Οι εξελίξεις στην Κύπρο και η επόμενη μέρα για την Ελλάδα

Του Χρήστου Κώνστα

Η οδυνηρή εμπειρία της Κύπρου έδειξε στην Ελλάδα τι πρέπει να αποφύγει. Τώρα όλοι γνωρίζουν πως μπλόφες και «σκληρές διαπραγματεύσεις» με την «πλάτη στον τοίχο» και με άδεια περίστροφα όχι μόνο δεν προσφέρουν διέξοδο, αλλά οδηγούν σε ακόμη πιο επώδυνες επιλογές. Σήμερα, 7 μέρες μετά τη δρομολόγηση των εξελίξεων στην Κύπρο, οι

Με τον υπό πίεση διαχωρισμό της Λαϊκής Τράπεζας της Κύπρου σε καλή και κακή όλοι οι καταθέτες προστατεύονται για αποταμιεύσεις μέχρι 100.000 ευρώ. Όσοι διαθέτουν μεγαλύτερους λογαριασμούς, το τυχόν επιπλέον ποσό περνά στην κακή τράπεζα και οι καταθέτες θα πρέπει να περιμένουν την εκκαθάριση, ώστε να διεκδικήσουν τουλάχιστον μέρος των χρημάτων τους. Οι διαδικασίες αυτές είναι ιδιαίτερα χρονοβόρες. Για τις υπόλοιπες κυπριακές τράπεζες δεν τίθεται θέμα για τις αποταμιεύσεις τους λόγω εκκαθάρισης της συγκεκριμένης τράπεζας, αλλά οι καταθέτες τους θα επιβαρυνθούν από το κούρεμα των καταθέσεων. Προτού εκδηλωθεί πανικός καλό είναι οι πελάτες των τραπεζών να μελετήσουν προσεκτικά τα κίνητρα που θα προσφέρουν οι τράπεζες προς εκείνους που θα διατηρήσουν τα χρήματά τους.

Για όσους έχουν πάρει δάνεια από κυπριακές τράπεζες που λειτουργούν στην Ελλάδα, η κατάσταση είναι πιο απλή. Ολόκληρο το χαρτοφυλάκιο των εξυπηρετούμενων δανείων θα μεταφερθεί σε ελληνικές τράπεζες. Αυτό σημαίνει ότι όλα τα δάνεια -στεγαστικά και καταναλωτικά- αλλά και οι οφειλές σε πιστωτικές κάρτες θα περάσουν στη νέα τράπεζα που θα αποκτήσει τα καταστήματα. Γι’ αυτούς δεν θα αλλάξει κάτι ουσιαστικό, απλώς θα πληρώνουν αλλού τις οφειλές τους. Κι αυτό είναι ένα χρήσιμο δίδαγμα για όλους όσοι ασχολούνται με την παραφιλολογία: Όταν καταρρέει μια τράπεζα, οι δανειολήπτες δυστυχώς δεν επωφελούνται, τα δάνειά τους δεν χαρίζονται. Μόνον οι μέτοχοι χάνουν. Οι δανειολήπτες που δεν εξυπηρετούν τα δάνειά τους για μεγάλο διάστημα, άνω των τριών μηνών, θα αντιμετωπίσουν ακόμη χειρότερες καταστάσεις. Αν τελικά «σπάσει» η Λαϊκή Τράπεζα σε καλή και κακή, τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια θα περάσουν στην κακή, η απαίτηση του δανείου περνά στον εκκαθαριστή και η διαδικασία παίρνει τη δικαστική οδό.

Όμως πρέπει να πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Δεν υπάρχει φούσκα στον κόσμο που να μην έχει σκάσει. Στην Κύπρο, η φούσκα του υπερβολικά διογκωμένου, με χαλαρές διαδικασίες νόμιμης αξιολόγησης, τραπεζικού συστήματος έσκασε. Το σύστημα που έφερε το θαύμα της ανάπτυξης από την καταστροφή του πολέμου το 1974 μέχρι το 2008 κατέρρευσε. Έτσι συμβαίνει πάντα. Όλες οι φούσκες κάποτε σκάνε. Τα διαμερίσματα των 100 τ.μ. στο κέντρο της Λευκωσίας, που αξίζουν περισσότερο από μία παραθαλάσσια βίλα στο Μονακό, δεν υπάρχουν πλέον. Τα δάνεια που συνόδευαν αυτή την υπερβολή δεν αποπληρώνονται, οι πλασματικές υπεραξίες που δημιουργούνται τελικά δεν αποδίδουν.

Έτσι συμβαίνει πάντα και παντού στον κόσμο. Είτε πρόκειται για το Χρηματιστήριο της Αθήνας το 1999 (με την υψηλότερη απόδοση στον κόσμο), είτε για τις περίφημες dot com εταιρείες της Wall Street, είτε για το real estate θαύμα της Ισπανίας, είτε για τις μυθικές αποδόσεις των τραπεζικών καταθέσεων της Ισλανδίας, είτε για το «ασφαλές» στεγαστικό δάνειο της πάμφτωχης και άνεργης κυρίας Jones στην Λουϊζιάνα των Η.Π.Α., που τελικά έγινε «τοξικό ομόλογο» που «μόλυνε» ολόκληρες οικονομίες, η πραγματικότητα είναι μία: Όλα τα όνειρα κάποτε τελειώνουν και η αφύπνιση φέρνει απογοήτευση.

Ο κανόνας είναι χρυσός: Όλες οι φούσκες κάποτε σκάνε και πλημμυρίζουν με ζημιογόνα, μηδενικής αξίας χαρτάκια, τα χαρτοφυλάκια όλων εκείνων των απρόσεκτων, υπεραισιόδοξων και ανώριμων επενδυτών, που δεν είναι σε θέση να πάρουν τα μηνύματα των καιρών. Για την Κύπρο το τέλος του υπερφυσικού μεγέθους τραπεζικού της συστήματος είναι δεδομένο. Θα ήταν καλύτερο για τους Κυπρίους το τέλος αυτό να έρθει μ’ ένα τελευταίο δώρο, μια έκτακτη φορολογία των υπερτιμολογημένων καταθέσεων προς όφελος του Κυπριακού λαού. Η Κύπρος από σήμερα αλλάζει μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης. Η προσαρμογή δεν θα είναι εύκολη, είναι βίαιη και οδυνηρή, ταυτόχρονα όμως είναι εφικτή.

Όποιος αγαπά την Κύπρο, δεν μπορεί να είναι εραστής του παρελθόντος της, αλλά άοκνος εργάτης του μέλλοντός της. Είναι χρήσιμο να διαβάσουμε, για να καταλάβουμε το μέγεθος της διαστροφής της πραγματικότητας, την ανάλυση που δημοσίευσε στους New York Times ο διεθνούς φήμης οικονομολόγος Paul Krugman: «Η Κύπρος έχει τραπεζικό σύστημα οκταπλάσιο του ΑΕΠ της, το οποίο βασίστηκε σε ένα τραπεζικό μοντέλο προσέλκυσης χρημάτων από το εξωτερικό με υψηλά επιτόκια και καλές ευκαιρίες φοροαποφυγής/φοροδιαφυγής. Κάνοντας μια μικρή έρευνα, αντιλήφθηκα κάτι που με μπέρδεψε. Επισήμως, μόνον το 40% των καταθέσεων στις κυπριακές τράπεζες προέρχεται από μη μόνιμους κατοίκους. Αυτό σημαίνει ότι οι μόνιμοι έχουν καταθέσεις ισοδύναμες σχεδόν με το 500% του ΑΕΠ και αυτό είναι τρελό.!

Η απάντηση έγκειται στο ότι η φράση “μόνιμοι κάτοικοι” δεν σημαίνει ό,τι νομίζετε. Μέρος των χρημάτων προέρχεται από εύπορους ξένους, οι οποίοι ζουν στην Κύπρο. Από τα κεφάλαια αυτά ορισμένα προέρχονται από πλουσίους, οι οποίοι έχουν μεν άδεια παραμονής, αλλά δεν ζουν στο νησί. Άρα θα πρέπει να αντιληφθούμε πως οι κυπριακές καταθέσεις προέρχονται κυρίως από μη Κυπρίους, που τους δελέασε το επιχειρηματικό μοντέλο της χώρας. Το μοντέλο, όμως, λειτουργεί μόνον όταν δεν υπάρχουν σοβαρές ζημίες αλλού. Αυτό συνέβη όταν οι κυπριακές τράπεζες επένδυσαν σε ελληνικά ομόλογα και τη δική τους “φούσκα” ακινήτων, οπότε η κατάρρευση του μοντέλου ήταν αναπόφευκτη».

Η Ελλάδα πήρε ένα χρήσιμο δίδαγμα

Από την άλλη πλευρά υπάρχει και η πολιτική διάσταση του ζητήματος. Ο τρόπος διαχείρισης της κρίσης από το πολιτικό σύστημα της Κύπρου. Σύσσωμο το πολιτικό σύστημα της Κύπρου, το περασμένο Σαββατοκύριακο, με το ομόφωνο ΟΧΙ της κυπριακής Βουλής, επέλεξε να απογειωθεί και να πετάξει σε αχαρτογράφητες περιοχές. Σήμερα ήρθε η ώρα της υποχρεωτικής επαφής με το έδαφος και όλοι ελπίζουν πως η ανώμαλη προσγείωση με την πραγματικότητα θα είναι το ίδιο ανώδυνη, όσο και η ενθουσιώδης απογείωση.

Η αρχική -ομόφωνη- απόφαση των 17 υπουργών Οικονομικών του Eurogroup σκόπευε στο να δώσει την ευκαιρία στο κυπριακό κράτος να κλείσει -επιτέλους και αφού το θέμα έχει συζητηθεί τουλάχιστον επί ένα χρόνο- την φούσκα του παράλογα υπερτροφικού τραπεζικού της τομέα, φορολογώντας -με την νομιμοποίηση που προσφέρει μια κοινή ομόφωνη απόφαση του Eurogroup- τις μεγάλες καταθέσεις άνω των 100.000 ευρώ. Από τα 70 δισ. ευρώ -περίπου- των καταθέσεων στις κυπριακές τράπεζες, σύμφωνα με στοιχεία της κεντρικής τράπεζας της Κύπρου, οι εγγυημένες καταθέσεις (δηλαδή μέχρι ποσού 100.000 ευρώ) συνολικά έφταναν τα 30 δισ. ευρώ. Τα υπόλοιπα έπρεπε να φορολογηθούν τόσο ώστε να εισπράξει το Κυπριακό Κράτος τουλάχιστον 5,8 δισ. ευρώ.

Η απόφαση του Eurogroup στηρίχθηκε σε ειδική έκθεση που είχε εκπονηθεί από το Διεθνές Χρηματοπιστωτικό Ινστιτούτο (IIF) και βασίζεται σε στοιχεία από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) και την κεντρική τράπεζα της Κύπρου. Η δημοσιοποίηση της έκθεσης αποδεικνύει ότι η απόφαση δεν αποτελούσε «κεραυνό εν αιθρία». Το θέμα το συζητούσε η Λευκωσία με τις Βρυξέλλες πολύ καιρό…

Σύμφωνα με τα στοιχεία που αποκαλύφθηκαν από το IIF:

-οι καταθέσεις των ξένων σε κυπριακές τράπεζες άγγιζαν, στα τέλη Σεπτεμβρίου του 2012, τα 20 δισεκατομμύρια ευρώ.

-Στο ποσό αυτό πρέπει να προστεθούν τα 13,1 δισεκατομμύρια ευρώ που διέθεταν οι ελληνικές θυγατρικές των κυπριακών τραπεζών, καθώς και

-άλλα 4,5 δισ. που είναι κατατεθειμένα σε υποκαταστήματα άλλων χωρών.

-Το σύνολο, δηλαδή 37,6 δισ. ευρώ, είναι υψηλότερο από τις καταθέσεις που διέθεταν στο νησί οι κάτοικοι της Κύπρου και το οποίο φτάνει τα 32,2 δισ. ευρώ.

Το IIF επικαλείται στοιχεία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας που δείχνουν ότι το 85% των καταθέσεων των ξένων προέρχονταν από χώρες εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης -σύμφωνα με πολλές πηγές τα κεφάλαια αυτά προέρχονταν κυρίως από τη Ρωσία, την Ουκρανία και το Λίβανο. Η μελέτη επισημαίνει ότι σημειώθηκε σημαντική μείωση (-12%) των καταθέσεων των ξένων από τον Ιούνιο του 2011 μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2012. Αυτό σημαίνει ότι αν η απόφαση της εφάπαξ φορολόγησης των καταθέσεων είχε ληφθεί όταν πραγματικά είχε ξεκινήσει η συζήτηση -από τον Απρίλιο του 2011- το όφελος για το Κυπριακό Κράτος θα ήταν τεραστίως μεγαλύτερο…