Έρευνα: Γιατί οι γλώσσες σε θερμά κλίματα ακούγονται πιο “δυνατές”

Μας συνδέουν, μας εκφράζουν και κουβαλούν την ιστορία μας. Οι γλώσσες είναι ένα αναπόσπαστο κομμάτι της ανθρώπινης ύπαρξης. Και τώρα, μια πρόσφατη έρευνα έρχεται να μας αποκαλύψει κάτι πραγματικά συναρπαστικό για αυτές: πώς η θερμοκρασία του περιβάλλοντος επηρεάζει την ηχηρότητά τους -τον τρόπο που “ακούγονται” οι ήχοι της ομιλίας!

Η πρωτοποριακή αυτή μελέτη, που δημοσιεύτηκε τον Δεκέμβριο του 2023 στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό PNAS Nexus,

δεν είναι απλώς μια ακόμα έρευνα. Οι επιστήμονες, με επικεφαλής τον γλωσσολόγο δρ. Søren Wichmann από το Πανεπιστήμιο του Κιέλου, ανέλυσαν δεδομένα από σχεδόν 9.000 γλωσσικές ποικιλίες! Και τι ανακάλυψαν; Ότι οι μέσες θερμοκρασίες περιβάλλοντος επηρεάζουν καθοριστικά την “ένταση” ορισμένων φθόγγων της ομιλίας.

Αυτό που διαπίστωσαν είναι εκπληκτικό: οι γλώσσες που ομιλούνται σε θερμότερα κλίματα τείνουν να είναι πιο “ηχηρές” από εκείνες σε ψυχρότερα. Μην μπερδευτείτε -αυτό δεν σημαίνει ότι οι άνθρωποι σε αυτές τις χώρες μιλούν πιο δυνατά! Σημαίνει ότι οι ήχοι των λέξεων είναι πιο αντηχητικοί και ευκολότεροι να ακουστούν καθαρά, ακόμα και σε μεγαλύτερη απόσταση.

«Γενικά, οι γλώσσες σε θερμότερα κλίματα είναι πιο δυνατές από εκείνες σε ψυχρότερα», εξηγεί ο δρ. Wichmann.

Η φυσική του αέρα “μιλάει”

Πώς γίνεται αυτό; Η απάντηση κρύβεται στη… φυσική του αέρα! Όταν μιλάμε, οι λέξεις ταξιδεύουν μέσω του αέρα ως ηχητικά κύματα. Έτσι, οι ιδιότητες του αέρα -όπως η θερμοκρασία του- επηρεάζουν το πόσο εύκολα μπορούμε να παράγουμε ή να ακούσουμε τους ήχους.

Ο δρ. Wichmann μας εξηγεί δύο βασικούς λόγους: «Η ξηρότητα του ψυχρού αέρα δυσκολεύει την παραγωγή των “ηχηρών” φθόγγων, αυτών που απαιτούν δόνηση των φωνητικών χορδών. Ο ζεστός αέρας απορροφά τις υψηλές συχνότητες των “άηχων” φθόγγων, περιορίζοντάς τους».

Αυτοί οι παράγοντες συντελούν στο να ευνοείται η ηχηρότητα (sonority) σε ορισμένους ήχους της ομιλίας σε θερμότερα κλίματα.

Εκτεταμένη βάση δεδομένων λόγου για ανάλυση

Για να επιβεβαιώσουν τα ευρήματά τους, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν την τεράστια βάση δεδομένων ASJP (Automated Similarity Judgment Program), η οποία περιέχει το βασικό λεξιλόγιο από χιλιάδες γλώσσες.

Τα αποτελέσματα ήταν σαφή:

Οι γλώσσες που ομιλούνται κοντά στον Ισημερινό έχουν, κατά μέσο όρο, υψηλότερη ηχηρότητα.

Οι γλώσσες της Ωκεανίας και της Αφρικής βρίσκονται στην κορυφή αυτής της κατάταξης.

Αντίθετα, οι γλώσσες Σάλις (Salish) στη βορειοδυτική ακτή της Βόρειας Αμερικής εμφανίζουν τις χαμηλότερες τιμές παγκοσμίως.

Βέβαια, υπάρχουν πάντα εξαιρέσεις!

Κάποιες γλώσσες σε θερμές περιοχές, όπως η Κεντρική Αμερική ή η Νοτιοανατολική Ασία, έχουν σχετικά χαμηλή ηχηρότητα. Αυτό μας δείχνει κάτι πολύ σημαντικό: οι επιδράσεις της θερμοκρασίας στην ηχηρότητα αναπτύσσονται εξαιρετικά αργά, διαμορφώνοντας τους ήχους μιας γλώσσας σε βάθος αιώνων ή και χιλιετιών.

«Συνολικά, όμως, μπορέσαμε να διαπιστώσουμε μια σαφή συσχέτιση μεταξύ της μέσης ηχηρότητας των οικογενειών γλωσσών και της μέσης ετήσιας θερμοκρασίας», επισημαίνει ο δρ. Wichmann.

Νέες προοπτικές για την κατανόηση του κόσμου μας

Για χρόνια, η γλωσσολογία θεωρούσε ότι οι δομές των γλωσσών είναι “κλειστά συστήματα”, ανεπηρέαστα από το περιβάλλον. Όμως, μελέτες όπως αυτή έρχονται να αμφισβητήσουν αυτή την υπόθεση, ανοίγοντας νέους δρόμους για την κατανόηση των ανθρώπινων κοινωνιών, ακόμα και σε θέματα όπως η μετανάστευση.

«Αν οι γλώσσες προσαρμόζονται στο περιβάλλον τους μέσω μιας αργής διαδικασίας που διαρκεί χιλιάδες χρόνια, τότε περιέχουν στοιχεία για το περιβάλλον των προγενέστερων μορφών τους», καταλήγει ο γλωσσολόγος.

Φανταστείτε λοιπόν: οι γλώσσες μας, αυτές που μιλάμε καθημερινά, μπορεί να κρύβουν μέσα τους ψήγματα της θερμοκρασίας και του κλίματος χιλιάδων ετών! Έτσι, οι ρομανικές γλώσσες όπως τα Ιταλικά και τα Ισπανικά, που ομιλούνται σε θερμότερες περιοχές, μπορεί να έχουν πιο αντηχητικούς ήχους σε σύγκριση με γλώσσες που ομιλούνται σε ψυχρότερα κλίματα.