Γιατί ορισμένα είδη μουσικής μας κάνουν να σιγοτραγουδάμε και κάποια άλλα όχι;

Μπορεί να μην σιγοτραγουδούν όλοι οι άνθρωποι όταν ακούν μουσική, αλλά πώς εξηγείται το γεγονός ότι τραγουδάμε κάποια είδη μουσικής πιο εύκολα απ’ ό,τι άλλα; Οι εγκέφαλοι όλων των ανθρώπων μοιάζουν όταν γεννιόμαστε, τι συμβαίνει, όμως, στην πορεία της ζωής μας και καταλήγουμε να έχουμε τόσο διαφορετικά μουσικά γούστα και τελικά γιατί τραγουδάμε κάποια τραγούδια, ενώ κάποια άλλα όχι;

Συναισθήματα – Μια ιστορία πρόβλεψης

Εάν κάποιος σου παρουσίαζε μια άγνωστη μελωδία και τη σταματούσε ξαφνικά, θα μπορούσες να

τραγουδήσεις τη νότα που πίστευες ότι ταιριάζει καλύτερα. Τουλάχιστον, οι επαγγελματίες μουσικοί θα μπορούσαν! Σε μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Journal of Neuroscience τον Σεπτέμβριο του 2021, αποδείχθηκε ότι παρόμοιοι μηχανισμοί πρόβλεψης συμβαίνουν στον εγκέφαλο κάθε φορά που ακούμε μουσική, χωρίς απαραίτητα αυτό να γίνεται συνειδητά. Αυτές οι προβλέψεις δημιουργούνται στον ακουστικό φλοιό και συγχωνεύονται με τη νότα που πραγματικά ακούστηκε, με αποτέλεσμα ένα «σφάλμα πρόβλεψης». Οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν αυτό το σφάλμα πρόβλεψης ως ένα είδος βαθμολογίας για να μετρήσουν πόσο καλά μπορούσε ο εγκέφαλος να προβλέψει την επόμενη νότα σε μια μελωδία.

Πίσω στο 1956, ο Αμερικανός συνθέτης και μουσικολόγος Leonard Meyer θεώρησε ότι το συναίσθημα θα μπορούσε να προκληθεί στη μουσική από μια αίσθηση ικανοποίησης ή απογοήτευσης που προέρχεται από τις προσδοκίες του ακροατή. Από τότε, η ακαδημαϊκή πρόοδος έχει βοηθήσει στον εντοπισμό μιας σύνδεσης μεταξύ των μουσικών προσδοκιών και άλλων πιο περίπλοκων συναισθημάτων. Για παράδειγμα, οι συμμετέχοντες σε μια μελέτη, μπόρεσαν να απομνημονεύσουν πολύ καλύτερα τις ακολουθίες τόνων εάν μπορούσαν πρώτα να προβλέψουν με ακρίβεια τις νότες μέσα.

Freepik

Τώρα, τα βασικά συναισθήματα (π.χ. χαρά, λύπη) μπορούν να αναλυθούν σε δύο θεμελιώδεις διαστάσεις, την χημεία και την ψυχολογική ενεργοποίηση, που μετρούν, αντίστοιχα, πόσο θετικό είναι ένα συναίσθημα (π.χ. λύπη έναντι χαράς) και πόσο συναρπαστικό είναι (πλήξη εναντίον θυμού). Ο συνδυασμός των δύο μας βοηθά να ορίσουμε αυτά τα βασικά συναισθήματα. Δύο μελέτες από το 2013 και το 2018 έδειξαν ότι όταν ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να κατατάξουν αυτές τις δύο διαστάσεις σε μια κλίμακα, υπήρχε σαφής σχέση μεταξύ του σφάλματος πρόβλεψης και του συναισθήματος. Για παράδειγμα, σε αυτές τις μελέτες, οι μουσικές νότες που είχαν προβλεφθεί με μικρότερη ακρίβεια οδήγησαν σε συναισθήματα με μεγαλύτερη ψυχολογική ενεργοποίηση.

Σε όλη την ιστορία της γνωστικής νευροεπιστήμης, η ευχαρίστηση έχει συχνά συνδεθεί με το σύστημα ανταμοιβής, ιδιαίτερα όσον αφορά τις διαδικασίες μάθησης. Μελέτες έχουν δείξει ότι υπάρχουν συγκεκριμένοι ντοπαμινεργικοί νευρώνες που αντιδρούν στο σφάλμα πρόβλεψης. Μεταξύ άλλων λειτουργιών, αυτή η διαδικασία μας δίνει τη δυνατότητα να μάθουμε και να προβλέψουμε τον κόσμο γύρω μας. Δεν είναι ακόμη σαφές εάν η ευχαρίστηση οδηγεί τη μάθηση ή το αντίστροφο, αλλά οι δύο διαδικασίες συνδέονται αναμφίβολα. Αυτό ισχύει και για τη μουσική!

Όταν ακούμε μουσική, η μεγαλύτερη απόλαυση προέρχεται από γεγονότα που προβλέπονται με μέτρια μόνο ακρίβεια. Με άλλα λόγια, τα υπερβολικά απλά και προβλέψιμα γεγονότα –ή και τα υπερβολικά πολύπλοκα– δεν προκαλούν απαραίτητα νέα μάθηση και έτσι δημιουργούν μόνο μια μικρή ποσότητα ευχαρίστησης. Η μεγαλύτερη ευχαρίστηση προέρχεται από τα γεγονότα που βρίσκονται στο ενδιάμεσο –αυτά που είναι αρκετά περίπλοκα για να προκαλέσουν ενδιαφέρον αλλά αρκετά όμοια με τις προβλέψεις μας για να σχηματιστεί ένα μοτίβο.

Οι προβλέψεις εξαρτώνται από τον πολιτισμό μας

Ωστόσο, η πρόβλεψή μας για τη μουσική παραμένει άρρηκτα συνδεδεμένη με τη μουσική μας ανατροφή.

Σε μια μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2000, ζητήθηκε από μουσικούς από διάφορες περιοχές να ακούσουν αποσπάσματα από ένα είδος μουσικής που δεν είχαν ξανακούσει. Στη συνέχεια, τους ζητήθηκε να τραγουδήσουν την επόμενη νότα του τραγουδιού, η οποία είχε παραληφθεί σκόπιμα. Δεν έδωσαν όλοι οι συμμετέχοντες την ίδια απάντηση, αλλά ορισμένες προβλέψεις ήταν πιο διαδεδομένες από άλλες σε κάθε ομάδα. Εκείνοι που προέβλεψαν με μεγαλύτερη ακρίβεια την επόμενη νότα στο τραγούδι ήταν φυσικά εκείνοι που είχαν έστω μια μικρή έκθεση στο συγκεκριμένο είδος μουσικής.

Αυτό που είναι βέβαιο είναι πως, μέσω της παθητικής έκθεσής μας σε διαφορετικά είδη μουσικής, μπορούμε να εξελίξουμε αφενός την μουσική μας παιδεία, κι αφετέρου να οικειοποιηθούμε περισσότερα μουσικά ακούσματα, τα οποία αυτή τη στιγμή μας είναι παντελώς ξένα. Το γεγονός ότι εσένα σου βγαίνει και τραγουδάς περισσότερο pop κομμάτια, αλλά, αν ακούσεις κλασική ροκ, δεν θα σιγοτραγουδήσεις, σίγουρα συνδέεται με την περιορισμένη έκθεση που μπορεί να έχεις από μικρός σ’ αυτό το είδος μουσικής!

Διάβασε πρώτος όλα τα θέματα του iPop.gr στο Google News

Το άρθρο Γιατί ορισμένα είδη μουσικής μας κάνουν να σιγοτραγουδάμε και κάποια άλλα όχι; εμφανίζεται στο iPop.