιστορικούς για το εύρος των θυμάτων κυμαίνονται από πέντε εκατομμύρια ως και πάνω από έξι εκατομμύρια.

Εκτός από τους Εβραίους, περίπου 220.000 Ρομά και Σίντι θανατώθηκαν στο Ολοκαύτωμα (μερικές εκτιμήσεις φτάνουν ως και τις 800.000), δηλαδή το 25-50% του ευρωπαϊκού τους πληθυσμού.

Άλλες ομάδες που κρίθηκαν «φυλετικά κατώτερες» ή «ανεπιθύμητες» από τους Ναζί ήταν οι εξής: σοβιετικοί στρατιώτες και πολίτες αιχμάλωτοι σε κατεχόμενες περιοχές (περιλαμβανομένων των Ρώσων και άλλων Σλάβων), Πολωνοί μη Εβραίοι (3 εκατομμύρια πολωνοί Εβραίοι και 2 εκατομμύρια Πολωνοί μη Εβραίοι), διανοητικά ασθενείς ή σωματικά ανάπηροι, ομοφυλόφιλοι, Μάρτυρες του Ιεχωβά, Ελευθεροτέκτονες, Κομμουνιστές και άλλοι πολιτικοί αντιφρονούντες, συνδικαλιστές, καλλιτέχνες και κάποιοι Καθολικοί και Προτεστάντες κληρικοί που διώχτηκαν ή θανατώθηκαν.

Αν συνυπολογιστούν και αυτές οι πληθυσμιακές ομάδες, ο αριθμός των θυμάτων ανεβαίνει σημαντικά. Κάποιες εκτιμήσεις τοποθετούν το συνολικό αριθμό θυμάτων του Ολοκαυτώματος στα 26 εκατομμύρια ανθρώπους, όμως τα 9 έως 11 εκατομμύρια θύματα συνήθως θεωρείται η πιο αξιόπιστη εκτίμηση.

Στο Άουσβιτς οι επιζώντες

Εβδομήντα πέντε χρόνια μετά την απελευθέρωση του Άουσβιτς, οι επιζώντες του Ολοκαυτώματος, που είναι όλο και λιγότεροι, έφτασαν τη Δευτέρα σ’ αυτόν τον τόπο για να τιμήσουν τα περισσότερα από 1,1 εκατομμύριο θύματα, κυρίως εβραίους, και να απευθύνουν μια προειδοποίηση στον κόσμο κατά της επανεμφάνισης του αντισημιτισμού.

Προερχόμενοι από ολόκληρο τον κόσμο, περισσότεροι από 200 επιζώντες έφθασαν σ’ αυτόν τον τόπο του ναζιστικού στρατοπέδου του Άουσβιτς, που βρίσκεται στη νότια Πολωνία, για να μοιραστούν τις μαρτυρίες τους, οι οποίες ακούγονται σαν μια σοβαρή προειδοποίηση έπειτα από ένα πρόσφατο κύμα αντισημιτικών επιθέσεων και στις δύο ακτές του Ατλαντικού, μερικές από τις οποίες ήταν θανάσιμες.

Οι επιζώντες, ντυμένοι με σκούφους και εσάρπες με μπλε και άσπρες ρίγες που συμβολίζουν τις στολές που φορούσαν οι κρατούμενοι στο στρατόπεδο, διέσχισαν την διαβόητη σιδερένια πύλη με την επιγραφή «Arbeit macht frei» (στα γερμανικά, «Η εργασία απελευθερώνει»). Συνοδευόμενοι από τον πολωνό πρόεδρο Αντρέι Ντούντα, κατέθεσαν στεφάνια λουλουδιών κοντά στον «τοίχο του θανάτου», όπου οι ναζί σκότωσαν χιλιάδες κρατουμένους.

«Θέλουμε η επόμενη γενιά να γνωρίζει αυτό που ζήσαμε και θέλουμε αυτό να μην συμβεί ποτέ ξανά», δήλωσε πριν από την τελετή χθες, Κυριακή, το πρωί ο 93χρονος Ντέιβιντ Μαρκς, επιζών του Άουσβιτς, με τη φωνή σπασμένη από τη συγκίνηση.

Τριάντα πέντε μέλη της στενότερης και ευρύτερης οικογένειάς του εβραίων της Ρουμανίας σκοτώθηκαν στο Άουσβιτς, το μεγαλύτερο από τα στρατόπεδα του θανάτου που δημιουργήθηκαν από τη ναζιστική Γερμανία και το οποίο έγινε το σύμβολο των έξι εκατομμυρίων εβραίων της Ευρώπης που σκοτώθηκαν στο Ολοκαύτωμα.

Από τα μέσα του 1942, οι ναζί εκτόπιζαν συστηματικά τους εβραίους απ’ όλη την Ευρώπη και τους έστελναν σε έξι μεγάλα στρατόπεδα εξόντωσης –Άουσβιτς-Μπιρκενάου, Μπέλζεκ, Κέλμνο, Μαϊντάνεκ, Σόμπιμπορ και Τρεμπλίνκα.

Αριθμοί που τρομάζουν

Η Ελλάδα δεν έμεινε ανεπηρέαστη από τη γενοκτονία που άλλαξε τη σύγχρονη ιστορία. Σε σύνολο 70.000 περίπου ελλήνων Εβραίων το 1940, περισσότεροι από 50.000 εξοντώθηκαν στα στρατόπεδα του θανάτου, ποσοστό που υπερβαίνει το 70%. Χαρακτηριστικό είναι ότι στο Βέλγιο το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 37% και στη Γαλλία 30%.

Η Ελλάδα, η Γιουγκοσλαβία, η Ουγγαρία, η Λιθουανία, η Βοημία, η Ολλανδία, η Σλοβακία και η Λετονία έχασαν πάνω από το 70% του Εβραϊκού τους πληθυσμού. Το Βέλγιο, η Ρουμανία, το Λουξεμβούργο, η Νορβηγία και η Εσθονία έχασαν περίπου τον μισό τους Εβραϊκό πληθυσμό, η Σοβιετική Ένωση πάνω από ένα τρίτο, και ακόμη και χώρες όπως η Γαλλία και η Ιταλία είδαν το ένα τέταρτο του Εβραϊκού τους πληθυσμού να δολοφονείται. Η Δανία μπόρεσε να φυγαδεύσει σχεδόν το σύνολο των Εβραίων της χώρας στη Σουηδία, που ήταν ουδέτερη κατά τη διάρκεια του πολέμου. Χρησιμοποιώντας κάθε πλωτό μέσο, από ψαροκάικα μέχρι πολυτελή γιοτ, οι Δανοί φυγάδευσαν τους εβραίους ομοεθνείς τους, γλιτώνοντάς τους από τον κίνδυνο.

Εκτός από την ενεργή συμμετοχή των Ναζιστικών δυνάμεων, οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες που ήταν σύμμαχοι ή κτήσεις του Άξονα συνεργάστηκαν με τους Ναζί στο Ολοκαύτωμα. Η συνεργασία είχε τη μορφή είτε της σύλληψης και απέλασης των Εβραίων προς τα γερμανικά στρατόπεδα εξόντωσης, είτε της απευθείας συμμετοχής σε δολοφονίες Εβραίων.

Οι Σύμμαχοι γνώριζαν ήδη από το 1942

Μολονότι ο κόσμος πληροφορήθηκε όλη την έκταση της φρίκης μόνο μετά την είσοδο του Κόκκινου Στρατού στο στρατόπεδο, στις 27 Ιανουαρίου 1945, οι Σύμμαχοι διέθεταν πολύ νωρίτερα λεπτομερείς πληροφορίες για τη γενοκτονία των εβραίων.

Τον Δεκέμβριο 1942, η εξόριστη στο Λονδίνο πολωνική κυβέρνηση είχε διαβιβάσει στους Συμμάχους ένα έγγραφο με τίτλο «Η μαζική εξόντωση εβραίων στην κατεχόμενη από τη Γερμανία Πολωνία».

Το έγγραφο αυτό, που έγινε δεκτό με δυσπιστία, περιλάμβανε λεπτομερείς αναφορές για το Ολοκαύτωμα, μάρτυρες του οποίου είχαν υπάρξει τα μέλη της πολωνικής αντίστασης.

Καθώς θεωρήθηκαν υπερβολικές ή πως εντάσσονταν στην πολωνική πολεμική προπαγάνδα, «πολλές από τις αναφορές αυτές απλώς δεν έγιναν πιστευτές» από τους Συμμάχους, εξηγεί ο καθηγητής Νόρμαν Ντέιβις, βρετανός ιστορικός της Οξφόρδης.

Παρά τα «ισχυρά αιτήματα» της πολωνικής και της εβραϊκής αντίστασης προς τους Συμμάχους για να βομβαρδίσουν τις σιδηροδρομικές γραμμές που οδηγούσαν στο Άουσβιτς και σε άλλα στρατόπεδα του θανάτου, «η στάση των στρατιωτικών ήταν να επικεντρώνονται σε στρατιωτικούς στόχους και όχι σε ζητήματα που αφορούσαν τους αμάχους», αναφέρει ο Ντέιβις. «Ένας από τους στόχους που βομβάρδισε ο βρετανικός στρατός ήταν ένα εργοστάσιο συνθετικού καυσίμου κοντά στο Άουσβιτς» το 1943-44.

Αν και τα βρετανικά πολεμικά αεροπλάνα πέταξαν πάνω από το στρατόπεδο του θανάτου, δεν δόθηκε καμιά διαταγή να βομβαρδισθεί.

«Αυτό υπήρξε ένα από τα μεγαλύτερα εγκλήματα που διαπράχθηκαν από αυτούς που παρέμειναν αδιάφοροι, επειδή (οι Σύμμαχοι) θα μπορούσαν να είχαν κάνει κάτι, αλλά εσκεμμένα δεν το έκαναν», τονίζει ο 93χρονος Ντέιβιντ Λένγκα, ένας από τους επιζώντες

Το Άουσβιτς-Μπιρκενάου ήταν το πιο φονικό απ’ όλα τα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης και θανάτου και το μοναδικό που διατηρήθηκε.

Οι ναζί δημιούργησαν και διαχειρίσθηκαν το Άουσβιτς-Μπιρκενάου από το 1940 έως το 1945.

Με το τέλος του Δεύτερου Παγκόσμιου Πόλεμου, εκατομμύρια μέλη οικογενειών που διαλύθηκαν από το Ολοκαύτωμα έψαχναν για κάποια στοιχεία σχετικά με το τι απόγιναν ή/και το που βρίσκονταν οι αγνοούμενοι φίλοι και συγγενείς τους. Αυτές οι προσπάθειες άρχισαν να εξασθενούν καθώς τα χρόνια περνούσαν. Τελευταία, όμως, παρατηρήθηκε ανανέωση του ενδιαφέροντος, από απόγονους των επιζησάντων του Ολοκαυτώματος για την αναζήτηση της μοίρας των χαμένων συγγενών τους. Το Γιάντ Βασχέμ είναι μια βάση δεδομένων όπου μπορεί να γίνει αναζήτηση ανάμεσα σε τρία εκατομμύρια ονόματα, περίπου δηλαδή των μισών από τους Εβραίους που υπήρξαν θύματα. Η Κεντρική Βάση Δεδομένων Ονομάτων των Θυμάτων του Ολοκαυτώματος βρίσκεται στη διεύθυνση yadvashem.org, ενώ μπορεί κανείς να ερευνήσει και επί τόπου στο συγκρότημα Γιαντ Βασχέμ στο Ισραήλ.

(sansimera.gr, wikipedia, ΑΠΕ-ΜΠΕ)

Πηγή: Διεθνής Ημέρα μνήμης για τα θύματα του Ολοκαυτώματος: Να μην ξεχάσουμε τι γέννησε τη φρίκη - altsantiri