Κική Δημουλά: Μια τραπεζική υπάλληλος που γέμισε τη λογοτεχνία και τις ψυχές μας με αλησμόνητους στίχους

Σάββατο 22 Φεβρουαρίου 2020. Η Κική Δημουλά αφήνει την τελευταία της πνοή σε ηλικία 89 ετών μετά από σύντομη νοσηλεία, κατά την οποία είχε υποστεί ανακοπή καρδιάς. Ήταν μία από τις σπουδαιότερες ποιήτριες που είδε ποτέ η χώρα μας.

Όταν κάποτε της ζήτησαν να γράψει η ίδια το βιογραφικό της, μέσα της κάτι την κλωτσούσε. Πώς γίνεται να ζητάς από κάποιον να σου γράψει μόνος του τα προσόντα του; Πώς βάζεις έναν άνθρωπο σε τέτοια ταπείνωση;

«Τα πόσα βιβλία έγραψε κανείς, πότε τα εξέδωσε, ποιες μεταφράσεις τα μεταναστεύουν σε μακρινές ξένες γλώσσες και ποιες διακρίσεις

τα χειροκροτούν είναι τόσο τρέχοντα, όσο το να πεις ότι μέσα σ’ έναν βαρύτατο χειμώνα υπήρξαν και κάποιες μέρες με λαμπρή λιακάδα»…

Γεννημένη το 1931, στις 6 του Ιούλη, στην Καλαμάτα, η Βασιλική Ράδου – αυτό είναι το κανονικό της όνομα – δε φαινόταν με τίποτα πως θα ακολουθήσει την ποιητική πορεία που όλοι γνωρίζουμε. Μπήκε άλλωστε από τα ούτε 20 της σε τραπεζικό ίδρυμα και δούλεψε ως υπάλληλος για 25 χρόνια. 25 χρόνια μέσα σε ένα τέρας που σε στεγνώνει από κάθε ποίηση, είναι τρομακτικά πολλά. Ο Καρυωτάκης μετά βίας άντεξε 7-8 χρόνια στα καθιζήματα της γραφειοκρατίας. Και μην ξεχνάμε πως τότε ήταν μια εποχή που η γραφειοκρατία είχε πολύ πιο σκληρό πρόσωπο από σήμερα.

Είχε όμως την ευτυχή συγκυρία, όπως ο Καρυωτάκης που γνώριζε την Πολυδούρη, να ζήσει με τον Άθω Δημουλά, να παντρευτούν, να κάνουν παιδιά. Τα φυσικά τους παιδιά είναι δύο, ο Δημήτρης και η Έλση, αλλά τα ποιητικά τους παιδιά, ίσως κι αποπαίδια, απειράριθμα.

Η ίδια η Κική Δημουλά μακάριζε σε κάθε ευκαιρία τη ζωή της που γέμισε από μνήμες κοινές με τον Άθω. Μαζί αποκρυστάλλωσαν την ακόλουθη συναίσθηση για την ποίηση.

«Είναι από τα πιο επηρμένα μυστήρια, τα πιο αχανή, και μόνο ικανοποίηση στις παρομοιώσεις δίνεις αν πεις ότι η ποίηση είναι ένα μείγμα εύγευστων δηλητηρίων σε χρυσά δελεαστικά ποτήρια, ή ότι είναι ο πειρασμός, ο δαίμονας που μπαίνει ξαφνικά στο σώμα του κανονικού, προκαλώντας ένα σεληνιασμό γόνιμο, ή ακόμα ότι είναι ένα είδος ευθανασίας των πραγμάτων που υποφέρουν μέσα μας, είτε ως ανικανοποίητα είτε ως προδομένα…»

Παρότι συνταξιοδοτήθηκε από την τράπεζα το 1974, είχε ήδη από το 1952 ξεκινήσει να αποκρούει τα χτυπήματα της μίζερης καθημερινότητας με ποίηση. Βέβαια, την πρώτη της ποιητική συλλογή με τον λιτό τίτλο Ποιήματα την αποκήρυξε και δεν τη λησμόνησε για πολλά χρόνια. Γι΄αυτό κι η ίδια τοποθετούσε την αρχή της 4 χρόνια αργότερα. Έφτασε το 1998 για να εκδοθεί μια συλλογή που περιελάμβανε κάποια από τα πρωτόλεια της.

Από το 1956 μέχρι σήμερα έγραψε 8 ποιητικές συλλογές, αν και θα ήθελε να έχει κάνει πολλές περισσότερες.

Ποιητικές συλλογές και άλλα έργα:

Έρεβος (1956)Ερήμην (1958)Επί τα ίχνη (1963)Το λίγο του κόσμου (1971)Το τελευταίο σώμα μου (1981)Χαίρε ποτέ (1988)Η εφηβεία της λήθης (1994)Ενός λεπτού μαζί (1998)Ποιήματα (συγκεντρωτική έκδοση 1998)Ήχος απομακρύνσεων (2001)Χλόη θερμοκηπίου (2005)Συνάντηση (Ανθολογία με εβδομήντα τρία ζωγραφικά έργα του Γιάννη Ψυχοπαίδη, 2007)Μεταφερθήκαμε παραπλεύρως (2007)Τα εύρετρα ( 2010)Σε αυτά τα 50 χρόνια δεν έλειψαν οι βραβεύσεις και οι τιμές προς το πρόσωπό της. Έγινε μόλις η τρίτη γυναίκα που εξελέγη τακτικό μέλος στην Ακαδημία Αθηνών, το 2002.

Το 1972, το 1989 και το 2010 είχε λάβει το Κρατικό Βραβείο Ποίησης, το 1996 το Βραβείο Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών για τη συλλογή «Η εφηβεία της λήθης» και το 2001 με το Αριστείο των Γραμμάτων της Ακαδημίας Αθηνών, για το σύνολο του έργου της. Το 2001 της απονεμήθηκε και ο Χρυσός Σταυρός του Τάγματος της Τιμής από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Κωνσταντίνο Στεφανόπουλο. Η πιο μεγάλη αναγνώριση ήρθε το 2009 όταν και έλαβε το Βραβείο Ευρωπαϊκής Λογοτεχνίας για το σύνολο του έργου της.

Για πολλούς η Κική Δημουλά είναι συνυφασμένη, τουλάχιστον ως πρώτη επαφή, με τις Πανελλήνιες και τη λογοτεχνία κατεύθυνσης. Όσοι δεν επέλεξαν θεωρητική, δεν είχαν την ευτυχία να συνευρεθούν «αναγκαστικά» μαζί της. Γιατί όσο κι αν η ίδια δυσφορούσε που η ποίηση ήταν μια σχολική υποχρέωση και που ο Πληθυντικός Αριθμός αναλυόταν σε ευτελιστικό βαθμό, ήταν ένα από τα ποιήματα που δημιούργησαν ποιητική συνείδηση σε μια γενιά.

Από σήμερα η Κική Δημουλά δεν είναι ενικός ή πληθυντικός. Είναι μόνο ένα χτύπημα στη λήθη, που κανείς δεν ξέρει πόσο θα κρατήσει. Ποιος ξέρει αν και η ίδια θα ήθελε να μείνει για δεκαετίες ακόμα ως αναφορά..;

Ίσως να το ήθελε μόνο και μόνο για να πιαστεί από το σωσίβιο της ποίησης:

«Κυλώ τώρα με ψυχραιμία και χωρίς βλέψεις διαιωνίσεως μέσα σ΄ αυτές τις νέες παρακαμπτήριες του αίματός μου. Κυλώ και, όσο πλησιάζω στις εκβολές, όλο και ονειρεύομαι ότι θα μου πετάξει η ποίηση ένα σωσίβιο ποίημα».

«Αντίο κυρία Δημουλά μας»

Μ’ ένα συγκινητικά, βαθιά ανθρώπινο μύνημά τους οι εκδόσεις Ίκαρος αποχαιρέτισαν την ποιήτριά τους. Η συνεργασία της Κικής Δημουλάς με τον ιστορικό εκδοτικό οίκο ξεκίνησε το 1998 και είχε μια προϋπόθεση: να εκδώσουν και τα ποιήματα του συζύγου της Άθου Δημουλά.

Η πρώτη ποιητική συλλογή της Δημουλά που κυκλοφόρησε με τον Ίκαρο ήταν το «Ενός λεπτού μαζί».

Η ανάρτηση των εκδόσεων:

« Με βαθιά θλίψη οι εκδόσεις Ίκαρος αποχαιρετούν την Κική Δημουλά.Η συνεργασία της Κικής Δημουλά με τον Ίκαρο ξεκίνησε το 1998. Η μεταξύ μας συμφωνία είχε από την πλευρά της έναν όρο: να εκδώσουμε και τα ποιήματα του Άθω Δημουλά. «Δεν μπορείτε να με καλέσετε σπίτι σας χωρίς τον άνδρα μου», είχε πει.Τον Σεπτέμβριο εκδόθηκε η πρώτη της ποιητική συλλογή στον Ίκαρο, με τον τίτλο «Ενός λεπτού μαζί» και αμέσως μετά το σύνολο των ποιητικών συλλογών που είχε εκδώσει μέχρι τότε σε έναν τόμο.Τα χρόνια που ακολούθησαν, εκδόθηκαν άλλες έξι συλλογές, ένας τόμος με τα πεζά κείμενα που είχε γράψει νεότερη, οι ομιλίες της και η εκτενής ανθολογία ποιημάτων σε εικονογράφηση του Γιάννη Ψυχοπαίδη.Κάθε νέο βιβλίο ερχόταν πάντα μέσα σε ένα ντοσιέ. Τα πρώτα χρόνια τα ποιήματα γραμμένα στη γραφομηχανή, και μετέπειτα στον υπολογιστή. «Γυρίζω από τον Πλάτανο με ντοσιέ» έλεγε, και ξέραμε. Ακολουθούσε μια υπέροχη διαδικασία. Ήξερε πάντα ποιά ποιήματα ήταν πιο δυνατά, αλλά ήθελε και τη δική μας γνώμη. Με συνοδεία τυρόπιτες από την Στοά, ή σοκολάτες από το Αριστοκρατικόν και αμέτρητα, αμέτρητα τσιγάρα, κουβεντιάζαμε κάθε στίχο στο πατάρι του Ίκαρου.Ύστερα περνούσαν στα χέρια της Γεωργίας Παπαγεωργίου, που επιμελήθηκε όλα της τα βιβλία. Δεν ήταν λίγες οι φορές που κατά τη διάρκεια της επιμέλειας ερχόντουσαν νέα ποιήματα και έμπαιναν στη συλλογή. Σαν όλη αυτή η διαδικασία να μην την άφηνε να ησυχάσει, και να γεννιόντουσαν διαρκώς νέοι στίχοι. Η έκδοση κάθε βιβλίου είχε στοιχεία μαγείας.Η Κική Δημουλά μας τίμησε με την εμπιστοσύνη της με έναν τρόπο μεγαλειώδη και γενναιόδωρο. Με τον καιρό η σχέση μας έπαψε να είναι η σχέση εκδότη- δημιουργού και μεταλλάχθηκε σε μια βαθιά φιλία. Ήξερε λεπτομέρειες από την προσωπική μας ζωή, μας μιλούσε κι εκείνη ανοιχτά για τις χαρές και τις αγωνίες της, μοιραζόμασταν μυστικά. Με μεγάλη αγάπη.Για χρόνια προσπαθούσε να μας πείσει να της μιλάμε στον ενικό. Αλλά το «κυρία Δημουλά μας» είχε μέσα τόση τρυφερότητα όσο σεβασμό είχε και η σχέση.Αντίο κυρία Δημουλά μας. Αφήνετε δυσαναπλήρωτο κενό στην οικογένεια του Ίκαρου».

Με βαθιά θλίψη οι εκδόσεις Ίκαρος αποχαιρετούν την Κική Δημουλά.Η συνεργασία της Κικής Δημουλά με τον Ίκαρο ξεκίνησε…

Geplaatst door Εκδόσεις Ίκαρος – Ikaros Publishing op Zaterdag 22 februari 2020