Το χάπι του δρομέα: επανάσταση ή παραμύθι;

Μπορεί ένα χάπι να αντικαταστήσει το τρέξιμο; Η ιδέα ενός χαπιού που μιμείται τις ευεργετικές επιδράσεις της άσκησης ακούγεται σαν επιστημονική φαντασία – και όμως, βρίσκεται πλέον στο επίκεντρο της έρευνας. Πρόσφατα, επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο του Ααρχους στη Δανία ανακοίνωσαν ότι το πειραματικό φάρμακο LaKe μπορεί να προκαλέσει «μεταβολική κατάσταση αντίστοιχη με το να έχεις τρέξει 10 χιλιόμετρα με άδειο στομάχι και υψηλή ένταση». Αλλά πόσο κοντά βρισκόμαστε πραγματικά στην ιδέα της «γυμναστικής σε χάπι»;

Τα φάρμακα αυτής της κατηγορίας ονομάζονται «μιμητικά άσκησης» (exercise

mimetics) επειδή επιχειρούν να μιμηθούν βιολογικά οφέλη της φυσικής δραστηριότητας – χωρίς όμως να απαιτείται ιδρώτας. Η ιδέα δεν είναι νέα. Ηδη από το 2008, το Salk Institute της Καλιφόρνιας παρουσίασε το GW501516 (γνωστό ως 516), το οποίο ενεργοποιούσε γονίδια υπεύθυνα για την καύση λίπους αντί για γλυκόζη, αυξάνοντας την αντοχή σε πειραματικά ποντίκια.

Στα πιο γνωστά πειράματα, δύο ποντίκια που τρέφονταν με την ίδια ανθυγιεινή δίαιτα είχαν παρόμοια επίπεδα δραστηριότητας – αλλά μόνο το ένα λάμβανε 516. Το αποτέλεσμα; Σημαντικά αυξημένη αντοχή και λιγότερο σωματικό λίπος. Η ουσία κατέληξε σύντομα στη μαύρη αγορά με το όνομα Endurabol και απαγορεύτηκε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Αντιντόπινγκ, καθώς διαπιστώθηκε ότι προκαλεί ταχεία ανάπτυξη καρκινικών κυττάρων σε ζώα.

Από τότε, η επιστήμη έχει προχωρήσει. Το 2015 παρουσιάστηκε το Compound 14, το οποίο μείωσε τη γλυκόζη νηστείας και προκάλεσε απώλεια βάρους σε παχύσαρκα ποντίκια. Αλλες ενώσεις, όπως η Lac-Phe (παράγεται φυσικά έπειτα από ασκήσεις αντίστασης) και το SLU-PP-332, έδειξαν ενίσχυση της μεταβολικής λειτουργίας και της αντοχής – το τελευταίο μάλιστα βοήθησε τα πειραματόζωα να τρέξουν 50% περισσότερο.

Το LaKe, που παραμένει σε στάδιο πειραμάτων σε τρωκτικά, φαίνεται να πυροδοτεί μια άμεση αύξηση του γαλακτικού οξέος, όπως ύστερα από έντονη άσκηση, και στη συνέχεια την παραγωγή β-υδροξυβουτυρικού (BHB) – ενός κετονικού σώματος που χρησιμοποιείται όταν δεν υπάρχει αρκετή γλυκόζη στο αίμα. Ο συνδυασμός αυτός μειώνει τα λιπαρά οξέα στο αίμα και καταστέλλει την όρεξη – αποτελέσματα παρόμοια με εκείνα της άσκησης με άδειο στομάχι.

Αν και έως τώρα δεν έχουν παρατηρηθεί τοξικές παρενέργειες, όλα τα παραπάνω παραμένουν πειραματικά. Και το κυριότερο ερώτημα παραμένει: μπορούν όντως τα φάρμακα να υποκαταστήσουν την άσκηση;

Η απάντηση είναι περίπλοκη. Η φυσική δραστηριότητα επηρεάζει κάθε σύστημα του οργανισμού, από το καρδιοαναπνευστικό έως το νευρικό, με τρόπους που δεν έχουμε κατανοήσει πλήρως. Παρότι φάρμακα σαν το LaKe ενδέχεται μελλοντικά να αξιοποιηθούν σε συνδυασμό με ήδη υπάρχουσες θεραπείες (όπως η σεμαγλουτίδη), κανένα χάπι δεν μπορεί να προσφέρει το πλήρες «πακέτο» της άσκησης.

Γιατί η άσκηση δεν είναι μόνο βιοχημική: βελτιώνει την ποιότητα ύπνου, ενισχύει την ψυχική υγεία, μειώνει το στρες και συμβάλλει στην κοινωνική αλληλεπίδραση – όλα στοιχεία που δύσκολα χωρούν σε ένα χάπι. Το να τρέξεις πέντε χιλιόμετρα με φίλους ή να καταρρίψεις το προσωπικό σου ρεκόρ στα καθίσματα, προσφέρει μια ψυχολογική ανταμοιβή που καμία φαρμακευτική ουσία δεν μπορεί να αναπαραγάγει.

Αυτό δεν σημαίνει ότι τα μιμητικά άσκησης δεν έχουν μέλλον. Αντίθετα, θα μπορούσαν να αποτελέσουν πολύτιμο εργαλείο για άτομα που δεν μπορούν να ασκηθούν: ηλικιωμένοι, ασθενείς σε ανάρρωση, ή ακόμη και αστροναύτες που χάνουν μυϊκή και οστική μάζα σε συνθήκες μικροβαρύτητας.

Για τους υπόλοιπους, όμως, το καθημερινό περπάτημα ή λίγα λεπτά ασκήσεων στο σπίτι παραμένουν ασύγκριτα ευεργετικά – και, τουλάχιστον προς το παρόν, αναντικατάστατα. Ισως κάποτε η άσκηση έρθει σε μορφή χαπιού. Μέχρι τότε, το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι να βγούμε έξω και να κινηθούμε. Το σώμα – και το μυαλό μας – θα μας ευχαριστήσουν.