Ασθμα: «Κλειδί» η σωστή διάγνωση και θεραπεία

Το άσθμα είναι μια χρόνια πάθηση που ταλαιπωρεί εκατομμύρια ανθρώπους ανά τον κόσμο και ευθύνεται για χιλιάδες θανάτους διεθνώς κάθε χρόνο. Η δυσκολία στην αναπνοή, ο συριγμός, ο βήχας, το βάρος στο στέρνο είναι, ευτυχώς, συμπτώματα που αντιμετωπίζονται ικανοποιητικά με τη σωστή διάγνωση και θεραπεία, όμως η ιατρική και φαρμακευτική φροντίδα δεν είναι δεδομένη για όλους.

«Γι’ αυτό και κάθε χρόνο, η πρώτη Τρίτη του Μαΐου είναι αφιερωμένη σε αυτή τη λιγότερο ορατή, αλλά εξαιρετικά διαδεδομένη και σημαντική ασθένεια, το βρογχικό

άσθμα» σημειώνει στο ένθετο «Υγεία» η δρ Σταματούλα Τσικρικά, πρόεδρος της Ομάδας Προαγωγής Υγείας, Ιατρικής Εκπαίδευσης και Διακοπής Καπνίσματος της Ευρωπαϊκής Πνευμονολογικής Εταιρείας, πρόεδρος της  Ενωσης Πνευμονολόγων Ελλάδας και γραμματέας UEMS Πνευμονολογικού Τμήματος. Μάλιστα, η ίδια, κάνοντας μια ιστορική αναδρομή, παρατηρεί ότι αν και πρώτος ο πατέρας της Ιατρικής, «ο Ιπποκράτης ήταν εκείνος που εισήγαγε τον όρο “άσθμα” στην Ιπποκρατική Συλλογή, η Παγκόσμια Ημέρα Βρογχικού Ασθματος, καθιερώθηκε μόλις το 1998 από την Παγκόσμια Πρωτοβουλία για το Ασθμα». Και συνεχίζει: «Αυτή η ημέρα δεν είναι απλώς μια συμβολική ημερομηνία. Είναι μια υπενθύμιση ότι εκατομμύρια άνθρωποι σε όλον τον κόσμο ζουν καθημερινά με τη νόσο, η οποία πλέον δύναται να αποτιμηθεί και σε οικονομικά μεγέθη. Είναι ενδεικτικό ότι το άσθμα κοστίζει στην αμερικανική οικονομία περισσότερα από 80 δισ. δολάρια ετησίως, ενώ το ετήσιο ιατρικό κόστος ανά ασθενή αγγίζει τα 3.266 δολάρια. Ωστόσο, το παγκόσμιο έμμεσο κόστος, όπως για παράδειγμα οι απώλειες εργατοωρών και οι σχολικές απουσίες, δεν δύναται να υπολογιστεί με ακρίβεια, ενώ τα μεγέθη αυξάνονται δραματικά όταν δεν υπάρχουν διαθέσιμες οι κατάλληλες αγωγές».

Αρκεί κανείς να αναλογιστεί πως σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) περισσότεροι από 340 εκατομμύρια άνθρωποι ανά τον κόσμο πάσχουν από άσθμα. Μόνο στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι περίπου το 8%-10% του πληθυσμού έχει κάποια μορφή άσθματος, με το 3% να παρουσιάζει τη σοβαρή μορφή της νόσου.

Κλινικά συμπτώματα

«Το βρογχικό άσθμα είναι μια χρόνια φλεγμονώδης νόσος των αεραγωγών. Οι αεραγωγοί που οδηγούν τον αέρα στους πνεύμονες γίνονται ευερέθιστοι, στενεύουν και παράγουν περισσότερη βλέννα από το φυσιολογικό, με αποτέλεσμα ο ασθενής να δυσκολεύεται να αναπνεύσει, να βιώνει εξαντλητικό βήχα, συριγμό (σφύριγμα στην αναπνοή), δύσπνοια ή και σφίξιμο στο στήθος. Τα κλινικά συμπτώματα ποικίλλουν και δεν καταγράφονται με την ίδια ένταση, διάρκεια και συχνότητα σε όλους τους ασθενείς. Δεν είναι λίγες φορές που υποεκτιμούνται και με τον τρόπο αυτόν καθυστερούν η αξιολόγησή τους από τον ίδιο τον ασθενή και η κατάλληλη θεραπευτική διαχείριση από γιατρό» τονίζει η δρ Τσικρικά.

Η διάγνωση του βρογχικού άσθματος βασίζεται στο ατομικό ιστορικό και στην κλινική εικόνα του ασθενούς, ενώ επιβεβαιώνεται με εξατομικευμένα ερωτηματολόγια, παρακλινικές εξετάσεις και δοκιμασίες της πνευμονικής λειτουργίας. «Εκτός των άλλων, η σπιρομέτρηση, όπου λαμβάνει χώρα η μέτρηση της αναπνευστικής λειτουργίας προ και μετά βρογχοδιαστολής, είναι η πλέον γνωστή εξέταση στο ευρύ κοινό όσον αφορά τόσο τη διάγνωση του άσθματος όσο και την παρακολούθηση της πορείας της νόσου» εξηγεί η ειδικός.

Θεραπείες προσβάσιµες για όλους

Και διευκρινίζει ότι σύμφωνα με τα σύγχρονα ιατρικά δεδομένα το άσθμα μπορεί να ελεγχθεί αποτελεσματικά με σωστή φαρμακευτική αγωγή και αποφυγή των εκλυτικών παραγόντων. Θεραπευτικούς στόχους αποτελούν η άρση στους περιορισμούς των φυσικών δραστηριοτήτων, η έγκαιρη πρόληψη των παροξύνσεων και η διατήρηση της πνευμονικής λειτουργίας εντός των φυσιολογικών ορίων με στόχο την υιοθέτηση μιας ζωής απαλλαγμένης από φόβο και άγχος για την αναπνοή.

«Το φετινό μήνυμα “Να καταστήσουμε τις εισπνεόμενες θεραπείες προσβάσιμες για όλους” της Παγκόσμιας Πρωτοβουλίας για το Ασθμα (GINA) εστιάζει στην ανάγκη να διασφαλιστεί ότι όλοι οι ασθενείς ισότιμα οφείλουν να έχουν πρόσβαση στις βασικές εισπνεόμενες θεραπείες οι οποίες είναι άκρως απαραίτητες για τον έλεγχο της νόσου. Πιο συγκεκριμένα, αναδεικνύει τις ανισότητες στην πρόσβαση σε θεραπείες για το άσθμα, ιδιαίτερα σε χώρες με χαμηλό και μεσαίο εισόδημα, όπου το κόστος ή η έλλειψη διαθεσιμότητας των εισπνεόμενων φαρμάκων οδηγεί σε κακή διαχείριση της νόσου και αυξημένη θνησιμότητα» καταλήγει η δρ Τσικρικά.

Πότε είναι αλλεργικό;

Τυχαία ή όχι, η Παγκόσμια Ημέρα Ασθματος συμπίπτει με την καρδιά της άνοιξης, της εποχής που η φύση ανθίζει και μαζί της «ξυπνούν» και τα συμπτώματα των ασθματικών και αλλεργικών ατόμων. Ετσι, παρότι η άνοιξη θεωρείται για τους περισσότερους από εμάς μια εποχή ανανέωσης και εξωτερικών δραστηριοτήτων, για τους πάσχοντες από άσθμα είναι μια εποχή προκλήσεων.

Ποια είναι όμως η διαφορά του βρογχικού άσθματος από το αλλεργικό άσθμα; «Το άσθμα είναι ένα χρόνιο νόσημα που μπορεί να οφείλεται σε κάποιο αλλεργιογόνο, μπορεί όμως και όχι. Στην πρώτη περίπτωση συνεπώς, η φλεγμονή στους αεραγωγούς οφείλεται στην απάντηση του οργανισμού στα αεροαλλεργιογόνα που μεταφέρονται με τον αέρα» διευκρινίζει στο ένθετο «Υγεία» η Μαρία Κουρή, αλλεργιολόγος και μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Αλλεργιολογίας αλλά και της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Αλλεργιολογίας και Κλινικής Ανοσολογίας.

Τι σημαίνει αυτό στην πράξη;

Πώς, για παράδειγμα, η αύξηση της γύρης στον αέρα πυροδοτεί το αλλεργικό άσθμα; Οπως εξηγεί η ειδικός, τα συμπτώματα δεν είναι πάντα εποχικά και δίνει το εξής ενδεικτικό παράδειγμα: «Οσοι είναι αλλεργικοί στα ακάρεα της σκόνης μπορεί να εμφανίζουν συμπτώματα όλον τον χρόνο, όπως συμβαίνει και με εκείνους που είναι ευαίσθητοι στο τρίχωμα των κατοικιδίων».

Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι οι εκδηλώσεις διαφέρουν, καθώς οι ασθενείς με αλλεργικό άσθμα παρουσιάζουν τα ίδια συμπτώματα με τους ασθενείς με μη αλλεργικό άσθμα. Γι’ αυτό και κατά κανόνα λαμβάνουν επίσης εισπνεόμενα σκευάσματα, που αποτελούν τη βασική θεραπευτική προσέγγιση του άσθματος, όμως η αγωγή τους συμπληρώνεται με αντιαλλεργικά (αντιισταμινικά), ενώ πλέον οι γιατροί έχουν στη… φαρέτρα τους και βιολογικούς παράγοντες.

«Η πιο σημαντική διαφοροποίηση πάντως είναι ότι το 90% και πλέον των ασθενών με αλλεργικό άσθμα εμφανίζει και συμπτώματα από το ανώτερο αναπνευστικό – όπως ρινίτιδα και αλλεργική φαρυγγίτιδα. Στις περιπτώσεις αυτές η ανοσοθεραπεία (απευαισθητοποίηση) βελτιώνει αφενός τις εκδηλώσεις από το ανώτερο αναπνευστικό παράλληλα, όμως συμβάλλει σημαντικά και στην αντιμετώπιση του άσθματος. Μάλιστα, σε αρκετές περιπτώσεις σταματάνε οι κρίσεις άσθματος, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τους ασθενείς» προσθέτει η κυρία Κουρή. Και συμπληρώνει με νόημα πως «για αυτό είναι πολύ σημαντικό όλοι οι ασθενείς με άσθμα να υποβάλλονται και σε αλλεργιολογικό έλεγχο, όπως και οι ασθενείς με αλλεργική ρινίτιδα να ελέγχονται για πιθανή ύπαρξη άσθματος».