Από το όνειρο του Περίανδρου στο σήμερα - ο Ισθμός έκλεισε 120 χρόνια συνεχούς λειτουργίας

Με μια σεμνή τελετή στο μνημείο Ελληνο-Ουγγρικής Συνεργασίας παραπλεύρως της παλαιάς γέφυρας του Ισθμού της Κορίνθου, γιορτάστηκαν τα 120 χρόνια λειτουργίας της Διώρυγας της Κορίνθου.

Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε από την Ανώνυμο Εταιρεία Διώρυγος Κορίνθου (Α.Ε.ΔΙ.Κ.) με την συνδιοργάνωση της Πρεσβείας της Ουγγαρίας στην Ελλάδα και τελούσε υπό την αιγίδα του υπουργού Ναυτιλίας και Αιγαίου Μιλτιάδη Βαρβιτσιώτη.

Στην τελετή παρέστη η Πρέσβης της Ουγγαρίας στην Ελλάδα Εszter Sandorfi, o σεβασμιώτατος μητροπολίτης Κορινθίας κ. Διονύσιος, ο περιφερειάρχης Πελοποννήσου Πέτρος Τατούλης, ο αντιπεριφερειάρχης Κορινθίας Γιώργος Δέδες, εκπρόσωποι του Δήμου Λουτρακίου Αγίων Θεοδώρων και αρκετοί πολίτες.

Ο πρόεδρος της ΑΕΔΙΚ Κωνσταντίνος Μπαρκαγιάννης στην ομιλία του μεταξύ άλλων σημείωσε ότι, η διώρυγα εκτός από την ναυσιπλοΐα, αποτελεί σπουδαίο τουριστικό προορισμό με χιλιάδες επισκέπτες να κάνουν το διάπλου του καναλιού ετησίως και πρόσθεσε ότι, ένα μεγάλο μέρος του αρχαίου Δίολκου, που κατασκεύασε στην αρχαιότητα ο Περίανδρος, σώζεται ως τις μέρες μας και η ανάδειξη του από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς κρίνεται επιβεβλημένη, για την τουριστική ανάπτυξη της περιοχής .

Σημείωσε ότι, η διώρυγα που λειτουργεί από το 1893 για να ανταποκριθεί στις σημερινές ανάγκες της ναυσιπλοΐας, του τουρισμού και της οικονομίας, χρειάζεται οπωσδήποτε να ενταχθεί στα Διευρωπαϊκά Δίκτυα Μεταφορών, ώστε να μπορούν να γίνουν οι αναγκαίες επενδύσεις, είτε για την επαρκή συντήρησή της, είτε για την διαπλάτυνση και εκβάθυνσή της.

Υπογράμμισε ότι η ΑΕΔΙΚ εξυγιάνθηκε κι αποτελεί κερδοφόρα εταιρεία, αφού τα λειτουργικά κέρδη την παρούσα χρονιά, θα ξεπεράσουν τις 850.000 ευρώ και το μέγεθος αυτής της λειτουργικής κερδοφορίας είναι το μεγαλύτερο από το 1980 έως σήμερα. Πρόσθεσε πως η διοίκηση έχει σχεδιάσει ένα φιλόδοξο αναπτυξιακό πρόγραμμα με την εκτίμηση ότι, «η διαπλάτυνση και η εκβάθυνση της διώρυγας της Κορίνθου είναι ένα απολύτως αναπτυξιακό έργο που εκτός από τα άμεσα οικονομικά αποτελέσματα, για την Διώρυγα με πενταπλασιασμό των εσόδων, θα συμβάλει αποφασιστικά στην ανάπτυξη του τουρισμού, της ναυτιλίας και γενικότερα της οικονομίας μας».

Ο κ. Μπαρκαγιάννης ανέφερε επίσης ότι, η διοίκηση αντιλαμβανόμενη την τεράστια σημασία που έχει η τουριστική αξιοποίηση της διώρυγας, έχει σχεδιάσει επενδύσεις που θα ολοκληρωθούν το 2015, οι οποίες θα αναβαθμίσουν τον χώρο στην παλαιά γέφυρα του Ισθμού και παραπλεύρως το χώρο όπου βρίσκεται το μνημείο Ελληνο-Ουγγρικής Συνεργασίας, προσφέροντας παράλληλα απασχόληση σε πολλούς πολίτες.

Η Πρέσβης της Ουγγαρίας στην ομιλία της σημείωσε ότι πριν από 120 χρόνια η Ελλάδα γιόρτασε το αποτέλεσμα ενός πραγματικού πολυεθνικού σχεδίου και σήμερα είπε, η διώρυγα από κανάλι θαλάσσιας μεταφοράς μετατράπηκε και σε σημείο έλξης τουριστών.

Η ξένη διπλωμάτης υπογράμμισε ότι, «το κανάλι με το μεγαλείο του είναι και παραμένει το αληθινό και απτό παράδειγμα μιας εποικοδομητικής και επιτυχής συνεργασίας. Αποτελεί σύμβολο και απευθύνει ένα μήνυμα στην Ελλάδα και όχι μόνο, σε όλη την Ευρώπη: μην χάσεις ποτέ την πίστη σου στις ικανότητές σου ακόμη και όταν αναγκάζεσαι να αντιμετωπίζεις οικονομικές δυσκολίες, μην παραδίνεσαι, κάνε όμως πραγματικότητα τα όνειρά σου».
Ο περιφερειάρχης Πελοποννήσου Πέτρος Τατούλης στο χαιρετισμό του, μίλησε για τη διώρυγα λέγοντας ότι αποτελεί έργο που επετεύχθη με διεθνή συνεργασία και είπε πως είναι ένα από τα πρώτα έργα παραχώρησης.

Ο περιφερειάρχης υποστήριξε το στρατηγικό σχέδιο ανάπτυξης της διώρυγας που έχει ετοιμάσει η ΑΕΔΙΚ και είπε πως χρειάζεται η διαπλάτυνση και εμβάθυνση της διώρυγας, υπογράμμισε όμως ότι είναι απολύτως αναγκαίο να ενταχθεί η διώρυγα στα διευρωπαϊκά δίκτυα μεταφορών, διότι μόνο έτσι μπορεί να βρεθούν και οι αναγκαίοι πόροι, σε αυτό το μεγαλόπνοο σχέδιο ο προϋπολογισμός του οποίου ξεπερνά τα 500 εκατ. ευρώ..

Ο Πέτρος Τατούλης χαρακτήρισε τον Ισθμό καθρέφτη και πύλη της Πελοποννήσου και τόνισε πως η Περιφέρεια Πελοποννήσου θα βοηθήσει ως σημαντικός εταίρος ώστε να προχωρήσει το σχέδιο ανάπτυξης της ΑΕΔΙΚ, γιατί θα είναι προς όφελος όχι μόνο της Πελοποννήσου, αλλά όλης της χώρας.

Η τελετή ολοκληρώθηκε με την κατάθεση λουλουδιών από την Πρέσβη της Ουγγαρίας και τον πρόεδρο της ΑΕΔΙΚ στο μνημείο Ελληνο-Ουγγρικής Συνεργασίας.

Αμέσως μετά πραγματοποιήθηκε με πλοίο ο διάπλους της διώρυγας και η γιορτή των 120 γενεθλίων της διώρυγας θα κλείσει με δεξίωση στον κήπο της ΑΕΔΙΚ με θέα το Σαρωνικό.

Το ιστορικό της διάνοιξης

Ο Ισθμός της Κορίνθου υπήρξε ένα κατασκευαστικό όνειρο - πρόκληση που κράτησε 2.300 χρόνια. Λόγω της γεωγραφικής της θέσης, η «Άφνειος Κόρινθος» αναδείχθηκε από την αρχαιότητα σε σπουδαίο ναυτικό, εμπορικό και πολιτιστικό κέντρο. Η δυσκολία στη μεταφορά των εμπορευμάτων δια ξηράς ώθησε τον Τύραννο της Κορίνθου Περίανδρο να κατασκευάσει τον περίφημο δίολκο, ένα πλακόστρωτο διάδρομο, «ντυμένο» με ξύλα, πάνω στον οποίο γλιστρούσαν τα πλοία της εποχής αλειμμένα με λίπος για να περάσουν τον Ισθμό από τη μια ακτή στην άλλη. Τα πανάκριβα τέλη (διόδια) που καταβάλλονταν στην Κόρινθο ήταν και το πιο σημαντικό έσοδο της πόλης.

Από μαρτυρίες αρχαίων συγγραφέων προκύπτει ότι ο Περίανδρος ήταν ο πρώτος που σκέφθηκε και τη διάνοιξη του Ισθμού, γύρω στο 602 π.Χ. Γρήγορα, όμως, εγκατέλειψε το σχέδιο του, από το φόβο ότι θα προκαλούσε την οργή των Θεών, έπειτα από το χρησμό της Πυθίας που έλεγε: «Ισθμόν δε μη πυργούτε μήδ' ορύσσετε. Ζευς γαρ έθηκε νήσον η κ' εβούλετο». Το πιθανότερο είναι ότι ο χρησμός προκλήθηκε από τους ιερείς των διαφόρων ναών, που φοβήθηκαν ότι διανοίγοντας τον Ισθμό θα έχαναν τα πλούσια δώρα και αφιερώματα των εμπόρων, που δεν θα είχαν πια λόγο να μένουν στην Κόρινθο.

Ο βασικός, όμως, λόγος που ανάγκασε τον Περίανδρο να εγκαταλείψει το σχέδιό του δεν ήταν η θεϊκή οργή αυτή καθαυτή, αλλά οι τεράστιες τεχνικές δυσκολίες εκτέλεσης του έργου και τα οικονομικά συμφέροντα της Κορίνθου, που επιθυμούσε να διατηρήσει την προνομιούχο θέση της ως «κλειδούχος» του διαμετακομιστικού εμπορίου της Μεσογείου. Άλλωστε, η συνέχιση του «περάσματος» των πλοίων δια της «διόλκου» δεν παρουσίαζε ιδιαίτερα προβλήματα στην Κόρινθο, διότι τα τότε πλοία ήταν μικρών διαστάσεων (τριήρεις) και η μυϊκή δύναμη των δούλων και των ζώων ήταν επαρκής για το σκοπό αυτό.

Από την διάνοιξη της διώρυγας το 1886
Τρεις αιώνες αργότερα, το 307 π.Χ., ο Δημήτριος ο Πολιορκητής επιχείρησε να θέσει σ' εφαρμογή το ίδιο σχέδιο, αλλά εγκατέλειψε την ιδέα, όταν οι Αιγύπτιοι Μηχανικοί που έφερε γι' αυτό το σκοπό τον διαβεβαίωσαν ότι η διαφορά της στάθμης του Κορινθιακού από τον Σαρωνικό ήταν τέτοια που με την τομή του Ισθμού τα νερά του Κορινθιακού που θα χύνονταν στον Σαρωνικό θα τον πλημμύριζαν, με συνέπεια την καταπόντιση της Αίγινας και των γειτονικών νησιών και ακτών.

Κατά τη ρωμαϊκή εποχή, ο Ιούλιος Καίσαρ το 44 π.Χ. και ο Καλιγούλας το 37 π.Χ. έκαναν ανάλογα σχέδια, τα οποία όμως εγκαταλείφθηκαν για πολιτικούς και στρατιωτικούς λόγους. Στα σχέδια αυτά βασίσθηκε ο Νέρωνας, όταν αποφάσισε το 66 μ.Χ. να πραγματοποιήσει το έργο. Οι εργασίες άρχισαν το 67 μ.Χ. και από τις δυο άκρες (Κορινθιακό – Σαρωνικό), και χρησιμοποιήθηκαν τότε χιλιάδες εργάτες. Την έναρξη των εργασιών έκανε ο ίδιος ο αυτοκράτορας, στις 28 Νοεμβρίου, δίδοντας το πρώτο χτύπημα στη γη του Ισθμού με χρυσή αξίνα.

Οι εργασίες εκσκαφής είχαν προχωρήσει σε μήκος 3.300 μ., σταμάτησαν όμως, όταν ο Νέρωνας αναγκάστηκε να γυρίσει στη Ρώμη για να αντιμετωπίσει την εξέγερση του στρατηγού Γάλβα. Τελικά, με το θάνατο του Νέρωνα -που συνέβη λίγο μετά την επιστροφή του- το έργο εγκαταλείφθηκε. Το πόσο σοβαρή και μελετημένη ήταν η προσπάθειά του αποδεικνύεται κι από το γεγονός ότι κατά την οριστική διάνοιξη της διώρυγας, στους νεότερους χρόνους, βρέθηκαν 26 δοκιμαστικά πηγάδια βάθους 10 μέτρων το καθένα και διάφοροι τάφροι της εποχής του.

Ο επόμενος που επιχείρησε να διανοίξει τη διώρυγα ήταν ο Ηρώδης ο Αττικός, αλλά οι προσπάθειες του σταμάτησαν σχεδόν αμέσως, όπως και αυτές των Βυζαντινών που ακολούθησαν. Αιώνες αργότερα, οι Ενετοί προσπάθησαν να διανοίξουν τον ισθμό ξεκινώντας, αυτή τη φορά, τις εκσκαφές από τον Κορινθιακό. Οι μεγάλες, όμως, δυσκολίες που συνάντησαν οδήγησαν και πάλι στη διακοπή των εργασιών.

Ο Ισθμός της Κορίνθου το 1907
Το τέλος της οθωμανικής κυριαρχίας βρήκε την Ελλάδα στο κατώφλι της βιομηχανικής εποχής. Οι συνθήκες ήταν πιο ευνοϊκές και ο κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας, προβλέποντας τη μεγάλη σημασία που θα είχε γενικότερα για την ανάπτυξη της χώρας η κατασκευή της διώρυγας, ανέθεσε τη σχετική μελέτη σε ειδικό μηχανικό. Το κονδύλι, όμως, των 40 εκατομμυρίων χρυσών φράγκων που κρίθηκε αναγκαίο σύμφωνα με τον προϋπολογισμό δαπάνης για την εκτέλεση του έργου, δεν μπορούσε να εξευρεθεί από τη διεθνή χρηματαγορά, πολύ περισσότερο δε να διατεθεί από τον ελληνικό προϋπολογισμό. Έτσι, η προσπάθεια του κυβερνήτη εγκαταλείφθηκε.

Με τη Βιομηχανική Επανάσταση του 19ου αιώνα, η τεχνολογική εξέλιξη επέτρεψε την υλοποίηση της πανάρχαιας ιδέας διόρυξης του Ισθμού. Η πραγματοποίηση του έργου κρίθηκε αναγκαία από τη μελέτη των συνθηκών του διεθνούς εμπορίου και της ναυτιλίας στη Μεσόγειο. Έτσι, άρχισε η προσπάθεια εξεύρεσης κεφαλαίων από τη διεθνή χρηματαγορά. Η δια του Ισθμού οδός παρείχε δυο σημαντικά πλεονεκτήματα στη διεθνή ναυτιλία και κατ' επέκταση στο διεθνές εμπόριο: Ασφάλεια και Οικονομία. Η παράκαμψη των επικίνδυνων ακρωτηρίων Κάβο Μαλέα και Κάβο Ματαπά δεν θα μείωνε μόνο τους κινδύνους από ναυτικά ατυχήματα, αλλά και το κόστος μεταφοράς (ασφάλιστρα, καύσιμα, χρόνος).

Μετά τη διάνοιξη της διώρυγας του Σουέζ, η Κυβέρνηση Ζαΐμη έλαβε την απόφαση τομής του Ισθμού και το Νοέμβριο του 1869 ψήφισε το νόμο της «περί διορύξεως του Ισθμού της Κορίνθου». Με το νόμο αυτό είχε δικαίωμα να παραχωρήσει σε εταιρεία ή ιδιώτη το προνόμιο κατασκευής και εκμετάλλευσης της Διώρυγας. Το ελληνικό δημόσιο κατακύρωσε το έργο το 1881 στον στρατηγό Στέφανο Τύρρ, μαζί με το προνόμιο εκμετάλλευσης της διώρυγας για 99 χρόνια.

Τα εγκαίνια του Ισθμού της Κορίνθου
Οι εργασίες διάνοιξης ξεκίνησαν στις 23 Απριλίου 1882. Η μελέτη του έργου έγινε από τον Ούγγρο Β. Gerfer, αρχιμηχανικό της διώρυγας Φραγκίσκου στην Ουγγαρία, και ελέγχθηκε από τον μηχανικό Daujats, αρχιμηχανικό της διώρυγας του Σουέζ. Για την τελική κατάληξη έγιναν μελέτες τριών χαράξεων. Ως η πιο σωστή και οικονομική, προκρίθηκε η χάραξη που είχε εφαρμόσει ο Νέρωνας. Υστερα, όμως, από 8 χρόνια, η εταιρεία αυτή διέκοψε τις εργασίες της -εξαιτίας της εξάντλησης όλων των κεφαλαίων της- και τελικά διαλύθηκε.

Τη συνέχιση του έργου ανέλαβε ελληνική εταιρεία με την επωνυμία «Εταιρεία της Διώρυγας της Κορίνθου» υπό τον Ανδρέα Συγγρό, που ανέθεσε την εκτέλεση των εργασιών στην εργοληπτική εταιρεία του Α. Μάτσα, η οποία και αποπεράτωσε το έργο. Αυτό το οικονομικό τόλμημα, αυτός ο τεχνικός άθλος, με τη χρησιμοποίηση 2.500 εργατών και των τελειότερων μηχανικών μέσων της εποχής, ολοκληρώθηκε μετά 11 χρόνια. Τα εγκαίνια έγιναν με ιδιαίτερη μεγαλοπρέπεια στις 25 Ιουλίου 1893, από το πρωθυπουργό Σωτήριο Σωτηρόπουλο.

Η διώρυγα κόβει σε ευθεία γραμμή τον Ισθμό της Κορίνθου σε μήκος 6.346 μ. Το πλάτος της στην επιφάνεια της θάλασσας είναι 24,6 μ. και στο βυθό της 21,3 μ., ενώ το βάθος της κυμαίνεται μεταξύ 7,50 έως 8 μ. Ο συνολικός όγκος των χωμάτων που εξορύχτηκαν για την κατασκευή της έφθασε τα 12 εκατομμύρια κυβικά μέτρα.

Η γεωλογική σύσταση των πρανών της Διώρυγας είναι ανομοιόμορφη, με ποικιλία γεωλογικής συστάσεως εδαφών. Μία ιδιομορφία, που κατά καιρούς είχε ως συνέπεια την κατάπτωση μεγάλων χωμάτινων όγκων και κατά συνέπεια το κλείσιμο του καναλιού. Συνολικά, από την έναρξη λειτουργίας της έως το 1940, η Διώρυγα παρέμεινε κλειστή για διάστημα τεσσάρων χρόνων. Μεγάλη διακοπή της λειτουργίας της έγινε και το 1944, όταν οι Γερμανοί, κατά την αποχώρησή τους, ανατίναξαν τα πρανή, προκαλώντας την κατάπτωση 60.000 κυβικών μέτρων χωμάτων. Οι εργασίες εκφράξεως διήρκεσαν πέντε χρόνια (1944-1949).

Σήμερα, η Διώρυγα της Κορίνθου αποτελεί διεθνή κόμβο θαλάσσιων συγκοινωνιών και εξυπηρετεί περί τα 12.000 πλοία ετησίως, όλων των εθνικοτήτων.