Γιατί πάψαμε να πιστεύουμε στη σωτηρία της Ευρωζώνης

Η κατάσταση είναι μη αναστρέψιμη…

Τη στιγμή που οι ευρωπαϊκές ηγεσίες ετοιμάζονται για τις καλοκαιρινές διακοπές, παρακολουθούμε τη σταδιακή ανάδυση μιας ευρείας συναίνεσης περί το πώς θα μπορούσε να μοιάζει το ευτυχές τέλος της ευρωπαϊκής κρίσης. Ορισμένα στοιχεία μιας τέτοιας εικόνας κέρδισαν έδαφος στη σύνοδο κορυφής της 29ης Ιουνίου στις Βρυξέλλες κι αυτό είναι θετικό. Μία πολύ καλή ιδέα που έγινε αποδεκτή ως ‘αναγκαία δράση’ της Ευρωζώνης αφορά την άμεση ανακεφαλαιοποίηση των προβληματικών τραπεζών από τους ευρωπαϊκούς μηχανισμούς διάσωσης.

Αλλά από την ιδέα ως την υλοποίηση ο δρόμος είναι μακρύς και πολλές παγίδες παραμονεύουν. Ιδίως επειδή ο χρόνος δεν είναι υπέρ των Ευρωπαίων. Κι αυτό συμβαίνει επειδή η πορεία των εθνικών οικονομιών και του ευρωπαϊκού χρηματοπιστωτικού συστήματος επιδεινώνεται. Αλλά και γιατί η πολιτική σκηνή των κρατών μελών του ευρώ,  με την έλευση της κρίσης του 2009, όλο και επανεθνικοποιείται. Αν δούμε λίγο προσεκτικά τους όρους της εγχώριας πολιτικής διαμάχης στα 17 κράτη μέλη της Ευρωζώνης, εύκολα μπορούμε να αντιληφθούμε πόσο δύσκολο είναι πια για τους Ευρωπαίους να δράσουν ενωμένοι για την προστασία του ευρώ.

Ας τα πάρουμε όμως με τη σειρά. Αν οι Ευρωπαίοι πολιτικοί σχεδίασαν όντως μια λύση στη σύνοδο της 29ης Ιουνίου, με τι θα μπορούσε να μοιάζει το τελικό προϊόν της; Σαφώς και δεν αφορά μια πολιτική και δημοσιονομική ένωση στα πρότυπα των Ηνωμένων Πολιτειών. Αφορά καταρχήν μια τραπεζική ένωση: επομένως θα περιλαμβάνει ένα κοινό εποπτικό σχήμα για τις ευρωπαϊκές τράπεζες, κοινούς κανόνες για την ανακεφαλαίωση ή την εκκαθάριση των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων κι ένα κοινό σχήμα εγγύησης των καταθέσεων. Επιπλέον, θα περιλαμβάνει την ενίσχυση των αρμοδιοτήτων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και τη δημιουργία ενός Υπουργείου Οικονομικών για την Ευρωζώνη που δεν θα έχει βεβαίως τον πλήρη έλεγχο των εθνικών φορολογιών και δαπανών των κρατών μελών, θα μπορεί όμως να τους επιβάλλει την τήρηση των δημοσιονομικών κανόνων. Θα μπορούσε επίσης να περιλαμβάνει μια περιορισμένη κοινή ευθύνη για τα εθνικά δημόσια χρέη – πιθανότατα για το χρέος που θα ξεπερνά του 60% του ΑΕΠ – και άρα για την έκδοση ευρωομολόγου.

Ακόμη, η ευρωπαϊκή αυτή λύση μπορεί να περιλαμβάνει ένα πρόγραμμα οικονομικών διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων με στόχο την αύξηση της ανταγωνιστικότητας, της απασχόλησης και των μακροπρόθεσμων ρυθμών ανάπτυξης. Τέλος μπορεί να περιλαμβάνει κι ένα καλύτερο σύστημα δημοκρατικής λογοδοσίας, που θα ορίζει επιτέλους πως εκείνοι  που αναλαμβάνουν να ανασχεδιάσουν την οικονομική ένωση θα πρέπει να δίνουν λόγο στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στα εθνικά κοινοβούλια.

Ορισμένες από αυτές τις προτάσεις – για παράδειγμα η διεύρυνση των αρμοδιοτήτων της ΕΚΤ ώστε να έχει την εποπτεία των ευρωπαϊκών τραπεζών – μπορούν επί της αρχής να προχωρήσουν γρήγορα, επειδή δεν απαιτούν αλλαγές στις ευρωπαϊκές συνθήκες. Όμως η πρόοδος στο μέτωπο της στενότερης ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης θα είναι επώδυνα αργή. Ο λόγος για αυ