«Ολική Άμυνα»: Οι σκανδιναβικές κυβερνήσεις και κοινωνίες ετοιμάζονται για πόλεμο

Ο Οντ Τζον Ρέσερ σε καταφύγιο του Ψυχρού Πολέμου στη Νορβηγία  (AP Photo/Emma Burrows)

Για δολιοφθορές και το ακραίο ενδεχόμενο του πολέμου ετοιμάζονται οι χώρες της Σκανδιναβίας, με τις κυβερνήσεις να αυξάνουν αμυντικές δαπάνες, να επανεξετάζουν σχεδιασμούς ασφαλείας και να προωθούν το concept της «ολικής άμυνας/ αντίστασης»- μιας προσέγγισης στο πλαίσιο της οποίας κινητοποιείται το σύνολο της κοινωνίας απέναντι σε στρατιωτικές και μη στρατιωτικές απειλές.

Στο Κόνγκσμπεργκ της Νορβηγίας, όπου το 1944 Νορβηγοί αντιστασιακοί είχαν ανατινάξει εργοστάσιο που έφτιαχνε πολεμικό υλικό για τις

ναζιστικές δυνάμεις, οι τοπικές αρχές ανακαινίζουν καταφύγια της εποχής του Ψυχρού Πολέμου, εγκαθιστούν νέο σύστημα δορυφορικής επικοινωνίας και συνεργάζονται με τις ένοπλες δυνάμεις πάνω σε σχέδια για ανάπτυξη δυνάμεων σε περίπτωση σύγκρουσης. «Το μάθημα που πήραμε από την Ουκρανία είναι πως όλοι συμμετείχαν» είπε ο Οντ Τζον Ρέσερ, αρμόδιος για τους σχεδιασμούς εκτάκτων αναγκών του Κόνγκσμπεργκ.

Καθώς η Ρωσία συνεχίζει τον πόλεμο στην Ουκρανία, Δυτικοί αξιωματούχοι κατηγορούν τη Μόσχα πως κρύβεται πίσω από μια εκστρατεία δολιοφθορών, εμπρησμών και κυβερνοεπιθέσεων ανά την ήπειρο, ενώ παράλληλα υπάρχουν προβληματισμοί ως προς την αξιοπιστία των ΗΠΑ ως συμμάχου. Η νορβηγική κυβέρνηση δημοσίευσε την πρώτη της στρατηγική εθνικής ασφαλείας τον Μάιο, λέγοντας πως η χώρα αντιμετωπίζει την πιο σοβαρή κατάσταση ασφαλείας της από τον Β′ Παγκόσμιο Πόλεμο. «Μετά από δεκαετίες ειρήνης», προειδοποίησε, «μια νέα εποχή έχει αρχίσει για τη Νορβηγία και την Ευρώπη».

«Αυτό που συμβαίνει τώρα στην Ουκρανία πρέπει να είναι καμπανάκι κινδύνου για όλους, και πρέπει να ενισχύσουμε την άμυνά μας για να αποτρέψουμε κάτι τέτοιο σε εμάς» είπε στο Associated Press ο πρωθυπουργός της Νορβηγίας, Γιόνας Γκαρ Στέρε.

Η Νορβηγία ανακοίνωσε τον Ιανουάριο πως σχεδιάζει την έναρξη κατασκευής καταφυγίων σε νέα κτίρια, πρακτική την οποία είχε σταματήσει το 1998. Η σουηδική κυβέρνηση διόρισε τον πρώτο της υπουργό πολιτικής άμυνας το 2022 λίγο μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Οι πολίτες ηλικίας 16-70 πρέπει να υπηρετούν στην περίπτωση απειλής ή πολέμου, είτε στις ένοπλες δυνάμεις είτε βοηθώντας στην παροχή βοήθειας, πυρόσβεσης, υγειονομικής περίθαλψης ή άλλων υπηρεσιών.

Τα καταφύγια πολιτικής άμυνας της Φινλανδίας μπορούν να χωρέσουν το 86% του πληθυσμού της Φινλανδίας. Ένα δημόσιο καταφύγιο του Ελσίνκι μπορεί να χωρέσει 6.000 άτομα, μπορεί να αντέξει και τις επιπτώσεις μιας πυρηνικής επίθεσης και είναι σε μια σχεδόν μόνιμη κατάσταση ετοιμότητας. Η Νορβηγία και άλλες χώρες επίσης συστήνουν στους πολίτες τους να έχουν επαρκή αποθέματα τροφίμων και νερού για επτά ημέρες. «Πώς θα τα βγάζατε εσείς και η κοντινή σας οικογένεια πέρα αν η ηλεκτροδότηση κοβόταν για μια μεγαλύτερη περίοδο; Τι θα κάνατε αν η υδροδότηση κοβόταν;» γράφει το νορβηγικό εγχειρίδιο.

Αν και οι νορβηγικές αρχές δεν αναμένουν άμεσα σύγκρουση, αν ξεσπάσει πόλεμος στη βόρεια Ευρώπη, ο ρόλος του Κόνγκσμπεργκ θα είναι σημαντικός: Βρίσκεται 85 χιλιόμετρα βορειοδυτικά του Όσλο με πληθυσμό 27.000 άτομα και είναι έδρα του Kongsberg Group, που παράγει όπλα ακριβείας τα οποία χρησιμοποιούνται στην Ουκρανία. Η εταιρεία άνοιξε νέο εργοστάσιο το 2024, αυξάνοντας την παραγωγή προηγμένων πυραύλων που χρησιμοποιούνται από πολλές ευρωπαϊκές χώρες.

Η πόλη θα μπορούσε επίσης να φιλοξενήσει στρατεύματα αν υπάρξει σύγκρουση: Τον Μάιο οι τοπικές αρχές είχαν συνάντηση με τις ένοπλες δυνάμεις για να σχεδιάσουν τη στήριξη στα δυτικά στρατεύματα από άποψης επιμελητείας και υγειονομικής κάλυψης σε περίπτωση ανάπτυξης δυνάμεων εκεί. «Αν οι σύμμαχοι έρθουν στη Νορβηγία, είτε για να μείνουν, είτε για να εκπαιδευτούν είτε για πόλεμο είτε στο πλαίσιο κίνησης προς τα ανατολικά, θα έχουμε μια μεγάλη δουλειά για να στηρίξει όλη η κοινότητα» είπε ο Ρέσερ. Προετοιμαζόμενος για το χειρότερο, λέει ο Ρέσερ, ο δήμος ετοιμάζεται και για άλλες απειλές, όπως μια πανδημία, οι ακραίες καιρικές συνθήκες ή διακοπές ρεύματος.

Οι αρχές του Κόνγκσμπεργκ δεν ήταν πάντα τόσο δραστήριες, μα μια πλημμύρα το 2007 και μια άσκηση πάνω σε μια ενδεχόμενη τετραήμερη διακοπή ρεύματος το 2016 τις έκανε να συνειδητοποιήσουν ότι έπρεπε να κινητοποιηθούν. Προχώρησαν σε εκτίμηση/ αξιολόγηση ρίσκου, όπως υπαγορεύει ο νόμος, εντόπισαν πάνω από 30 τρωτά σημεία και άρχισαν να δαπανούν χρήματα πάνω σε σχέδια εκτάκτου ανάγκης.

Αυτό που κάνει τα σκανδιναβικά μοντέλα εκτάκτου ανάγκης να ξεχωρίζουν είναι πως δίνουν εξουσίες στις τοπικές αρχές για να παίρνουν αποφάσεις, λέει η Μάρθα Τέρνμπουλ, διευθύντρια του European Centre of Excellence for Countering Hybrid Threats στο Ελσίνκι της Φινλανδίας. Στις σκανδιναβικές χώρες δεν είναι αρμοδιότητα του στρατού να μεταφέρει μπουκάλια νερού ενμέσω μιας κρίσης, μα αναμένεται οι τοπικές αρχές να δραστηριοποιηθούν, μαζί με τους πολίτες και τις επιχειρήσεις, σημειώνει η Τέρνμπουλ.

Οι Ευρωπαίοι και σε άλλες χώρες πρέπει να συνειδητοποιήσουν πως η απειλή από τη Μόσχα φτάνει «πολύ βαθύτερα» από τις χώρες που συνορεύουν με τη Ρωσία, είπε ο Μάθιου Ρέντχεντ, ειδικός εθνικής ασφαλείας στο RUSI στο Λονδίνο. «Η απειλή αυξάνεται» από την εκστρατεία βανδαλισμών, σαμποτάζ και εμπρησμών ανά την Ευρώπη και η Μόσχα θα μπορούσε να στοχοποιήσει δίκτυα ηλεκτροδότησης, καλώδια Ίντερνετ και προμήθειες νερού, είπε στο ΑΡ ο υπουργός Άμυνας της Νορβηγίας Τόρε Ο. Σάντβικ.

«Το σαμποτάζ έχει γίνει μια από τις απειλές που βρίσκονται τώρα στο “ραντάρ” σε έκταση που δεν έχουμε δει πιθανότατα από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο» είπε ο Ίβεν Τβεντ, Chief Security Officer στο Kongsberg Group. Παρουσιάζοντας ύποπτα περιστατικά στην εταιρεία, είπε πως το 2024 ακτιβιστής προσπάθησε να καταστρέψει κινητήρες για μαχητικά, drones εντοπίστηκαν σε περιοχή όπου οι πτήσεις ήταν παράνομες και έγιναν προσπάθειες παραβίασης περιμέτρου εργοστασίου. Δεν είναι πάντα δυνατόν να βρεθεί κίνητρο ή να ειπωθεί αν τα περιστατικά είναι μεμονωμένα, συνδεόμενα ή «κάποιο παιδί» με drone, μα ο αριθμός των ύποπτων περιστατικών υποδεικνύει ότι το σαμποτάζ είναι πολύ πιθανό, σημειώνει ο Τβεντ.

Η Μόσχα κλιμακώνει τις δραστηριότητές της στην Ευρώπη σε επίπεδο «πριν τον πόλεμο» λέει ο Ρέντχεντ, μα οι απλοί άνθρωποι και οι τοπικές αρχές μακριά από τη Ρωσία μπορεί να είναι λιγότεροι έτοιμοι για μια κρίση επειδή «δεν νομίζουμε ότι θα είμαστε στην πρώτη γραμμή...το να φρικάρει ο κόσμος για αυτό κάποια στιγμή είναι εν δυνάμει αρκετά απαραίτητο».

Με πληροφορίες από Associated Press