Η Μέση Ανατολή στη δίνη του πολέμου

ΤΕΧΡΑΝΗ, ΙΡΑΝ - 13 ΙΟΥΝΙΟΥ: Άποψη ενός κατεστραμμένου κτιρίου στην πρωτεύουσα του Ιράν, Τεχεράνη, μετά από ισραηλινή επίθεση, στις 13 Ιουνίου 2025. 

Η απόφαση της κυβέρνησης Νετανιάχου να χτυπήσει τις ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις και την ανώτατη ηγεσία των Φρουρών της Επανάστασης στην Τεχεράνη αναδεικνύει τρία σημαντικά στοιχεία.

Η ισραηλινή πολιτική και στρατιωτική ηγεσία έχει αποφασίσει πως έχει έλθει η στιγμή να αλλάξει ριζικά τον γεωπολιτικό ορίζοντα

της Μέσης Ανατολής, θέτοντας ένα οριστικό τέλος στην επιρροή του Ιράν στην περιοχή. Για την κυβέρνηση Νετανιάχου, η τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς τον Οκτώβριο του 2023 δεν αποτέλεσε μόνο την αφορμή για να θέσει τέλος στο ενδεχόμενο δημιουργίας ενός παλαιστινιακού κράτους στη Γάζα και τη Δυτική Όχθη, αλλά και για να τερματίσει την ιρανοκεντρική Μέση Ανατολή που είχε αναδυθεί μετά την καταστροφική απόφαση των ΗΠΑ να εισβάλουν στο Ιράκ το 2003 και να αλλάξουν την εύθραυστη περιφερειακή ισορροπία προς όφελος του Ιράν.

Η επέκταση του πολέμου από τη Γάζα στον Λίβανο και τη Συρία ήταν η πρώτη φάση της επιδίωξης του Νετανιάχου να απωθήσει την ιρανική παρουσία από την Λεβαντίνη. Η συντριβή της Χαμάς, με τρομακτικό κόστος για τον άμαχο παλαιστινιακό πληθυσμό, αλλά κυρίως η παράλυση της Χεζμπολά μετά τα φονικά ισραηλινά πλήγματα εναντίον της ηγεσίας της, καθώς και η πτώση του καθεστώτος Άσαντ, ιστορικού συμμάχου του Ιράν στον αραβικό κόσμο, εξουδετέρωσαν την περιφερειακή ιρανική στρατηγική στην Λεβαντίνη, που εδώ και δύο δεκαετίες είχε χτιστεί γύρω από την ανάδυση των σιιτικών πολιτοφυλακών σε Λίβανο, Ιράκ και Συρία. Σύμφωνα με την κυβέρνηση Νετανιάχου, η στιγμή είναι τώρα ευνοϊκή για τη μεταφορά της στρατιωτικής πίεσης προς το ίδιο το Ιράν και την πολιτικο-στρατιωτική ηγεσία της Τεχεράνης.

Μια δεύτερη σημαντική εξέλιξη είναι αυτή ακριβώς η αλλαγή των δεδομένων για την ηγεσία του Ιράν. Αν για περίπου δύο δεκαετίες οι Ιρανοί Φρουροί της Επανάστασης είχαν καταφέρει να μετατρέψουν το Ιράν σε μια περιφερειακή δύναμη, εκμεταλλευόμενοι κυρίως την εσωτερική κατάρρευση των κρατών στην αραβική ενδοχώρα και τη δυναμική του σιιτικού Ισλάμ στο κατακερματισμένο εσωτερικών αυτών των κρατών, σήμερα βρίσκονται αντιμέτωποι με τη μεγαλύτερη κρίση μετά την εισβολή του Ιράκ στο Ιράν τον Σεπτέμβριο του 1980.

Η μεταφορά της στρατιωτικής πίεσης, μετά τη συντριβή της Χεζμπολά και την πτώση του Άσαντ, από την Λεβαντίνη προς το ίδιο το Ιράν και τα κέντρα εξουσίας του καθεστώτος μετατρέπουν σταδιακά αυτή τη σύγκρουση σε μια ενδεχόμενη υπαρξιακή πρόκληση για το ιρανικό καθεστώς, το οποίο εξάλλου αντιμετωπίζει πολύ σοβαρά εσωτερικά προβλήματα και βρίσκεται στο ναδίρ της δημοτικότητάς του. Υπό αυτό το πρίσμα, η αντίδραση του ιρανικού καθεστώτος θα καθοριστεί σε μεγάλο βαθμό από την υπαρξιακή απειλή που πλέον αισθάνεται όλο και πιο έντονα.

Το τρίτο ζήτημα αφορά τις ΗΠΑ και τον ρόλο που θα έχει η Ουάσιγκτον σε αυτήν τη νέα μεγάλη κρίση που αναδύεται στη Μέση Ανατολή. Σε μια περίοδο κατά την οποία Ουάσιγκτον και Τεχεράνη βρίσκονταν σε δύσκολες διαπραγματεύσεις για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα, η ισραηλινή επίθεση θέτει ασφαλώς σε αμφιβολία τη συνέχιση αυτών των διαπραγματεύσεων και μετατοπίζει το κέντρο βάρους του ζητήματος από τη διπλωματική στη στρατιωτική διάσταση.

Ασαφής παραμένει η αμερικανική στρατιωτική εμπλοκή εάν η κρίση βαθύνει τις επόμενες ώρες ή ημέρες, μια εμπλοκή την οποία η κυβέρνηση Νετανιάχου επιδιώκει εδώ και μήνες. Το 2009 υπήρχε το σενάριο ενός απευθείας πολέμου ανάμεσα στο Ισραήλ και το Ιράν. Οι αραβικές εξεγέρσεις, κυρίως όμως ο εμφύλιος πόλεμος στη Συρία, έθεσαν αυτό το σενάριο στην άκρη. Αυτή τη φορά το ενδεχόμενο μιας ευρείας πολεμικής σύγκρουσης ανάμεσα στο Ισραήλ και το Ιράν μοιάζει πιο πιθανό από ποτέ και ο Νετανιάχου ίσως να έχει τον πόλεμο που αναζητούσε εδώ και χρόνια.