Φέτος το καλοκαίρι ήρθε η ώρα να… είσαι ειλικρινής με τον εαυτό σου!

Σας έχει συμβεί ποτέ; Ένα ασήμαντο περιστατικό να σας αναστατώσει περισσότερο από ότι πρέπει;

Για παράδειγμα η φίλη σας τηλεφωνεί τελευταία στιγμή και ακυρώνει αυτό που είχατε κανονίσει –«Κάτι προέκυψε… Συγγνώμη»– κι εσείς βλέπετε με έκπληξη ότι εκνευρίζεστε. Πάντοτε ήσαστε πολύ ανεκτική σε αυτού του είδους την αδιαφορία εκ μέρους της. Τώρα όμως συνειδητοποιείτε ότι σας πείραξε που πέρυσι ξέχασε τα γενέθλιά σας. Βλέπετε τώρα καθαρά κάτι που πάντα γνωρίζατε, αλλά δεν θέλατε να το παραδεχτείτε: έχει άλλες φίλες, τις οποίες θεωρεί πιο σημαντικές από εσάς.

Συνήθως προχωράμε στη ζωή

νομίζοντας πως η συνειδητή αντίληψη που έχουμε για τον εαυτό μας είναι ό,τι είμαστε και δεν είμαστε. Στην πραγματικότητα, ένα σημαντικό μέρος της συναισθηματικής μας ζωής μένει κρυμμένο.

Η μητέρα σας πέθανε πριν από έξι μήνες, έπειτα από μακροχρόνια ασθένεια. Τότε νομίζατε ότι πενθήσατε κατά τη διάρκεια της ασθένειάς της και ότι ο θάνατος ήρθε ως σωτηρία από τον πόνο. Ένα απόγευμα και ενώ βλέπετε μια δραματική ταινία, ξεσπάτε σε κλάματα καθώς καταλαβαίνετε πόσο πολύ σας λείπει η μαμά σας.

Αυτή η ανακάλυψη δεν είναι κάτι καινούριο.

Καθ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας της λογοτεχνίας, συγγραφείς όπως η Τζέιν Όστεν γράφουν για χαρακτήρες οι οποίοι ανακαλύπτουν πώς μια συγκεκριμένη συμπεριφορά ή ορισμένα πάθη δεν τους άφηναν να δουν την πραγματική τους φύση.

Στο Περηφάνια και προκατάληψη, η Ελίζαμπεθ, αφού έχει διαβάσει το γράμμα του Ντάρσι και έχει αναγνωρίσει την αλήθεια που περικλείει, σκέφτεται: «Τώρα για πρώτη φορά καταλαβαίνω τον εαυτό μου».

Συχνά πιστεύουμε ότι γνωρίζουμε για τους άλλους πράγματα τα οποία οι ίδιοι δεν μπορούν να καταλάβουν για τον εαυτό τους. Όταν κάποιοι συνεργάτες βγαίνουν μαζί για φαγητό και συζητούν για κάποια συνάδελφο, ένας από αυτούς θα πει κάτι σαν: «Έπρεπε να το είχα καταλάβει· αφού ξέρω ότι δεν ανέχεται την κριτική. Νομίζει ότι είναι φοβερή και τρομερή».

Μια παρέα μπορεί να συζητά για έναν φίλο της που δεν είναι παρών και την κοπέλα του, που τη γνώρισε πρόσφατα: «Καλά, δεν βλέπει ότι κι αυτή τον καταπιέζει, όπως και όλες οι προηγούμενες; Ίδια η μάνα του είναι!». Ακούμε έναν φίλο να λέει ότι είναι έτοιμος να κάνει πάλι μια νέα αρχή και σκεφτόμαστε κρυφά: Αμάν πια, σταμάτα να κοροϊδεύεις τον εαυτό σου!

Ενώ θεωρούμε ότι εμείς καταλαβαίνουμε πολύ καλά τους ανθρώπους γύρω μας, είναι πολύ πιθανό να αγανακτήσουμε αν κάποιος ισχυριστεί το ίδιο για εμάς. Η πιθανότητα να μην μπορούμε να αναγνωρίσουμε στον εαυτό μας κάτι που οι άλλοι βλέπουν ολοκάθαρα είναι πολύ δυσάρεστο συναίσθημα. Αν κάποιος φίλος μάς το επισημάνει, εμείς θα επιμείνουμε ότι το ολίσθημα της γλώσσας εξηγείται ως μια χημική δυσλειτουργία χωρίς περαιτέρω σημασία. Θα ισχυριστούμε ότι ξεχάσαμε το ραντεβού μας για δείπνο επειδή πιεζόμαστε πολύ στη δουλειά. Το ότι παραλείψαμε το όνομα κάποιου από τη λίστα καλεσμένων ήταν μια απλή παράβλεψη και δεν είχε καμία σχέση με το ότι αυτό το άτομο μας είχε σνομπάρει πέρυσι στο χριστουγεννιάτικο πάρτι.

Μερικές φορές όντως ξεχνάμε επειδή είμαστε εξαντλημένοι από τη δουλειά. Μερικές φορές το γλωσσικό ολίσθημα όντως δεν σημαίνει τίποτα. Όμως συχνά οι παραλείψεις και τα ολισθήματα αποκαλύπτουν κάτι που υποβόσκει, αν και δεν το συνειδητοποιούμε και ίσως δεν θέλουμε να το παραδεχτούμε ούτε στον ίδιο μας τον εαυτό.

Το γεγονός ότι αναγνωρίζουμε ασύνειδα κίνητρα πιο πρόθυμα στους άλλους παρά στον εαυτό μας είναι απολύτως αναμενόμενο, αν σκεφτούμε τη φύση του ασυνειδήτου, τον λόγο για τον οποίο μερικές σκέψεις παραμένουν ασύνειδες και άλλες όχι, δεν θέλουμε να γνωρίζουμε το περιεχόμενο του ασυνειδήτου μας. Αν θέλαμε, τότε αυτές οι σκέψεις και τα συναισθήματα δεν θα ήταν ασύνειδα ευθύς εξαρχής.

Πώς λοιπόν καταφέρνουμε να αποφύγουμε την αντιπαράθεση με τα τμήματα του εαυτού μας που δυσκολευόμαστε να αντέξουμε; Πώς είναι δυνατόν μια πλευρά της προσωπικότητάς μας να παραμένει ξένη για εμάς, ενώ οι άλλοι μπορούν να τη δουν;

Η απάντηση βρίσκεται στους ψυχολογικούς μηχανισμούς άμυνας (ή αμυντικούς μηχανισμούς). Οι αμυντικοί μηχανισμοί είναι αόρατες μέθοδοι μέσω των οποίων αποκλείουμε σκέψεις και συναισθήματα από το συνειδητό μας.

Ποιο είναι το πρόβλημα με τους μηχανισμούς άμυνας; Ενώ μας είναι χρήσιμοι και απαραίτητοι προκειμένου να τα βγάλουμε πέρα με τον αναπόφευκτο πόνο που συμβαδίζει με την ανθρώπινη φύση, μπορεί, όταν θεμελιωθούν γερά μέσα μας, να παρεμποδίσουν την πρόσβαση σε συναισθήματα που πρέπει να αντιμετωπίσουμε.

Από τη μια πλευρά, το να αναισθητοποιήσουμε τον εαυτό μας μπροστά στα συντριπτικά συναισθήματα που μας προκαλεί ο χαμός ενός αγαπημένου προσώπου μπορεί να μας βοηθήσει να αντεπεξέλθουμε στο πένθος. Από την άλλη, το να εθελοτυφλούμε μπροστά στη συναισθηματική ένδεια που ζήσαμε στην παιδική μας ηλικία μπορεί να μας εμποδίζει να δούμε τον ρόλο που παίζει το παρελθόν στον δυστυχισμένο γάμο μας.

Το να μπλοκάρουμε συνειδητά μεγάλα κομμάτια της συναισθηματικής μας εμπειρίας, μας εξαντλεί. Ο θυμός, για παράδειγμα, θα μπορούσε να μας οδηγήσει σε σημαντικές αλλαγές, όπως στο να διαλύσουμε μια ανθυγιεινή σχέση με έναν εγωπαθή σύντροφο ή μια μονόπλευρη φιλία και να προστατεύσουμε τον εαυτό μας από την κακομεταχείριση.

Ή, ακόμη, το να παραδεχτούμε τις τύψεις που αισθανόμαστε για τον τρόπο με τον οποίο φερθήκαμε σε κάποιον που αγαπάμε μπορεί να αποκαταστήσει τη σχέση μας μαζί του.

Οι αμυντικοί μας μηχανισμοί, αποπροσανατολίζοντας ή αποτρέποντας την έκφραση μερικών από τα πιο δυνατά μας πάθη, μας οδηγούν να πράττουμε με τρόπους που μας απομακρύνουν από αυτά που πραγματικά χρειαζόμαστε. Μπορεί ακόμη να μας στρέφουν προς την αυτοκαταδίκη ή την αυτοκαταστροφή.

Όταν καταπίνουμε τον θυμό μας ή τη δυστυχία μας καταφεύγοντας στην παρορμητική υπερφαγία, δεν καταπολεμάμε τα προβλήματα αυτά στη ρίζα τους, είτε τα συναντάμε στο σπίτι, στη δουλειά ή στη σχέση με τους φίλους μας. Άνθρωποι που αποσύρονται όταν κάποιος εκφράζει συναισθήματα που τους τρομάζουν θα αναπτύξουν περιορισμένες και μη ικανοποιητικές σχέσεις που δεν αποτελούν απειλή.

Βιβλίο “Γιατί το κάνω αυτό”

Ο στόχος του βιβλίου μου είναι να μάθουμε σταδιακά να αφοπλίζουμε τους αμυντικούς μηχανισμούς που μας εμποδίζουν να έχουμε ικανοποιητικές σχέσεις με τους σημαντικούς ανθρώπους της ζωής μας και να βρούμε αποτελεσματικούς τρόπους για να εκφράσουμε ό,τι κρύβεται στο ασυνείδητο.

*Το κείμενο είναι από το βιβλίο Γιατί το κάνω αυτό  του ψυχοθεραπευτή Joseph Burgo με περισσότερα από 35 χρόνια εμπειρίας από τις εκδόσεις Διόπτρα σε όλα τα βιβλιοπωλεία και στο www.dioptra.gr.

Διάβασε πρώτος όλα τα θέματα του iPop.gr στο Google News

Το άρθρο Φέτος το καλοκαίρι ήρθε η ώρα να… είσαι ειλικρινής με τον εαυτό σου! εμφανίζεται στο iPop.