Πώς να υποστηρίξεις ένα αγαπημένο σου πρόσωπο που πενθεί

Το πένθος είναι κάτι που όλοι περνάμε σε κάποια στιγμή της ζωής μας. Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε πότε μπορεί να το νιώσουμε και φυσικά δεν μπορούμε να κάνουμε εικασίες για τον τρόπο που θα το βιώσουμε. Όμως, ένα πράγμα είναι σίγουρο: Θα χρειαστούμε την υποστήριξη των ανθρώπων που βρίσκονται γύρω μας για να μπορέσουμε να το ξεπεράσουμε. Η ύπαρξη ενός υγιούς και κατανοητικού περιβάλλοντος είναι ιδιαίτερα σημαντική για κάποιον που πενθεί. Ο καθένας βιώνει το πένθος με διαφορετικό τρόπο και πολλοί είναι εκείνοι που δεν ζητάνε άμεσα τη στήριξη του περιβάλλοντός τους. Εάν, όμως, έχεις έναν φίλο που

πενθεί είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζεις τον τρόπο με τον οποίο μπορείς να τον στηρίξεις ουσιαστικά.

Δυστυχώς με την πανδημία του κορονοϊού, έχει προκληθεί ο θάνατος πολλών ανθρώπων και στην Ελλάδα -ο αριθμός σε παγκόσμια κλίμακα είναι τρομακτικός- με αποτέλεσμα να ακούμε όλο και πιο συχνά απ’ τον περίγυρό μας ότι αγαπημένοι τους άνθρωποι «έφυγαν» απ’ τον θανατηφόρο ιό.

Όλοι μας θέλουμε να είμαστε δίπλα στους δικούς μας ανθρώπους σε δύσκολες στιγμές, όμως, συχνά δεν ξέρουμε τον τρόπο. Νιώθουμε άβολα και αμήχανα, δεν ξέρουμε τι να τους πούμε και δεν μπορούμε να καταλάβουμε τι έχουν ανάγκη.

Το iPop.gr σε συνεργασία με την Μαρία Γιαννοπούλου, Ψυχολόγο ΑΠΘ, MSc, Εκπαιδευμένη στην Ψυχοθεραπεία Gestalt, ετοίμασε ένα άρθρο που μπορεί να αποτελέσει έναν χρήσιμο οδηγό για όσους αναζητούν τον τρόπο να συμπαρασταθούν ουσιαστικά σε κάποιον φίλο που πενθεί.

Πώς προσεγγίζουμε έναν φίλο που πενθεί;

Όταν ένα αγαπημένο μας πρόσωπο -είτε απ’ το φιλικό είτε απ’ το οικογενειακό περιβάλλον- πενθεί, ποιος είναι ο κατάλληλος τρόπος να το προσεγγίσουμε;

Το πένθος, είναι μια φυσική διαδικασία που ακολουθεί τον θάνατο. Αφορά την περίοδο που περνάμε προσπαθώντας να προσαρμοστούμε στην απώλεια. Δεν υπάρχει κάποιο προκαθορισμένο χρονικό όριο ή σωστός και λανθασμένος τρόπος να βιώσουμε το πένθος- ο καθένας βρίσκει τον προσωπικό του τρόπο να διαχειριστεί και να αντεπεξέλθει στην πολύπλοκη αυτή, πανανθρώπινη πρόκληση.

Ακούω – απλά ακούω!

Συχνά, κατά την πρώτη περίοδο πένθους, ο πενθών, στην προσπάθειά του να διαχειριστεί το αναπόφευκτο και τετελεσμένο, προσπαθεί να ‘κατανοήσει’ το θάνατο. Φέρνει στο μυαλό του ξανά και ξανά τη σειρά γεγονότων που οδήγησαν στο συμβάν του θανάτου.

Είναι σημαντικό να αφήσουμε όλες αυτές τις ιδέες, τις σκέψεις και τα συναισθήματα να εκφραστούν, όσο ρεαλιστικά ή μη κι αν φαίνονται να είναι.

Στην κατάσταση του αρχικού σοκ, ο πενθών έχει ανάγκη να εκφράσει τις ορμητικές σκέψεις και συναισθήματά του, που στην ουσία κρύβουν τη βαθιά του θλίψη. Έχει ανάγκη να προσπαθήσει να ‘χωρέσει’ την ένταση και το παράλογο των όσων βιώνει.

Έχει ανάγκη να προσπαθήσει να αποκαταστήσει μια “τάξη” μέσα του, ακόμα και αν ξέρει πολύ καλά ότι αυτό είναι μάταιο.

Μπορείς να είσαι δίπλα του και να τον ακούσεις, απλά να τον ακούσεις; Χωρίς να τον κρίνεις, χωρίς να τον συμβουλεύσεις, χωρίς να τον παρηγορήσεις, χωρίς να τον κατευθύνεις; Μπορείς να είσαι κάποιος δίπλα στον οποίο θα μπορεί ο πενθών να κλάψει; Να δώσεις χρόνο και χώρο;

Πολλές φορές αισθανόμαστε αμήχανα να πούμε το οτιδήποτε σε έναν φίλο που πενθεί και συχνά καταλήγουμε να αφήνουμε λίγο καιρό να περάσει μέχρι να νιώσουμε ότι είμαστε έτοιμοι γι’ αυτό, αλλά στο ενδιάμεσο έχει χαθεί πολύτιμος χρόνος κατά τον οποίο θα μπορούσαμε να προσφέρουμε τη στήριξή μας. Τι θα μπορούσαμε να κάνουμε εκείνη τη στιγμή που νιώθουμε αμήχανα ώστε να αφήσουμε στην άκρη αυτό το συναίσθημα και να είμαστε εκεί για τον άνθρωπο που μας έχει ανάγκη;

Το ‘να είμαι με’ κάποιον άλλο, προϋποθέτει το να μπορώ να ‘είμαι με’ τον εαυτό μου. Όσο περισσότερο συμφιλιωμένος και σε αποδοχή είμαι με τον εαυτό μου, τόσο περισσότερο μπορώ να αποδεχτώ τον άλλο.

Όσο περισσότερο μπορώ να ‘χωρέσω’ και να συμπεριλάβω μέσα μου όλα αυτά που είμαι, τα θετικά και τα αρνητικά, τα δυνατά και τα αδύναμα, τόσο περισσότερο μπορώ να χωρέσω και να συμπεριλάβω τον άλλο στη διαφορετικότητά του.

Τόσο περισσότερο μπορώ να ακούσω. Τόσο περισσότερο μπορώ να ‘κρατήσω’ τα επίπονα συναισθήματα. Να ‘μείνω’ με αυτά. Τόσο περισσότερο μπορώ να συν-υπάρξω.

Το να ‘είμαι με’ τον άλλο δεν είναι μια διαδικασία διανοητική, είναι μια διαδικασία αισθαντική, που προϋποθέτει εύρος καρδιάς, σύνδεση με το κέντρο μας και την πηγή ζωτικότητας μέσα μας.

Τι λέμε και τι δεν λέμε σε έναν φίλο που πενθεί;

Ένας τρόπος προσέγγισης ενός φίλου που πενθεί είναι μέσα από ερωτήσεις. Ποιες είναι εκείνες που θα μπορούσαμε να του κάνουμε και τι να αποφύγουμε να αναφέρουμε;

Δεν χρειάζεται να πιεζόμαστε να βρούμε θέμα προς συζήτηση. Αρκεί να δείξουμε ενδιαφέρον «Πώς αισθάνεσαι σήμερα;» ή «Πώς είναι τα πράγματα;»

Η χειροπιαστή βοήθεια στις καθημερινές ανάγκες του ατόμου κρίνεται ιδιαιτέρως σημαντική. Εμείς θα πρέπει να πάρουμε την πρωτοβουλία να τηλεφωνήσουμε τον πενθούντα και να μην αρκεστούμε σε αόριστες προτάσεις όπως για παράδειγμα «Πάρε με τηλέφωνο αν χρειαστείς κάτι»

‘’Αν με χρειαστείς, είμαι εδώ’’, Έτσι, αν το άτομο που πενθεί θέλει να μιλήσει ή αν ξαφνικά έχει ανάγκη να κλάψει, ξέρει ότι έχει κάποιον στον πλάι του που το αγαπάει και το στηρίζει.

Επομένως, ακόμα και αν αισθάνεστε άβολα, πρέπει να μείνετε μαζί του. Μερικοί άνθρωποι πιστεύουν ότι, για να ξεπεράσουν τη θλίψη, πρέπει να μείνουν μόνοι. Δεν ισχύει κάτι τέτοιο.

Πιστέψτε μας, το άτομο που πενθεί σας χρειάζεται αυτή τη στιγμή περισσότερο από ποτέ.

‘’Ξέρω ότι, όταν είσαι έτοιμος/η, θα επιστρέψεις στη ζωή σου’’ Κατά τη διάρκεια αυτών των οδυνηρών στιγμών, το τελευταίο πράγμα για το οποίο χρειάζεται να ανησυχεί το άτομο που πενθεί είναι το μέλλον.

Δεν χρειάζεται να μάθει τι θα συμβεί ή τι πρέπει να κάνει, επειδή το ξέρει ήδη! Αυτή τη στιγμή η προσοχή του είναι στραμμένη στον πόνο του.

Πώς δείχνουμε ότι είμαστε εκεί εάν δεν βρίσκουμε λόγια να το εκφράσουμε;

Σίγουρα θα προκύψουν στιγμές που τα λόγια είναι πολύ φτωχά. Τότε θα επιστρατεύσουμε τη σωστή σωματική επαφή, δηλαδή μια αγκαλιά ή η τοποθέτηση του χεριού μας στον ώμο του άλλου. Είναι σημαντικό να τονίσουμε σε αυτό το σημείο, ότι δε θα πρέπει να μας φοβίζουν οι στιγμές σιωπής που μπορεί να προκύψουν. Μάλιστα θα πρέπει να ασκηθούμε στο να νιώθουμε άνετα σε τέτοιες καταστάσεις.

Πώς να διαχειριστούμε έναν φίλο που πενθεί και μας κρατάει σε απόσταση;

Εάν το άτομο που πενθεί προσπαθήσει να μας κρατήσει σε απόσταση επειδή θέλει να το βιώσει μόνο του, ποια είναι η καλύτερη τακτική που θα πρέπει να ακολουθήσουμε;

Οι άνθρωποι δεν θρηνούν με τον ίδιο ακριβώς τρόπο. Διαφορετικοί άνθρωποι αντιμετωπίζουν διαφορετικές προκλήσεις, ανάλογα με το πρόσωπο που έχει πεθάνει, το διαπροσωπικό στυλ, τις δυνάμεις, τις αδυναμίες, έτσι δεν μπορούμε να παρέχουμε απόλυτες απαντήσεις. Είναι σημαντικό να του δώσουμε τον χώρο που θέλει. Είναι όμως εξίσου σημαντικό να δηλώνουμε την παρουσία μας και να μην τον αφήσουμε να “βουλιάξει” και να αρχίσει να μην είναι λειτουργικός.

Ποιες συμπεριφορές και για πόσο διάστημα εάν κρατούν θα πρέπει να μας ανησυχήσουν για την ψυχική του υγεία;

Όσο περνά ο καιρός μετά από μια σημαντική απώλεια, όπως ο θάνατος ενός αγαπημένου σας προσώπου, είναι φυσιολογικό η θλίψη, το μούδιασμα ή ο θυμός σταδιακά να υποχωρούν. Αυτά και άλλα πολλά επώδυνα συναισθήματα γίνονται λιγότερο έντονα όταν ξεκινάτε να αποδέχεστε την απώλεια και να προχωράτε στη ζωή σας. Αν όμως αυτά τα συναισθήματα δεν υποχωρούν με τον καιρό ή το πένθος σας γίνεται χειρότερο, ίσως να είναι σημάδι ότι το πένθος αρχίζει να μετατρέπεται σε κάτι πιο σοβαρό, όπως είναι το επιπλεγμένο πένθος ή η μείζονα κατάθλιψη.

Αν ο πόνος της απώλειας είναι συνεχής και σοβαρός που σας κρατά μακριά από το να ζήσετε τη ζωή σας, ίσως να αντιμετωπίζετε μια κατάσταση που αποκαλείται «επιπλεγμένο πένθος». Το επιπλεγμένο πένθος μοιάζει σαν να είστε κολλημένοι σε μια έντονη κατάσταση θρήνου. Ίσως να δυσκολεύεστε να αποδεχτείτε το θάνατο ακόμη και αρκετό καιρό μετά ή να σκέφτεστε το άτομο που πέθανε και αυτό να παρεμβαίνει στην καθημερινότητά σας και να υπονομεύει τις άλλες σχέσεις σας.

Τα συμπτώματα του επιπλεγμένου πένθους περιλαμβάνουν:

Έντονη λαχτάρα για τον αγαπημένο σας που πέθανεΣκέψεις ή εικόνες του αγαπημένου σαςΆρνηση για το θάνατο ή αίσθηση δυσπιστίαςΦαντάζεστε ότι ο αγαπημένος σας είναι ακόμη ζωντανόςΑναζήτηση του θανόντα σε γνωστά μέρηΑποφυγή όσων σας θυμίζουν τον αγαπημένο σαςΥπερβολικό θυμό ή πικρία για την απώλειαΑίσθηση ότι η ζωή είναι άδεια και δεν έχει νόημαΜπορούμε να προτείνουμε σε έναν κάποιον που πενθεί να επισκεφτεί έναν ψυχολόγο;

Πώς θα μπορούσαμε να προτείνουμε στον φίλο μας να δει κάποιον επαγγελματία ψυχικής υγείας χωρίς να τον κάνουμε να αισθανθεί ότι παρεμβαίνουμε;

Αν θεωρείτε ότι το φιλικό σας άτομο θα έπρεπε να επισκεφθεί κάποιον ειδικό, θα πρέπει να του αναλύσετε την άποψή σας με τρόπο που να δείχνει ότι ενδιαφέρεστε για το πώς νιώθει. Το να χρησιμοποιήσετε κάποιο τέχνασμα ή να πείτε ψέματα προκειμένου να απευθυνθεί σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας, δεν είναι βοηθητικό.

Αν το άτομο διατηρεί αμυντική στάση απέναντί σας, ίσως θα ήταν καλύτερο να εστιάσετε την παρέμβασή σας σε μία από τις αντικειμενικές δυσκολίες που αντιμετωπίζει πχ. εργασιακές δυσκολίες ή προσωπική ζωή.

Θα πρέπει να του μιλήσετε για τις ανησυχίες και τους φόβους σας με ήρεμο τρόπο, εκμεταλλευόμενος ίσως κάποια στιγμή έξαρσης των συμπτωμάτων. Τονίστε του ότι δεν μπορείτε να το βλέπετε να υποφέρει χωρίς λόγο και ότι θέλετε να το βοηθήσετε να ξεπεράσει το πένθος.

Σε κάθε περίπτωση είναι αναγκαίο, να ακούτε με προσοχή τα όσα έχει να σας πει. Μπορεί κάποιοι φόβοι, σκέψεις, ταμπού να τον εμποδίζουν να δει το θέμα της επίσκεψης πιο θετικά. Αυτό δεν σημαίνει πως πρέπει να ασκήσετε κριτική ή να βρεθείτε αντιμέτωποι. Να θυμάστε το στόχο σας.

Εξαιρετικά σημαντική στην προσπάθειά σας να τον πείσετε να απευθυνθεί σε έναν ειδικό είναι η συμβολή του οικογενειακού του περιβάλλοντος. Πρέπει να βεβαιωθείτε ότι δε θα είστε ο μόνος που επιμένει να απευθυνθεί σε ειδικό, αλλά ότι θα έχετε τη συμπαράσταση όλων, οι οποίοι συλλογικά θα τον προτρέπουν σε μία τέτοια συνεργασία. Αλλιώς, υπάρχει κίνδυνος να είστε ο μόνος που βλέπει το πρόβλημα.

Είναι πολύ βασικό να του μιλήσετε σε προσωπικό επίπεδο. Το να αναφερθείτε για το συγκεκριμένο πρόβλημα δημόσια ή μπροστά σε γνωστούς και φίλους, δεν βοηθά. Το άτομο θα νιώσει αμήχανα και θα θελήσει να αμυνθεί.

Μιλήστε του για τις φοβίες και τις ανησυχίες σας. Θα πρέπει να έχετε παραδείγματα για το ποιες συμπεριφορές δημιουργούν πρόβλημα. Ακούστε με προσοχή τι έχει να σας πει χωρίς να ασκήσετε κριτική στις απόψεις του.

Εξηγήστε του ότι παρότι μερικοί άνθρωποι νιώθουν ότι η αναζήτηση επαγγελματικής βοήθειας αποτελεί ένδειξη προσωπικής αδυναμίας ή αποτυχίας, στην πραγματικότητα χρειάζεται κουράγιο και δύναμη για να αναγνωρίσει κανείς τις προσωπικές του δυσκολίες.

Μπορείτε ακόμα, να προσφερθείτε να βρείτε κάποιον ειδικό ή να τον συνοδεύσετε στο πρώτο ραντεβού. Προσοχή, αν δεχτεί να το κάνετε, όταν φτάσετε αφήστε τον να χτυπήσει το κουδούνι και να μπει πρώτος. Με τον τρόπο αυτό, το άτομο συνειδητοποιεί πλέον πως είναι δική του επιλογή.

Τέλος, δεν πρέπει να ξεχνάτε ότι ο ρόλος σας περιορίζεται στο να προσφέρετε υποστήριξη στο φιλικό σας πρόσωπο ή στο να το προτρέψετε να δει έναν ειδικό όταν η υποστήριξη σας δεν είναι αρκετή. Περιοριστείτε στο να κάνετε την προσπάθεια και μην αναλάβετε την ευθύνη για την έκβαση της προσπάθειας.

Εάν σου δημιουργήθηκαν κι άλλες απορίες, έχεις κάποιον αγαπημένο σου που πενθεί και δεν ξέρεις πώς να το διαχειριστείς ή βιώνεις εσύ ο ίδιος πένθος, μην διστάσεις να αναζητήσεις βοήθεια.

Μαρία Γιαννοπούλου, Ψυχολόγος ΑΠΘ, MSc
Εκπαιδευμένη στην Ψυχοθεραπεία Gestalt
PgD Παιδοψυχολογία Παιδιού & Εφήβου
Ιδρυτικό Μέλος www.allaboutparents.gr
Τηλ: 6942217440, Ευρυτανίας 13, Αμπελόκηποι
email: [email protected]

Διάβασε πρώτος όλα τα θέματα του iPop.gr στο Google News

Το άρθρο Πώς να υποστηρίξεις ένα αγαπημένο σου πρόσωπο που πενθεί εμφανίζεται στο iPop.