Ευρωπαϊκή Άμυνα: Το πρόβλημα δεν είναι μόνο οικονομικό

data-start="403" data-end="753">Καθώς η παγκόσμια ανάπτυξη επιβραδύνεται και οι εντάσεις στη Μέση Ανατολή κλονίζουν τις αγορές, η Ευρώπη και το Ηνωμένο Βασίλειο αντιμετωπίζουν επιπρόσθετη πίεση: τη ραγδαία αύξηση των στρατιωτικών δαπανών. Οι ευρωπαϊκές ειρηνικές οικονομίες καλούνται να αναχαιτίσουν μια επιθετική Ρωσία, η οποία ήδη διαθέτει περίπου το 7,5% του ΑΕΠ της στον στρατό. Το θέμα κυριαρχεί ενόψει της Συνόδου Κορυφής

του ΝΑΤΟ αυτή την εβδομάδα στη Χάγη, όπου θα καθοριστούν νέοι στόχοι δαπανών. Ο Ντόναλντ Τραμπ ζητά από τους 31 εταίρους να αυξήσουν τις αμυντικές δαπάνες στο 5% του ΑΕΠ (από τον σημερινό στόχο του 2%), προειδοποιώντας ταυτόχρονα ότι οι ΗΠΑ θα μειώσουν τη στρατιωτική και οικονομική τους συνεισφορά, χωρίς όμως να προσδιορίσει τον βαθμό. «Ζούμε μια παγκόσμια επανεκκίνηση», δήλωσε ο υποστράτηγος Σον Κλάνσι, επικεφαλής της στρατιωτικής επιτροπής της ΕΕ, προειδοποιώντας ότι ακόμη δεν έχει καθοριστεί ο τρόπος της μετάβασης.

Ωστόσο, το πρόβλημα δεν είναι μόνο οικονομικό. Πολιτικά, στρατηγικά και θεσμικά εμπόδια καθυστερούν την ενοποίηση της ευρωπαϊκής άμυνας. Οι ηγέτες της ΕΕ πρέπει να διατηρήσουν τη λαϊκή στήριξη σε κοινές προμήθειες οπλικών συστημάτων, την ώρα που η εθνικιστική ρητορική σε πολλές χώρες αντιστέκεται σε περαιτέρω μεταφορά εξουσιών στις Βρυξέλλες. Η απειλή, άλλωστε, δεν είναι το ίδιο αισθητή παντού: ενώ η Πολωνία διαθέτει σχεδόν το 5% του ΑΕΠ της στην άμυνα, η Ισπανία παρέμεινε μόλις στο 1,3%. Η Ρωσική επιθετικότητα απαιτεί νέα αντίληψη πολέμου. Η Ευρώπη, μετά την πτώση της ΕΣΣΔ, είχε εστιάσει σε αποστολές στο εξωτερικό (Αφγανιστάν, Ιράκ). Πλέον, οι ευρωπαϊκοί στρατοί καλούνται να υπερασπιστούν την ίδια την ήπειρο. Οι υπηρεσίες πληροφοριών προειδοποιούν ότι η Ρωσία θα μπορούσε να επιτεθεί σε χώρα του ΝΑΤΟ εντός πενταετίας. Ταυτόχρονα, η τεχνολογία μεταμορφώνει τον τρόπο διεξαγωγής πολέμου: πληροφορίες, επιτήρηση, drones, κυβερνοεπιθέσεις και συστήματα μάχης χωρίς πλήρωμα. Όπως δήλωσε ο Ευρωπαίος επίτροπος Άμυνας Αντριους Κουμπίλιους, το 80% των στόχων στην Ουκρανία πλήττονται σήμερα από drones, με ανάγκη ανανέωσης των μοντέλων κάθε δύο μήνες.

Η Βρετανία ανακοίνωσε ριζική αναμόρφωση της αμυντικής της στρατηγικής, απομακρυνόμενη από το δόγμα του Ψυχρού Πολέμου και βασιζόμενη πλέον σε τηλεκατευθυνόμενα οχήματα, πυραύλους και drones αυτοκαταστροφής. Παράλληλα, η ΕΕ ενέκρινε σχέδιο ετοιμότητας έως το 2030 και δημιούργησε ταμείο 150 δισ. ευρώ για κοινές επενδύσεις στην άμυνα. Ωστόσο, η προσπάθεια σκοντάφτει ακόμη σε πολύπλοκους εθνικούς κανονισμούς. Ενώ το ΝΑΤΟ θέτει γενικές προδιαγραφές, οι αποφάσεις για προμήθειες, πιστοποιήσεις, εξαγωγές και προδιαγραφές λαμβάνονται σε εθνικό επίπεδο. Το αποτέλεσμα είναι ασυντόνιστες και πολυδαίδαλες διαδικασίες. Παράδειγμα: 12 χώρες χρησιμοποιούν το ελικόπτερο NH90, αλλά υπάρχουν… 17 εκδόσεις του. Η εξάρτηση της Ευρώπης από τις ΗΠΑ παραμένει έντονη. Η αμερικανική βιομηχανία καλύπτει σχεδόν τα 2/3 των εξοπλισμών που χρησιμοποιούν τα ευρωπαϊκά κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ, από 50% πριν από μια δεκαετία. Η Ευρώπη επιδιώκει πλέον την αυτάρκεια, επενδύοντας στην παραγωγή κρίσιμων υλικών όπως η πυρίτιδα.

Ο Καμίλ Γκραν, πρώην αξιωματούχος του ΝΑΤΟ, δήλωσε ότι η αλλαγή απαιτεί μαζική παραγωγή και ενοποίηση: «Χρειάζεται νέα οικονομία κλίμακας και κοινές προμήθειες». Ωστόσο, η αμυντική βιομηχανία της Ευρώπης παραμένει εξαρτημένη από την κρατική καθοδήγηση, την οποία στερείται. «Η πολιτική μηχανή κινείται αργά», ανέφερε ο Γιαν Πιέ, γενικός γραμματέας της ένωσης αμυντικών βιομηχανιών ASD. «Είναι δύσκολο να υπάρξει μαζική αύξηση δυνατοτήτων παραγωγής». Αναφέρει μάλιστα ότι σε κάποιες περιπτώσεις, όπως στη Νορβηγία, η παραγωγή πυρομαχικών καθηλώθηκε επειδή… η ενέργεια προτιμήθηκε από data center της TikTok!

Καθώς οι ευρωπαϊκές οικονομίες επιβραδύνουν, η συζήτηση για τα κονδύλια θα παραμείνει έντονη – με αμφιβολίες αν όλα τα κράτη θα πετύχουν το όριο του 5%. Ωστόσο, η τάση έχει αλλάξει. Όπως δήλωσε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, Νάντια Καλβίνιο: «Η Ευρώπη είναι πλούσια ήπειρος και μπορεί να κινητοποιήσει τα απαραίτητα κεφάλαια». Ο Χιου Λαβαντιέ της McKinsey σημείωσε ότι οι ευρωπαϊκές δαπάνες έχουν διπλασιαστεί από το 2016 και προβλέπει ότι ως το τέλος της δεκαετίας, η Ευρώπη θα δαπανά ετησίως 800 δισ. έως 1 τρισ. ευρώ για άμυνα. «Το ποσό είναι συγκλονιστικό», λέει. «Τώρα το ερώτημα είναι: Πώς μεταφράζεται όλη αυτή η χρηματοδότηση σε πραγματική στρατιωτική ισχύ;»

Μετά την επίθεση του Ισραήλ στο Ιράν, η Τουρκία αναρωτιέται: Είμαστε οι επόμενοι;Πυρηνικά όπλα: Το οπλοστάσιο ποιας χώρας αυξάνεται ταχύτερα