“Ιt’s not the heist of Μona Lisa” (Δεν είναι πια και η ληστεία της Μόνα Λίζα)

Η υλική και πνευματική παρακαταθήκη της ανθρώπινης πορείας αποτελεί ένα παγκόσμιο αγαθό ανεκτίμητης και μοναδικής σημασίας. Η ιδιωτική πρωτοβουλία υπήρξε καθοριστική για την εύρεση και ανάδειξη των αντικειμένων που είναι σημείο αναφοράς για την κοινωνική και πολιτισμική μας ταυτότητα. Δυστυχώς όμως, μέσα σε αυτό τον εκλεπτυσμένο, γεμάτο αίγλη χώρο δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις παράνομων αγοραπωλησιών και εκμετάλλευσης.

Το ζήτημα δεν είναι προβληματικό μόνο, ως προς την ευρύτερη αντίληψη της ιδιοκτησίας των ιστορικών κειμηλίων,της θέσης τους σε ένα δημόσιο λόγο και περιβάλλον, αλλά και

τρομερά επικίνδυνο για τη βιωσιμότητα των ιδίων. Η αλήθεια είναι πως η κλοπή αυτή που έχει θορυβήσει την κοινή γνώμη, δεν είναι κεραυνός εν αιθρία. Η ιστορία της συντηρητικής αγγλικής αποικιοκρατίας και η σημερινή στάση της Μ. Βρετανίας και κατ’ επέκταση του Μουσείου είναι η απάντηση σε πολλά από τα ερωτήματα που έχουν προκύψει γύρω απ’ αυτό το θέμα. Θα αναφέρω την πρόσφατη τοποθέτηση πολιτικού στελέχους του συντηρητικού κόμματος με αφορμή το γεγονός: “it’s not the heist of Μona Lisa” ( Δεν είναι πια, και η ληστεία της Μόνα Λίζα). Όποιος κατάλαβε, κατάλαβε…

Στους ανοιχτούς προς το κοινό, χώρους του Β. Μουσείου βρίσκονται ορισμένα από τα υπάρχοντα εκθέματα που έχει στην κατοχή του συνολικά. Από το συνολικό αρχείο μόνο το 1% έχει δει το φως της δημοσιότητας. Επομένως, όσοι τα έχουν δει είναι προφανώς απειροελάχιστοι υπάλληλοι και συνεργάτες του μουσείου. Το γεγονός αυτό, μάλλον, οδηγεί στο συμπέρασμα πως η ίδια η ύπαρξή τους μπορεί ανά πάσα στιγμή να αμφισβητηθεί ( π.χ για την συγκάλυψη παρόμοιων γεγονότων για να μην κλονιστεί το κύρος του Μουσείου). Αυτό, προσφέρει το καλύτερο έδαφος στα κυκλώματα αρχαιοκαπηλίας. Αξίζει να σημειωθεί, πως, οι πρώτες καταγγελίες για εξαφάνιση, πιθανή κλοπή αρχαιοτήτων είχαν δημοσιοποιηθεί από το 2010, όμως οι Διοίκηση του Μουσείου προέβαινε σε επικοινωνιακού τύπου, υπεράσπιση του προφίλ του Μουσείου, παρά την εξονυχιστική και ταχεία να ερευνηθεί η υπόθεση.

Το Β. Μουσείο έχει χτίσει ένα πολύ ισχυρό δημόσιο στάτους στην πολιτιστική κοινότητα και θεσμούς. Δεν είναι τυχαίο πως, για παράδειγμα, ενώ τα μεγαλύτερα μουσεία στον κόσμο ορίζουν ένα μίνιμουμ αντίτιμο εισόδου ( π.χ. New York Met -30$, Louvre -17€, Amsterdam Rijksmuseum – 22,50 €) το Βρετανικό Μουσείο έχει ελεύθερη είσοδο. Βέβαια, είναι ελεύθερη για τους τουρίστες, διότι οι Βρετανοί, πληρώνουν το μερίδιό τους μέσω της ετήσιας φορολογίας τους. Το γεγονός αυτό δεν θα μπορούσε να είναι ανεξάρτητο από την στάση τους απέναντι στο αίτημα επιστροφής των μαρμάρων. Παρά τις τωρινές καταγγελίες που καταβαραθρώνουν την αξιοπιστία του, το Μουσείο είχε περίοπτη θέση.

Η υπόθεση λοιπόν, έχει ταρακουνήσει διεθνούς φορείς, πολίτες καθώς και τους επιστήμονες ερευνητές, αρχαιολόγους, επιμελητές κλπ. Κλπ. Ίσως είναι καιρός, επιτέλους να ανοίξει μια σοβαρή κουβέντα γύρω από την προστασία, διασφάλιση και σεβασμό των ιστορικών και καλλιτεχνικών εκθεμάτων παγκοσμίως. Το θέμα πήρε και ευρύτερες διαστάσεις που αφορούν την Ελλάδα καθώς η χώρα, κατηγορήθηκε από βουλευτή του Συντηρητικού Κόμματος για “κατάφωρο οπορτουνισμό”, επειδή εξέφρασε τον προβληματισμό της για την φερεγγυότητα και την ασφάλεια των αρχαίων γλυπτών του Παρθενώνα. Συγκεκριμένα, επικεφαλής του Συνδέσμου Ελλήνων Αρχαιολόγων, έχει δηλώσει στο BBC Radio, ότι το Βρετανικό Μουσείο δεν προστατεύει τους θησαυρούς του. ˮΘέλουμε να πούμε στο Βρετανικό Μουσείο ότι δεν μπορούν πλέον να πουν ότι η ελληνική πολιτιστική κληρονομιά προστατεύεται περισσότερο στο Βρετανικό Μουσείοˮ. O πρώην ( διότι απολύθηκε…) επιμελητής και ειδικός αρχαιοτήτων του Βρετανικού Μουσείου Peter Higgs ήταν υπεύθυνος για τη φύλαξη της ελληνικής συλλογής, δηλαδή των μαρμάρων του Παρθενώνα…

Πράγματι, κεντρικά πρόσωπα του Μουσείου έχουν δηλώσει πως η κρατική χρηματοδότηση δεν φτάνει να καλύψει όλες τις ανάγκες. Όλα τα μουσεία λαμβάνουν ένα κονδύλι ύψους £75m., το οποίο καλούνται να μοιραστούν.

Σύμφωνα με ειδικούς επιστήμονες πάνω σε ζητήματα πολιτιστικής κληρονομιάς πολλά από τα αντικείμενα, ενδέχεται να μην εντοπιστούν ποτέ και να μην μπορέσουν να ταυτοποιηθούν λόγω της κακής τήρησης αρχείων. Ο βρετανο-δανός έμπορος αρχαιοτήτων Ittai Gradel, ο οποίος και αποκάλυψε την κλοπή, επιβεβαίωσε πως κάποια αντικείμενα όπως πολύτιμες πέτρες, κοσμήματα και γυάλινα σκεύη δεν εντοπίστηκαν στο κατάλογο του μουσείου. Και τα λάθη συνεχίζονται.. οι συλλογές με τα πολύτιμα αντικείμενα ήταν καταγεγραμμένα στο σύνολό τους σαν συλλογή και όχι μεμονωμένα. Πρόκειται για αντικείμενα τα οποία χρονολογούνται από τον 15αι π.Χ . Μάλιστα, από το 2021 υπήρχαν υποψίες ότι κάποια αντικείμενα εντοπίστηκαν στην πλατφόρμα αγοραπωλησιών του Ebay! Στις έρευνες ανακάλυψαν κάποια κοσμήματα αρχαιοελληνικής περιόδου δυστυχώς, κάποια κατακρεουργήθηκαν με ψαλίδια ή εργαλεία και από κάποια αποκολλήθηκαν ο χρυσός και οι πολύτιμες πέτρες. Ο καθηγητής της Σύγχρονης Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης και επιμελητής του μουσείου Πιτ Ρίβερς, Dan Hicks, είχε κατηγορήσει τη διεύθυνση του Βρετανικού Μουσείου ότι αγνόησε τη σημασία συγκρότησης ενός κατάλληλου αρχειακού καταλόγου της συλλογής του.

Η διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς έχει δύο σημεία αναφοράς, το πνευματικό και φυσικά το πρακτικό. Η προστασία της πολιτιστικής και ιστορικής κληρονομιάς είναι αποτέλεσμα συνεργασίας της επιστημονικής και διοικητικής/ κρατικής κοινότητας. Αποτελεί το Α και το Ω του σύγχρονου δυτικού πολιτισμού. Η εκμετάλλευση και η αδιαφορία για την πραγματική ασφάλεια των μουσειακών εκθεμάτων και αρχαιοτήτων αποτελεί οπισθοχώρηση για ό, τι έχει καταφέρει να χτίσει η ανθρωπότητα γύρω από τις πνευματικές ευαισθησίες του και αναζητήσεις. Ο πολιτισμός και η αντίληψη γύρω από αυτόν είναι ειδοποιός διαφορά του ανθρώπου απ’ όλα τα υπόλοιπα πλάσματα σε αυτό κόσμο.

Αναμένουμε τις εξελίξεις..