Παρέμβαση Βενιζέλου στο Ευρωκοινοβούλιο για τα Γλυπτά του Παρθενώνα και την πολιτιστική κληρονομιά της Κύπρου

Σε παρέμβασή του στη συζήτηση χθες στην Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στο Στρασβούργο, με θέμα την «Επιστροφή πολιτιστικών αγαθών που έχουν απομακρυνθεί παράνομα από το έδαφος κράτους-μέλους» της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο Αντιπρόεδρος και Υπουργός Εξωτερικών της ελληνικής κυβέρνησης, Ευάγγελος Βενιζέλος, αναφέρθηκε ιδιαιτέρως στα Γλυπτά του Παρθενώνα καθώς επίσης στη λεηλασία της πολιτιστικής κληρονομιάς της Κύπρου.

Ο κ. Βενιζέλος βρήκε «σαφώς βελτιωμένη», σε σχέση με την ισχύουσα από το 1993 μέχρι τώρα νέα Οδηγία σχετικά με την επιστροφή των πολιτιστικών αγαθών στις χώρες απ’ όπου εκλάπησαν. Θα είναι, είπε, «ένα σημαντικό εργαλείο στην αντιμετώπιση της παράνομης διακίνησης πολιτιστικών», την οποία και χαρακτήρισε «μία από τις πιο διαδεδομένες μορφές οργανωμένου εγκλήματος» που υπάρχουν στον κόσμο σήμερα.

Θεωρεί σημαντικό, κατ’ αρχάς, ότι διεγράφη το παράρτημα, στην παλαιότερη Οδηγία, που περιείχε επιλέξιμες κατηγορίες πολιτιστικών αγαθών που θα μπορούσαν να επιστραφούν.

Τώρα πλέον οποιοδήποτε πολιτιστικό αντικείμενο, που ένα κράτος μέλος θεωρεί τμήμα των εθνικών θησαυρών του, επιστρέφεται λόγω της ιδιαίτερης καλλιτεχνικής, ιστορικής ή αρχαιολογικής του αξίας.

Επίσης, ο κ. Βενιζέλος επισήμανε ότι με την εισαγωγή του Πληροφοριακού Συστήματος για την Εσωτερική Αγορά, οι αρμόδιες εθνικές Αρχές εξοπλίζονται με ένα εργαλείο που βελτιώνει τη διοικητική συνεργασία και την ανταλλαγή πληροφοριών. «Αυτό το νέο σύστημα», είπε, «ελπίζουμε ότι θα επιταχύνει τη συνεργασία και θα μειώσει το κόστος».

Κατά την άποψη του κ. Βενιζέλου, το πιο σημαντικό ίσως χαρακτηριστικό της Οδηγίας, όπως διαμορφώνεται τώρα, είναι το γεγονός ότι η καταβολή της αποζημίωσης υπόκειται στην υποχρέωση του κατόχου να αποδείξει ότι αυτός ή αυτή άσκησε τη δέουσα επιμέλεια και προσοχή. Θεσπίζεται, συνεπώς, ένα τεκμήριο.

Η Οδηγία εισάγει ενιαίους κανόνες σε όλα τα κράτη μέλη, μεταθέτοντας το βάρος της απόδειξης στον κάτοχο. Η ρύθμιση αυτή, κατά τον Έλληνα υπουργό, «είναι κομβική για την πρόληψη και την καταπολέμηση της παράνομης διακίνησης πολιτιστικών αγαθών, καθώς θα δημιουργήσει τις ίδιες συνθήκες για όλους όσοι συμμετέχουν στην αγορά έργων τέχνης».

Εκπροσωπώντας την ελληνική κυβέρνηση, ο κ. Βενιζέλος είπε ότι αντιλαμβάνεται πάρα πολύ καλά τι σημαίνει για μια χώρα να νιώθει ακρωτηριασμένη πολιτιστικά, και αναφέρθηκε στο μείζον, όπως είπε, «ακρωτηριασμένο μνημείο του Παρθενώνα, το ακρωτηριασμένο μείζον μνημείο του δυτικού πολιτισμού».

Υπενθύμισε ότι το Κοινοβούλιο, ήδη από το 1999, έχει διατυπώσει γραπτή Δήλωση, σύμφωνα με την οποία η επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα στην Ελλάδα θα αποτελούσε μια καίρια ευκαιρία για την προώθηση της κοινής ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς. Και αυτό, τόνισε ο κ. Βενιζέλος, «οφείλουμε να το επισημάνουμε με αφορμή την επικαιροποίηση και βελτίωση της Οδηγίας για την Επιστροφή των Πολιτιστικών Αγαθών».

«Πρόκειται για ένα μνημείο που βλέπει τα αρχιτεκτονικά του μέλη να είναι διασπασμένα, το δε Νέο Μουσείο της Ακρόπολης, στο οποίο φιλοξενούνται τώρα σε δείπνα εργασίας όλοι οι Υπουργοί και τα άλλα στελέχη που επισκέπτονται την Αθήνα στο πλαίσιο της Ελληνικής Προεδρίας, είναι το βασικό επιχείρημά μας για την ανάγκη επανενοποίησης του μνημείου και επιστροφής των Γλυπτών του Παρθενώνα».

Φυσικά, συνέχισε, «οφείλω να αναφερθώ και στη βλάβη που έχει υποστεί η πολιτιστική κληρονομιά της Κυπριακής Δημοκρατίας μετά τη στρατιωτική εισβολή του 1974, που έπληξε με πολύ χαρακτηριστικό τρόπο τους αρχαιολογικούς και λοιπούς πολιτιστικούς θησαυρούς του νησιού».

Όλα τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι ούτως ή άλλως και κράτη μέλη της UNESCO. Άρα, δεσμεύονται από τις Διεθνείς Συμβάσεις που διέπουν την UNESCO και, όπως συμπλήρωσε στη δευτερολογία του ο κ. Βενιζέλος, έχει πάρα πολύ μεγάλη σημασία «να τονώσουμε τη συνεργασία μας και με την UNESCO, όπως φυσικά και με το Συμβούλιο της Ευρώπης, που σε πολλά θέματα έχει σχετικές αρμοδιότητες».

Είπε ότι είναι δύσκολο, ανάλογα με την οπτική γωνία που επιλέγει ο καθένας, να υπάρχει ένας ενιαίος ευρωπαϊκός ορισμός της έννοιας του εθνικού θησαυρού. Γιατί, όπως εξήγησε ο Υπουργός, τα ζητήματα πολιτιστικής πολιτικής είναι ζητήματα που ανήκουν πάντα στην αρμοδιότητα και την δικαιοδοσία των κρατών μελών και, επίσης, η εθνική ταυτότητα είναι μια θεμελιώδης αξία της Ευρωπαϊκής Ένωσης που κατοχυρώνεται στις βασικές, στις θεμελιώδεις διατάξεις της Συνθήκης.

«Είναι όμως αυτονόητο για εμάς τους Ευρωπαίους πολίτες τι σημαίνει εθνικός θησαυρός. Πρόκειται για κάτι που συνδέεται με την αίσθηση της ταυτότητάς μας, λοιπόν. Η κάθε χώρα, το κάθε κράτος μέλος είναι αρμόδιο να προσδιορίσει με κριτήρια, τα οποία είναι ευρύτερα αποδεκτά, διεθνώς αποδεκτά, τον κατάλογο των εθνικών του θησαυρών. Και είναι υποχρέωση όλων των άλλων, και εν προκειμένω όλων των άλλων κρατών μελών, σεβόμενα την ταυτότητα του άλλου κράτους μέλους, να σέβονται και τον καθορισμό του καταλόγου των δικών του εθνικών θησαυρών. Είναι στοιχειώδης πράξη αλληλεγγύης, αλλά και νομική υποχρέωση που απορρέει από τη Συνθήκη που σέβεται την εθνική ταυτότητα των κρατών μελών», κατέληξε ο κ. Βενιζέλος, εκφράζοντας ταυτόχρονα την ευχή ότι θα εγκριθεί η σχετική Έκθεση και να ολοκληρωθεί έτσι η τροποποίηση της Οδηγίας, ώστε να τεθεί αμέσως σε ισχύ.