Η Δύση πληρώνει τα λάθη δεκαετιών

Τα σημάδια της κρίσης ήταν εμφανή εδώ και χρόνια.

Η σημερινή κρίση δεν έχει έρθει αναπάντεχα, τα σημάδια της ήταν εμφανή εδώ και χρόνια αν κάποιος  είχε χρόνο να ασχοληθεί. Ένα γαϊτανάκι ευθυνών στημένο γύρω από τη λατρεία του φθηνού χρήματος – ακόμα δεν έχει μάθει η Δύση το μάθημα της.

Ζούμε σήμερα μια μεγάλη ύφεση, αν όχι μια βαθιά ύφεση, που ακολούθησε μια περίοδο άνθησης του παγκόσμιου καπιταλισμού. Αυτή η άνθηση συνδεόταν φυσικά με την παγκοσμιοποίηση, που επέτρεψε στις αναπτυσσόμενες χώρες να αναπτυχθούν όσο ποτέ άλλοτε στο παρελθόν. Αλλά αυτή δεν είναι μια

παγκόσμια κρίση. Είναι μια κρίση της Δύσης -και των λαθών των δυτικών τραπεζών. Παρόμοιες σοβαρές κρίσεις δεν είναι καινοφανείς στον καπιταλισμό. Στην πραγματικότητα, έτσι λύνει τα προβλήματά του ο καπιταλισμός: τα προβλήματα σωρεύονται στις περιόδους άνθησης και επιλύονται στις περιόδους κρίσεων. Αυτές οι κρίσεις σηματοδοτούν επίσης διαδικασίες αναδιανομής του πλούτου: σήμερα συμβαίνει ακριβώς αυτό, με αναδιανομή του πλούτου από τη δύση στην ανατολή και τον νότο.

Ενώ αυτή η διαδικασία βρίσκεται σε εξέλιξη, το αίσθημα της ανημποριάς καταλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος του δυτικού κόσμου. Στο κάτω-κάτω πολλοί ήταν εκείνοι που πίστευαν πως ο οικονομολόγος Τζον Μάιναρντ Κέινς (John Maynard Keynes) μας είχε εξοπλίσει με τα εργαλεία να αντιμετωπίζουμε κάθε μεγάλη ύφεση.

Εξ ου και υφίσταται η πλατιά διαδεδομένη άποψη πως αν τελικά βυθιστούμε στην ύφεση, θα ευθύνονται οι πολιτικοί μας, που δεν έχουν τη σωφροσύνη να αξιοποιήσουν αυτά τα εργαλεία. Αλλά αυτή η προσέγγιση παρεξηγεί εντελώς την ισχύουσα κατάσταση.

Ο Κέινς ουδέποτε προέβλεψε μια κρίση σαν τη σημερινή. Η σημερινή κρίση είναι κρίση υπέρμετρης δαπάνης και όχι ελλειμματικής (σαν κι αυτές που εξέτασαν τα κεïνσιανά οικονομικά).

Επίσης τα κεϊνσιανά οικονομικά αφορούν τη διαχείριση ανισορροπιών στις ροές, όχι στα αποθεματικά. Αλλά η σημερινή κρίση δεν οφείλεται στις κεφαλαιακές ροές, αλλά στο ότι η δύση δανείστηκε υπερβολικά ενώ ο αναπτυσσόμενος κόσμος αποταμίευσε υπερβολικά.

Αυτός είναι ο λόγος που στη σημερινή κρίση τα κεϊνσιανά εργαλεία δεν πρόκειται να δουλέψουν. Μια σκόπιμη αύξηση των κρατικών δαπανών δεν πρόκειται να δουλέψει, καθώς ο κόσμος θα επιλέξει την αποταμίευση για να απαλλαγεί από τα χρέη του, από την κατανάλωση και την πυροδότηση ενός νέου αναπτυξιακού κύκλου. Έτσι είναι η ανθρώπινη φύση.

Κι αυτός είναι ο λόγος που η σημερινή κρίση μπορεί να χρειαστεί πολύ περισσότερο χρόνο πριν επιλυθεί. Οι αποθεματικές ανισορροπίες διευθετούνται πολύ δυσκολότερα από τις ανισορροπίες στις ροές. Γιατί αυτό; Χρειάζεται πολύ περισσότερη αποταμίευση για να ξεπεραστούν τα σημερινά επίπεδα υπερχρέωσης.

Η σημερινή κρίση μπορεί να γίνει πολύ καλύτερα κατανοητή με μαρξιστικούς όρους, παρά με κεϊνσιανούς. Ο Μαρξ (Marx) θα την ερμήνευε εξετάζοντας τα περιθώρια κέρδους. Η κερδοφορία είναι καταδικασμένη να μειωθεί στη δύση και να αυξηθεί στον υπόλοιπο κόσμο. Κατά τη γνώμη του, αυτό θα εξηγούσε τα πρ