Ο «Ορθολογισμός» στην εκπαίδευση και η ενοχοποίηση των εκπαιδευτικών

ΕκπαίδευσηΆρθραΑρθρογράφος: Ελένη Γλαρέντζου, Ανδρέας Παπαδαντωνάκης

Σε άρθρο του στις 23-10-2012, («ΤΑ ΝΕΑ online») με τίτλο «Εκπαίδευση και ορθολογισμός – Κι όμως οι έλληνες εκπαιδευτικοί εργάζονται λιγότερο!» ο κ. Αποστόλης Δημητρόπουλος διδάκτωρ της London School of Economics & Political Science σε θέματα εκπαίδευσης, επιχειρηματολογεί για την αναγκαιότητα ενός γενναίου εξορθολογισμού στη δημόσια

εκπαίδευση, ώστε να επιτευχθεί η δημοσιονομική εξυγίανση, που είναι απαραίτητη για τη χώρα μας.

Η συγκεκριμένη ανάλυση κινείται σε τρεις άξονες:

1. Η αναλογία εκπαιδευτικών μαθητών στη χώρα μας είναι η μικρότερη στις χώρες του ΟΟΣΑ αλλά και στην Ευρώπη.

2. Η αναλογία μαθητών ανά τάξη είναι η καλύτερη στον ΟΟΣΑ.

3. Οι έλληνες εκπαιδευτικοί εργάζονται λιγότερο από τους ξένους συναδέλφους τους.

Επειδή δεν είναι η πρώτη φορά που αναπτύσσεται η σχετική επιχειρηματολογία αλλά και επειδή δεν μπορεί να θεωρηθεί τυχαίος ο χρόνος που επιλέγεται για τη δημοσιοποίηση τέτοιων αναφορών, θωρούμε υποχρέωσή μας να απαντήσουμε με την παράθεση συγκεκριμένων στοιχείων:

1. Σύμφωνα με την έκθεση της ΕΛ.ΣΤΑΤ. για τη χώρα μας, η αναλογία μαθητών εκπαιδευτικών ήταν για το 2011-2012 8,2:1 στα Γυμνάσια και 9,5:1 στα Λύκεια. (Η έκθεση του ΟΟΣΑ, χρησιμοποιεί στοιχεία του 2007 για τη Ελλάδα). Ο μέσος όρος για της χώρες της ΕΕ/21 ήταν 1:11,7 για τα Γυμνάσια και 1:12,5 για τα Λύκεια (ΟΟΣΑ 2012).

Η απλή ανάγνωση των αριθμητικών δεδομένων, συμβάλλει στη διαμόρφωση μιας πλασματικής εικόνας παραβλέποντας ιδιαίτερους παράγοντες που αφορούν μόνον την Ελλάδα:

α) τη γεωγραφική ιδιομορφία της χώρας μας με τα πολλά νησιά και τις ορεινές και δυσπρόσιτες περιοχές,

β) την ιδιομορφία του ελληνικού Γενικού Λυκείου με τις κατευθύνσεις στη β’ και γ’ τάξη και τη διαμόρφωση των τμημάτων με βάση αυτές,

γ) το πλήθος των σχολικών μονάδων του εξωτερικού, που παρέχουν ελληνική παιδεία στα παιδιά των ελλήνων μεταναστών.

Το ερώτημα που τίθεται είναι, αν στον εξορθολογισμό της εκπαίδευσης συμπεριλαμβάνεται και το κλείσιμο των σχολικών μονάδων στις απομακρυσμένες και δυσπρόσιτες περιοχές καθώς και των σχολείων των ελληνοπαίδων του εξωτερικού και αν αυτό αποτελεί εθνική πολιτική.

2. Σε ότι αφορά το μέγεθος των σχολικών τάξεων ο Μ.Ο. μαθητών ανά τμήμα στα Γυμνάσια και στα Λύκεια είναι στην Ελλάδα 22 μαθητές, ενώ ο Μ.Ο. στην ΕΕ/21 είναι -για τα Γυμνάσια- 21.9 (Education at a Glance OECD 2012).

3. Σε σχέση με το διδακτικό και εργασιακό ωράριο των Ελλήνων εκπαιδευτικών:

Σύμφωνα με το Δίκτυο Ευρυδίκη «Αριθμοί Κλειδιά της Εκπαίδευσης στην Ευρώπη 2009» (http://www.eurydice.org) για τον αριθμό των ωρών διδασκαλίας την εβδομάδα:

Στην κατώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση (Γυμνάσιο) ο Μ.Ο. διδακτικών ωρών για τους εκπαιδευτικούς των 25 χωρών από τις 27 της Ε.Ε. είναι 19,1. Στην Ελλάδα (δεν υπάρχει διαχωρισμός μεταξύ Γυμνασίου και Λυκείου ως προς τον αριθμό των διδακτικών ωρών), ο Μ.Ο. ωρών διδασκαλίας είναι 18,5.

Στην ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση (Λύκειο) ο Μ.Ο. διδακτικών ωρών για τους εκπαιδευτικούς των 25 χωρών από τις 27 της Ε.Ε. είναι 18,4. Στην Ελλάδα ο Μ.Ο. ωρών διδασκαλίας είναι 18,5.

Εδώ θα πρέπει να επισημάνουμε ότι το Υπουργείο Παιδείας –σε αντίθεση με άλλες χώρες -, στα στοιχεία που έδωσε, αναφέρεται μόνον στο ωράριο των 16 ωρών, ενώ η αλήθεια είναι ότι το ωράριο των Ελλήνων εκπαιδευτικών δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, κυμαίνεται μεταξύ 21-16 ωρών ανάλογα με τα χρόνια εργασίας.

Σε γενικές γραμμές, τα τελευταία χρόνια οι χώρες τείνουν να μειώνουν τον εβδομαδιαίο διδακτικό χρόνο των εκπαιδευτικών στην κατώτερη και την ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Μόνο η Βουλγαρία και η Ρουμανία έχουν αυξήσει τον αριθμό των ωρών για τους εκπαιδευτικούς στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.

Ο διαθέσιμος χρόνος (δηλαδή ο αριθμός ωρών παρουσίας των εκπαιδευτικών στο σχολείο την εβδομάδα, που αφιερώνεται εκτός από τη διδασκαλία στην εκτέλεση καθηκόντων στο σχολείο ή σε άλλη τοποθεσία που καθορίζεται από τον διευθυντή του σχολείου) δεν ξεπερνά τις 30 ώρες. Για τις χώρες ΕΕ/27 που υπάρχουν στοιχεία ο Μ.Ο. είναι 27.5 ώρες για τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Για την Ελλάδα είναι 30 ώρες.

Ο Μ.Ο. των καθαρών εργάσιμων εβδομάδων για τους εκπαιδευτικούς στην Ε.Ε./27 κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους είναι 38,6 εβδομάδες. Στην Ελλάδα οι εργάσιμες εβδομάδες για τους εκπαιδευτικούς είναι 39.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΟΣΑ, που ο αρθρογράφος επικαλείται, φαίνεται ότι οι έλληνες καθηγητές και καθηγήτριες διδάσκουν 415 ώρες το χρόνο έναντι Μ.Ο. ΟΟΣΑ 704 ώρες για το Γυμνάσιο και 658 ώρες για το Λύκειο και Μ.Ο. ΕΕ/21 660 και 629 ώρες αντίστοιχα. Στον ίδιο όμως πίνακα (D4.1) φαίνεται οι έλληνες να εργάζονται 1176 ώρες το χρόνο έναντι 1171 ωρών για το Γυμνάσιο και 1114 ωρών για το Λύκειο Μ.Ο. χωρών ΟΟΣΑ και 1057 ωρών στο Γυμνάσιο και 1049 ωρών στο Λύκειο Μ.Ο. ΕΕ/21.

Από πού προκύπτει αυτή η διαφορά;

Πρέπει αρχικά να διευκρινίσουμε, ότι ενώ οι Έλληνες εκπαιδευτικοί εργάζονται 39 εβδομάδες το χρόνο, διδάσκουν 31 εβδομάδες! Στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο 4-5 εβδομάδες αφιερώνονται στις εξετάσεις! Γεγονός που δεν συμβαίνει σε καμία άλλη ευρωπαϊκή χώρα. Η Ο.Λ.Μ.Ε. επανειλημμένα έχει αναφερθεί στο απαράδεκτο εξετασιοκεντρικό εκπαιδευτικό σύστημα και στο σύστημα πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, που ακυρώνει το μορφωτικό ρόλο του Λυκείου, αλλά ακόμα και του Γυμνασίου. Οι εκάστοτε κυβερνήσεις θέλοντας να εξοικονομήσουν κονδύλια, ώστε οι διαδικασίες των πανελλήνιων εξετάσεων να τελειώνουν ως το τέλος Ιουνίου, συρρικνώνουν όλο και περισσότερο το διδακτικό έτος του Λυκείου, συμπαρασύροντας έτσι και το Γυμνάσιο.

Αλλά ακόμα και έτσι, αν θεωρήσουμε ότι το διδακτικό έτος διαρκεί 31 εβδομάδες και ο μέσος ορός εργασίας των εκπαιδευτικών είναι 18,5 ώρες την εβδομάδα, ένας απλός υπολογισμός καταδεικνύει ότι οι διδακτικές ώρες το χρόνο είναι 573.5!

Πέρα όμως από αυτούς τους βασικούς άξονες, στην ίδια έκθεση που επικαλείται ο αρθογράφος υπάρχουν πολύ σημαντικά στοιχεία για την ελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα σε επίπεδο υποδομών και πόρων τα οποία αποσιωπώνται:

· Η αναλογία βοηθών διδασκόντων για χίλιους μαθητές στην Ελλάδα είναι 0,4 (και αυτό αφορά μόνο τα εργαστήρια της ΤΕΕ, διότι στη γενική εκπαίδευση δεν υπάρχουν βοηθοί) ενώ Μ.Ο. των χωρών της Ευρώπης/21 είναι 6,5.

· Η αναλογία επιστημονικού προσωπικού για τη στήριξη των σχολείων για χίλιους μαθητές στην Ελλάδα είναι 0, ενώ Μ.Ο. των χωρών της Ευρώπη/21 είναι 7,8.

· Η αναλογία διοικητικού προσωπικού σε χίλιους μαθητές για την Ελλάδα είναι 1,4 και αντίστοιχα ο Μ.Ο. της Ευρώπης/21 είναι 10,9.

· Η αναλογία βοηθητικού προσωπικού στη χώρα μας για χίλιους μαθητές είναι 0,3 ενώ η αντίστοιχη αναλογία είναι 12,7 Μ.Ο. Ευρώπη/21.

Η ολομέτωπη επίθεση στη δημόσια εκπαίδευση και στα δικαιώματα των εκπαιδευτικών πρέπει να έχει κάποιο άλλοθι. Γιατί δεν μπορούν αλλιώς να δικαιολογηθούν οι καταργήσεις και οι συγχωνεύσεις σχολικών μονάδων, η αύξηση των μαθητών στα τμήματα, η αύξηση του ωραρίου των εκπαιδευτικών, οι μειώσεις των μισθών τους σε απαράδεκτα χαμηλά επίπεδα, η μείωση των δαπανών για την παιδεία στο 2,23% του ΑΕΠ μέχρι το 2015.

Και κάτι ακόμα ενδιαφέρον: ο μισθός του Έλληνα καθηγητή Λυκείου είναι το 54% του αντίστοιχου Φιλανδού, ο οποίος εργάζεται 11-17 ώρες την εβδομάδα, το 19% του αντίστοιχου του Λουξεμβούργου, ο οποίος εργάζεται 18-19 ώρες την εβδομάδα, το 58% του Ισπανού με 17-19 ώρες, το 39% του Γερμανού με ώρες εργασίας 17-20 την εβδομάδα και κλπ.

Για περισσότερα στοιχεία, αναλυτικά οι μελέτες του ΚΕ.ΜΕ.ΤΕ. της Ο.Λ.Μ.Ε. στην ιστοσελίδα www.kemete.sch.gr

Ελένη Γλαρέντζου,

Ανδρέας Παπαδαντωνάκης,

μέλη του Δ.Σ. ΚΕ.ΜΕ.ΤΕ. της ΟΛΜΕ