Γιατί τα εγκαταλελειμμένα ελληνικά σχολεία «στοίχειωσαν» το φωτογράφο Χριστόφορο Δουλγέρη

Δεν είναι ένα κοινό φωτογραφικό project, αλλά περισσότερο ένα project ζωής. Το The Schools Project δεν εξαντλείται στις παρακάτω -ομολογουμένως άψογες- φωτογραφίες εγκαταλελειμμένων σχολείων.. Όχι μόνο επειδή θα έχει συνέχεια (ο Χριστόφορος Δουλγέρης φιλοδοξεί να φωτογραφίσει συνολικά 1.000 ελληνικά σχολεία

σε 20 χώρες), αλλά κυρίως επειδή συναισθηματικά τον έχει στιγματίσει. Ο ίδιος έκανε εξονυχιστική έρευνα, άκουσε μαρτυρίες ντόπιων και σκέφτεται την τύχη των σχολείων «24 ώρες το 24ωρο», όπως ο ίδιος λέει στο iPop. Το project αυτό γίνεται αφορμή για να τοποθετηθεί κοινωνιολογικά, πολιτιστικά και τελικά πολιτικά..

Με ποιο κριτήριο επιλέχθηκαν τα συγκεκριμένα σχολεία; Τι σας τράβηξε σε αυτά;Είναι πολύ δύσκολο για ένα καλλιτέχνη να ξεκαθαρίσει πως έχουν όλα τα πράγματα πίσω από τη δημιουργία μιας εικόνας. Σε πρώτη φάση νομίζω πως τα κριτήρια ήταν καθαρά αισθητικά, αργότερα άρχισαν τα πράγματα να παίρνουν άλλη μορφή.Κατά τύχη φωτογράφισα το πρώτο σχολείο. Βρισκόμουν στη βόρεια Ελλάδα για την ολοκλήρωση ενός άλλου project και στην πορεία ταξίδευα στην επαρχία δίχως προορισμό. Ξαφνικά πέρασα μπροστά από ένα υπέροχο σχολείο στην επαρχία Σερρών στο χωριό Χρυσοχώραφα. Aυτό ήταν και η αρχή.

Ένα υπέροχο κτίριο με μια καθαρή ενέργεια και μια μεγάλη Ιτιά μπροστά στο προαύλιο, ένα υπέροχο σχολείο. Το συγκεκριμένο σχολείο μου θύμισε τα παιδικά μου χρόνια, φανταζόμουν πως θα πρέπει να φιλοξενούσε πολλά παιδιά, έκανα όλα αυτά τα σενάρια με αφορμή αυτή τη μοναδική εικόνα που αντίκρισα μπροστά μου.

Μόλις ρώτησα για αυτό, η απάντηση ήταν οριστική: «το σχολείο έχει κλείσει πολλά χρόνια τώρα». Αυτή η τελευταία πληροφορία γύριζε στο μυαλό μου και άρχισα να στήνω ένα case scenario.

Άρχισα να μαζεύω πληροφορίες από διάφορες πηγές: βιβλιοθήκες, δημοσιεύματα, αρχεία, ακόμα και επιτόπια έρευνα. Όμως τις καλύτερες εικόνες τις απέκτησα μέσα από τις αφηγήσεις των ανθρώπων -πολύ σημαντικό κεφάλαιο αυτό. Η έρευνα σε αυτό το επίπεδο είναι μια τέχνη από μόνη της.

Κατάλαβα πως σε ολόκληρη την Ελλάδα υπάρχουν παντού τέτοια μεγαλειώδη σχολεία, δυστυχώς και με αυτή την κατάληξη. Πλέον δέχομαι πληροφορίες από παντού και από όλα τα σημεία της Ελλάδας. Ο χάρτης έχει μεγαλώσει και στόχος μου είναι να φωτογραφήσω τα ελληνικά σχολεία σε όλο τον κόσμο. Υπάρχουν φανταστικά σχολεία στην Αφρική τα Βαλκάνια, την Μικρά Ασία και τον Εύξεινο Πόντο, την Ιταλία. Αυτό το θέμα έχει αποκτήσει ένα δημόσιο χαρακτήρα και αυτό είναι κάτι που πολύ συχνά με απασχολεί στο έργο μου. Η φωτογραφία στην προκείμενη περίπτωση συλλέγει κομμάτια της Ιστορίας και δημιουργεί την σύγχρονη εικόνα μιας μνημειακής κληρονομιάς. Απομεινάρια ενός άλλου πολιτισμού, που έτυχε να ζήσω και πλέον δεν αναγνωρίζονται. Η χώρα μας δυστυχώς έχει πολλές απώλειες και έχει χάσει ανθρώπινο δυναμικό για το οποίο θα πληρώσει πολύ ακριβά με όλη τη σημασία της λέξεως.Υπάρχει κάποια σκέψη για το πώς μπορούν να αξιοποιηθούν αυτά τα σχολεία;Προσωπικά πιστεύω πως τα περισσότερα ή αρκετά από τα σχολεία αυτά θα έπρεπε να λειτουργούν ως σχολεία. Αλλα αυτό είναι ένα θέμα που το αξιολογεί η κυβέρνηση. Το πρώτο πράγμα που σκέφτομαι είναι ότι μόνο και λόγω της ιστορικότητας κάποιων κτιρίων θα έπρεπε να ενταχθούν σε κάποιο πρόγραμμα αποκατάστασης, αναστήλωσης και αναπαλαίωσης. Γνωρίζετε ιστορικά κτίρια στην Ευρώπη τα οποία είναι παραδομένα στο έλεος;Σε μερικές περιπτώσεις τα σχολεία θα μπορούσαν να καλύψουν ανάγκες στέγασης σε Ιδρύματα που έχουν την ανάγκη αυτή. Για παράδειγμα θα μπορούσαν να φιλοξενούν φοιτητές που ασχολούνται με την έρευνα και το περιβάλλον. Ακόμη και οι σχολές καλών τεχνών αλλά και άλλες σχολές θα μπορούσαν να αξιοποιήσουν αυτά τα κτήρια με φοιτητές και προγράμματα παράγοντας πολιτισμό. Όταν οι νέοι φοιτητές έρχονται σε επαφή με την ύπαιθρο και γνωριμία με την Ελληνική επαρχία, σίγουρα κάτι γόνιμο θα προκύψει.Μια άλλη λύση θα ήταν η δημιουργία ενός είδος intership /residency σε ευρωπαϊκό και σε παγκόσμιο επίπεδο για φοιτητές που επιλέγουν την εγκατάσταση τους με σκοπό την παραγωγή «έργου». Αν δεν βελτιώσουμε τις σχέσεις μας προς τα έξω προβλέπω πως θα έχουμε μεγάλο πρόβλημα στο μέλλον, έχουμε και στον πολιτισμό πρόβλημα «εξαγωγής» και αυτό τελευταία έχει αρχίσει να υποχωρεί σε δραματικά επίπεδα. Η Ελλάδα δεν εξάγει σε κανένα βαθμό το σύγχρονο πολιτιστικό της υπόβαθρο, ενώ έχει να παραδώσει τεράστιο κεφάλαιο από τους σύγχρονους εκφραστές και δημιουργούς της. Η εξωστρέφεια είναι μια πολύ όμορφη ιδέα αλλά έχει παραμείνει μόνο στα χαρτιά και ως «ορολογία» αναλώσιμη στα ΜΜΕ. Αυτά τα σχολεία είναι θησαυρός. Μπορούν να αξιοποιηθούν με χίλιους διαφορετικούς τρόπους.Τα κτίρια αυτά, αν και εγκαταλελειμμένα, μοιάζουν όμορφα και «αρμόνικα» μέσα από τις φωτογραφίες σας. Η φωτογραφία ομορφαίνει την πραγματικότητα;Οι φωτογραφίες με τα σχολεία εκπέμπουν μια θετική αύρα. Τα σχολεία είχαν χτιστεί με ένα όραμα, με μεράκι και τα περισσότερα από αυτά με την συμπαράσταση και τη βοήθεια των ανθρώπων της κάθε περιοχής και αυτή η θετική αύρα υπάρχει και στις εικόνες. Οι φωτογραφίες
μου προσπαθούν να «μεταφέρουν» το θεατή μπροστά σε μια «μεγάλη εικόνα», σε μια «μαγική» πραγματικότητα όπου παρόν και παρελθόν συνυπάρχουν για πρώτη φορά. Το θέμα μου είναι από μόνο του πολύ συγκινησιακά φορτισμένο.
Είναι πολλά τα αισθητικά στοιχεία που ξεδιπλώνονται σε αυτές τις φωτογραφίες. Πρωτεργάτες αυτού του μνημειακού έργου των σχολείων μας παρέδωσαν μαθήματα αρχιτεκτονικής λιτότητας όπως και τεχνικής αρτιότητας. Η απουσία της ζωής κάνει αυτή τη σειρά πιο μινιμαλιστική και λιτή, εμπεριέχει μέσα της ζωτικά στοιχεία που δεν έχουν σκοπό να παραδοθούν άνευ όρων και ευτυχώς προς το παρόν το έχουν καταφέρει.
Η κάθε φωτογραφία εμπεριέχει ένα ιστορικό βάρος το οποίο είναι συνυφασμένο και με την αρχιτεκτονική, την λαογραφία, την τοπογραφία, αλλά και τη ματιά του φωτογράφου που έρχεται για πρώτη φορά αντιμέτωπος με το ιστορικό βάρος και πρέπει να πάρει θέση. Η φωτογραφία μπορεί να διαδραματίσει ένα σοβαρό πολιτιστικό ρόλο σήμερα. Κρύβει μέσα της στοιχεία που αντέχουν στο χρόνο.
Τα σχολεία αυτά είναι ενταγμένα στο περιβάλλον και το τοπίο, κάτι που μοιάζει εντυπωσιακό και «πολυτελές» στην εποχή μας, διότι έχουμε χάσει το μέτρο και έχουμε παρασυρθεί σε ένα πνεύμα άκρατης υλιστικής κουλτούρας. Έχουμε μεγάλη ανάγκη απο τέχνη στη ζωή μας και παρόλο που γίνονται προσπάθειες τα αποτελέσματα πολλές φορές δεν καταλήγουν εκεί που πρέπει.
Δείτε το παράδειγμα του ΕΜΣΤ και της διευθύντριας του Κας Καφέτζη και την τεράστια προσπάθεια της για την υλοποίηση του νέου Μουσείου. Η κατάληξη αφορά άλλο ένα παιχνίδι προσωποφαγείας και μιας κατάληξης με άδοξο τέλος. Οι καλλιτέχνες με την δουλειά τους παράγουν σαφώς και πολιτικό έργο, με την ευρεία έννοια, έχουν την υποχρέωση να στηρίζουν την τύχη και την πολιτική ζωή. Είμαστε πολιτικά όντα και εμείς…. Απλά η δράση μας δεν είναι μόνο λόγια…Πώς συνδέεται το background σας στην Κοινωνιολογία με τη θεματολογία των φωτογραφικών σας projects;Η κοινωνιολογία με έχει βοηθήσει πάρα πολύ στην εικαστική μου δουλειά στο σύνολο της όπως και στην υπόλοιπη ζωή μου γενικότερα. Iδιαίτερα η συμβολή της σχολή της Φρανκφούρτης και οι θεωρητικοί της. Κυρίως ο Max Weber, Max Horheimer, Theodore Adorno, Jürgen Habermas και Walter Benjamin. Oι θεωρίες για τη μαζική κουλτούρα και την σχέση των τεχνών και της συλλογικής/δημόσιας εικόνας αναμφίβολα επηρέασαν την ματιά μου και τις ιδέες μου για την σύγχρονη δομή της φωτογραφίας και των εικαστικών τεχνών ώς μέσο αρχικά και ως καλλιτεχνικό εργαλείο μετέπειτα.Οι σπουδές στην κοινωνιολογία μου «έφεραν στο τραπέζι» όλα τα θεμελιώδη ζητήματα που απασχολούσαν την τέχνη μου εκείνη την εποχή. Ζητήματα όπως αυτό της παγκοσμιοποίησης, των «Ελίτ των κοινωνιών», της Γραφειοκρατίας, της μαζικής Κουλτούρας της τέχνης, δεν είναι δυνατό να μη σε επηρεάσουν. Το Παν/μιο Κρήτης στη δεκαετία του 90 ήταν ένα Πανεπιστήμιο που μου πρόσφερε απλόχερα την ομορφιά του να ζεις ως κοινωνικός επιστήμονας. Οι ίδιοι οι καθηγητές μου στα μαθήματα τους με χρησιμοποιούσαν ως παράδειγμα πολλές φορές «ενός σύγχρονου καλλιτέχνη», χωρίς όμως εγώ να το αντιλαμβάνομαι τότε. Αναμφίβολα μιας που θέσαμε το ζήτημα της κοινωνιολογίας οι Adorno και Benjamin (το ζήτημα της μαζικής κουλτούρας όπως και η διαλεκτικοί του διαφωτισμού) όπως αργότερα και ο Jürgen Habermas με το έργο του «η δημόσια σφαίρα» με βοήθησαν να χτίσω μια βάση δεδομένων για τις βασικότερες έννοιες του δημόσιου και ιδιωτικού, της μαζικής κουλτούρας της τέχνης όπως, και της λειτουργίας της «εικόνας» στη σύγχρονη κοινωνία. Ναι, και σε αυτό το project είναι ανεκτίμητη η συνεισφορά της θεωρίας της αποδόμησης και της πάλης μεταξύ Κοινωνίας-Κοινότητας και οι θεωρίες της Νεωτερικότητας σε ευρύτερη κλίμακα. Η κοινωνιολογία με βοήθησε σε ένα φιλοσοφικό επίπεδο όπως η ποίηση και η λογοτεχνία όπως η μουσική αντίστοιχα, η υπέρτατη των τεχνών …κατά την προσωπική μου άποψη.Βρήκατε κάποιο ενδιαφέρον αντικείμενο που σας τράβηξε την προσοχή ξεχασμένο εντός των σχολείων;Κατά τη διάρκεια των φωτογραφήσεων έχω βρει όχι ένα αλλά πολλά ενδιαφέροντα αντικείμενα. Έχω βρει και χάρακα.. Εκατοντάδες κατεστραμμένα βιβλία..
Αλλά θα κάνω ένα μικρό σχόλιο για τα θρανία που βρήκα και για τα χρώματα. Το χρώμα στα περισσότερα κλασικά θρανία που βρήκα σε διαφορετικά σχολεία ήταν το ίδιο. Αυτό που μου έκανε εντύπωση ήταν η πανομοιότυπη απόχρωση του χρώματος.
Εντύπωση μου κάνουν και τα χρώματα στους τοίχους, σε μερικές φωτογραφίες έχει γίνει ένα blend τύπου Mark Rothko. Στην πλειονότητά τους βρήκα ελάχιστα αντικείμενα στα κτίρια.
Τα περισσότερα αντικείμενα έλειπαν, οι σκηνές της λεηλασίας φυσικά είναι ωμές, μέχρι και τα καλώδια των τοίχων λείπουν σε ορισμένα κτίρια, απογυμνωμένα εντελώς, για κέρδος «μερικών ευρώ» από το βάρος του χαλκού που περιέχουν τα καλώδια.Οι ηθοποιοί λένε συχνά ότι αργούν να «βγουν» από ένα δυνατό και συναισθηματικό ρόλο. Αναρωτιέμαι, μπορεί να ισχύει το ίδιο για έναν φωτογράφο που απαθανατίζει κοινωνικά θέματα; Μετά το project σκεφτόσασταν την τύχη αυτών των σχολείων;Αυτό το εγχείρημα με τα σχολεία είναι φορτισμένο συναισθηματικά σε τεράστιο βαθμό. Δεν είναι εύκολο να συνεχίζεις να διαλέγεις με γνώμονα την εγκατάλειψη. Είναι κάτι που σε βάζει σε πολλές σκέψεις και θέτει πολλά άλυτα ερωτήματα. Την τύχη των σχολείων τη σκέφτομαι 24 ώρες το 24ωρο.
Δεν είναι και τόσο εύκολο να φωτογραφίζεις τη μια μέρα αυτό το project και την επομένη να κοιμάσαι τόσο ήσυχος. Είμαι συνδεδεμένος με τον κάθε τόπο που φωτογραφίζω και πολλές φορές επισκέπτομαι τα ίδια τοπία πολλές φορές. Έχω δεθεί με την ιστορία του κάθε τόπου ξεχωριστά αισθάνομαι «κοινωνός» της ιστορίας και έχω δεθεί με τους ανθρώπους που έχω γνωρίσει. Δέχομαι καθημερινά τηλεφωνήματα από άγνωστους οι οποίοι θέλουν να βοηθήσουν με τις πληροφορίες τους μερικοί από αυτούς είναι πολύ φορτισμένοι. Οι περισσότεροι που επικοινωνούν μαζί μου για το συγκεκριμένο θέμα πιστεύουν πως οι φωτογραφίες εκπληρώνουν και την δική τους θέληση και τη δική τους άποψη για το σχολείο τους, αισθάνονται πολύ όμορφα και αυτό το καταλαβαίνω με την συζήτηση.
Αντιλαμβάνομαι πως τίθεται ένα πολύ σοβαρό συναισθηματικό ζήτημα. Ο κόσμος έχει αγαπήσει αυτά τα κτίρια και έχει δεθεί μαζί τους από μικρό παιδί. Φανταστείτε πόσο έχω δεθεί εγώ με τόσα πολλά κτίρια και τόσες πολλές ιστορίες! Ναι αυτή τη στιγμή ζω «το ρόλο» αυτό πολύ έντονα αλλά παράλληλα αυτό με ενεργοποιεί περισσότερο και γίνομαι πιο αποτελεσματικός στην έρευνα μου.Έχοντας περάσει μεγάλα διαστήματα στη Γερμανία και τη Μεγάλη Βρετανία, πώς και τα φωτογραφικά σας projects έχουν έντονο το στοιχείο της ελληνικότητας;Γνώρισα την φωτογραφία λόγω της εγκατάστασης των γονιών μου στη δυτική τότε Γερμανία το 1988. Ήμουν μαθητής στο ελληνικό Γυμνάσιο και αποφοίτησα από το ελληνικό λύκειο του Dusseldorf. Επέστρεψα πίσω στην Ελλάδα διότι δεν έπαψε ποτέ η καρδιά μου να ανήκει εδώ. Αν και έζησα πολλά χρόνια στο εξωτερικό πιστεύω πως η Ελλάδα και η Ελληνικότητα πυροδοτεί τα περισσότερα από τα θέματα μου. Έχω στενές σχέσεις εδώ, έχω αξιολάτρευτους ανθρώπους και φιλίες δίπλα μου και έχω αγαπήσει αυτή τη χώρα όσο καμία άλλη. Αν και έχω δοκιμαστεί όπως οι περισσότεροι συμπολίτες αυτής της χώρας, δεν θα ήθελα να αλλάξω την πατρίδα μου για καμιά άλλη και εύχομαι αυτό να κρατήσει. Η αγάπη μου για την πατρίδα μου με οδηγεί πολλές φορές στην ανακάλυψη νέων θησαυρών και νέων project με θεματικές που γεννιούνται στον τόπο μας στις πόλεις μας όπως έχουν καταλήξει στο σήμερα. Η ελληνικότητα είναι μια έννοια που έχει έναν οικουμενικό χαρακτήρα, δεν χρειάζεται απαραίτητα να ζει κανείς εντός των συνόρων της πατρίδας του για να αγαπάει τον τόπο του και την χώρα που θεωρεί πατρίδα..Ποιο θα είναι το επόμενο project σας;Δεν φωτογραφίζω σχεδόν ποτέ μόνο ένα project, αυτό είναι αδύνατον. Συνήθως και σιγά σιγά αρχίζει μετά από μια συστηματική δουλειά να παράγεται ένα υλικό το οποίο αξιοποιώ αν θα συνεχίσω ή όχι. Το ένα φέρνει το άλλο στη ζωή του φωτογράφου, δεν έχω σταματήσει να δουλεύω τα υπόλοιπα θέματα απλά βάζω κάποιες προτεραιότητες. Επίσης τίποτα δεν ολοκληρώνεται τελείως απλά ωριμάζει.Στις φωτογραφίες μου σημαντικό ρόλο παίζει η αρχιτεκτονική, η συλλογική κουλτούρα και η μνήμη, όμως πολλές φορές, όπως συμβαίνει αυτό το διάστημα φωτογραφίζω και πορτρέτα. Αυτή τη στιγμή ετοιμάζω μια σειρά με Έλληνες εικαστικούς. Έχω βάλει στόχο το επόμενο ταξίδι μου να γίνει στο νότιο τόξο της Βουλγαρίας και των Βαλκανίων όπως και τα εδάφη της Ανατολικής Ρωμηλίας. Επίλογος

Το «THE SCHOOLS PROJECT» παρουσιάζεται αυτή τη στιγμή στην Γκαλερί DONOPOULOS IFA τη Θεσσαλονίκη και θα διαρκέσει μέχρι τέλους του μήνα ίσως και αρχές του Δεκέμβρη .
Αυτό το project είναι ενεργό, θα χρειαστεί πολύ χρόνο και υπομονή για την ολοκλήρωση του. Στηρίζει μόνος του οικονομικά αυτή την προσπάθεια και δεν έχει επιχορηγηθεί μέχρι σήμερα. Για την ολοκλήρωση του project, σε ιδανικές συνθήκες θα χρειαστούν 3-4 χρόνια φωτογράφησης, θα πρέπει να καλυφθούν περίπου 60 000 χλμ, να φωτογραφηθούν περίπου 1.000 σχολεία σε 20 διαφορετικές χώρες. «Η ελληνικότητα δεν έχει σύνορα», μάς λέει.

Για επικοινωνία με το φωτογράφο: [email protected]

Bio

Ο Χριστόφορος Δουλγέρης γεννήθηκε το 1975 στις Σέρρες. Μετακόμισε μαζί με την οικογένειά του σε νεαρή ηλικία στην Γερμανία. Εκεί γνώρισε και ήρθε σε επαφή με το φωτογραφικό ρεύμα της σχολής του Ντύσελντορφ. Σπούδασε κοινωνιολογία στο Πανεπιστήμιο Κρήτης στο Ρέθυμνο από το 1992-1997. Συνέχισε τις σπουδές του στο Camberwell College of Arts, στο Λονδίνο. Επέστρεψε στην Αθήνα το 2003 όπου εργάζεται ως ελεύθερος φωτογράφος. Το έργο του κυρίως φωτογραφία αλλά και βίντεο, εστιάζει στον μαγικό ρεαλισμό. Άλλοτε φωτογραφίζοντας ψήγματα αφηρημένης ή αστικής αρχιτεκτονικής και άλλοτε οικεία πορτραίτα από το καθημερινό του περιβάλλον. Η έννοια του τόπου και της ταυτότητας είναι στοιχεία που απασχολούν συχνά τη δουλειά του.

The post Γιατί τα εγκαταλελειμμένα ελληνικά σχολεία «στοίχειωσαν» το φωτογράφο Χριστόφορο Δουλγέρη appeared first on iPop.