Ποιος είδε... στην Ελασσόνα λευκό πανί, με αφορμή την κλητική της λέξης «ναυς», του Βασίλη Συμεωνίδη

p1 {font-family:Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif;font-size:12px;margin-left:8px;margin-right:8px;margin-top:4px;margin-bottom:4px;text-align:justify;}ποιος είδε... στην Ελασσόνα λευκό πανί
με αφορμή την κλητική της λέξης «ναυς»

Βασίλης Συμεωνίδης
[email protected]

Καιρό τώρα σκέφτομαι την τρίτη ενότητα του εγχειριδίου γλωσσικής διδασκαλίας για την αρχαία ελληνική, αυτό που δίνεται στους μαθητές της Α΄ Λυκείου. Εκεί περιλαμβάνονται τα μονόθεμα φωνηεντόληκτα ουσιαστικά της γ΄ κλίσης.

Σας βλέπω ήδη να αλλάζετε σελίδα. Δυστυχώς οι μαθητές δεν

μπορούν να αλλάξουν σελίδα… Είναι αναγκασμένοι να υποστούν τη διδασκαλία για τους τύπους λέξεων όπως (υπομονή): «βότρυς, μυς, κλιτύς, δρυς, πίτυς, συς». Ανάμεσά τους χάνεται και η χρήσιμη «ισχύς», το οικείο «ιχθύς», το μακάβριο «νέκυς», οπωσδήποτε πιο συνηθισμένα

Αν και φαντάζομαι ότι δεν βρίσκετε κανένα ενδιαφέρον, ελπίζω να συνεχίζετε την ανάγνωση. Τι νόημα έχουν όλα αυτά; Μάλλον μηδαμινό ακόμα και για χρησιμοθηρικούς σκοπούς, δηλαδή για τους μαθητές που σκέφτονται μήπως ζητηθούν σε εξετάσεις. Το εγχειρίδιο φροντίζει να είναι «πλήρες», στη σελίδα 20 εξηγεί ότι η κλητική ενικού σχηματίζεται μόνο με το θέμα: «ω βότρυ, ω κλιτύ, ω μυ»… Το ζήτημα είναι ότι αυτά δε θα τα βρει κάποιος παρά μόνο ελάχιστες φορές στο σύνολο της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, ή καμία. Για παράδειγμα η κλητική της λέξης «κλιτύς» δεν υπάρχει καταγραμμένη σε αρχαίο κείμενο. Αυτά τα στοιχεία βρίσκουμε με αναζήτηση στο ΤιΕλΤζι, δηλαδή τον Θησαυρό της Ελληνικής Γλώσσας (Thesaurus Linguae Graecae, TLG).

Τι μπορεί να εξυπηρετεί πραγματικά η διδασκαλία τέτοιων τύπων; Αν το συνδυάσουμε με τις ασκήσεις που ζητούν από τους μαθητές να μεταφέρουν νεοελληνικές φράσεις στην αρχαία ελληνική (σ. 22, 26) τότε μάλλον καταλαβαίνουμε ότι πρόκειται για την ίδια γνωστή μας καθαρεύουσα…

Όμως, τα προβλήματα είναι πρακτικά. Τι κάνουμε μέσα στη σχολική αίθουσα; Το πρόβλημα επισημάνθηκε και στα νέα Προγράμματα Σπουδών για την Α΄ Λυκείου. Εκεί γράφει: «Κατά τη διδασκαλία της ΑΕ γλώσσας παρατηρούνται βασικά προβλήματα, ανάμεσα στα οποία το σημαντικότερο έγκειται στην απουσία εξειδικευμένου εγχειριδίου, συνταγμένου με σύγχρονες μεθοδολογικές αρχές και σαφείς στόχους» (ΦΕΚ 1562/ 27-6-2011, σ. 21008)

Οι παραπάνω σκέψεις μου ξαναγεννήθηκαν με τα θέματα των αρχαίων ελληνικών της θεωρητικής κατεύθυνσης. Στις 28 Μαΐου 2012 δόθηκε στους μαθητές ο τύπος «ναυσίν» και τους ζητήθηκε να σχηματίσουν την κλητική ενικού. Η λέξη είναι συνηθέστατη σε όλους τους τύπους, εκτός από την κλητική, η κλητική της δεν υπάρχει σε αρχαίο κείμενο (αναζήτηση στο ΤιΕλΤζι). Μόνο στο «περί τόνου» του Θεοδόσιου Γραμματικού (8ος μ.Χ) βρήκα τη λέξη: «Πάσα δίφθογγος τελική εις υ λήγουσα και εφ’ εαυτής έχουσα τον τόνον περισπάται• ανάμεσα στις λέξεις και ο τύπος «ναυ». Δηλαδή, αν δεν έχω κάνει λάθος στις αναζητήσεις μου, πρόκειται για τύπο ανύπαρκτο.

Παρενθετικά, να τονίσω ότι αυτό που φαίνεται, άλλη μια φορά, από τα θέματα είναι η ε