Βρετανικές Βάσεις: Απομεινάρι της αποικιοκρατίας (χρονικό)

«Θα γίνει διαπραγμάτευση μεταξύ της Κυπριακής Δημοκρατίας και της Βρετανίας όσον αφορά τα δικαιώματα των Κυπρίων πολιτών που κατοικούν ή εργάζονται στις Βρετανικές Βάσεις, για να ενσωματωθεί στη Συνθήκη αποχώρησης της Μεγάλης Βρετανίας από την ΕΕ», δήλωσε σήμερα ο Υπουργός Εξωτερικών Γιαννάκης Κασουλίδης ερωτηθείς για τη συζήτηση στην ΕΕ αναφορικά με το θέμα των Βρετανικών Βάσεων στην Κύπρο. Υπενθυμίζεται ότι στις 11 Οκτωβρίου αρχίζουν οι ουσιαστικές διαπραγματεύσεις μεταξύ Κυπριακής Δημοκρατίας και Βρετανίας

Αποικιακό κατάλοιπο

Ιστορικά, οι Βρετανικές Βάσεις στο νησί μας μπορούν εύκολα να θεωρηθούν ως τα τελευταία απομεινάρια της αποικιοκρατίας σε ευρωπαϊκό έδαφος. Οι Βάσεις του Ακρωτηρίου και της Δεκέλειας, συνήθως αναφερόμενες ως Δυτική Κυρίαρχη Βάση (WSBA) και Ανατολική Κυρίαρχη Βάση (ESBA), καλύπτουν έκταση 256 τ.χλμ., αποτελώντας το 3% του συνολικού κυπριακού εδάφους. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Βρετανική Κυβέρνηση δεν κατέχει το μεγαλύτερο μέρος της γης, αφού περίπου το 60% είναι ιδιόκτητο, περίπου το 20% είναι ιδιοκτησία του Ηνωμένου Βασιλείου ή μισθωμένη γη και το υπόλοιπο 20% είναι στέγη που κατέχει η διοίκηση (συμπεριλαμβανομένων των δασών, των οδών, των ποταμών και του Ακρωτηρίου).

Η φυγή και επιστροφή από το Ακρωτήρι

Με βάση την τότε συμφωνία του 1960, οι Ακρωτηριώτες θα αποζημιώνονταν από τους Βρετανούς για να εγκαταλείψουν το χωριό, έχοντας όμως το δικαίωμα να μένουν στην περιοχή 28 μέρες τον χρόνο, με σκοπό να καλλιεργούν τη γη τους. Οι Ακρωτηριώτες πήραν την αποζημίωση, έφυγαν από το χωριό και επέστρεψαν για να μείνουν τις 28 μέρες που δικαιούνταν. Από τότε, όμως, δεν ξαναέφυγαν από το χωριό τους, παρά τις αυστηρές υποδείξεις του βρετανικού στρατού. Τελικά, το 1995, οι Βρετανικές Βάσεις αναγνώρισαν επίσημα το χωριό. Κυρίως λόγω της τουρκικής εισβολής, σήμερα ζουν στις Βρετανικές Βάσεις περίπου 10000 Κύπριοι, ενώ επιπλέον 3800 στρατιωτικοί και το βρετανικό προσωπικό με τις οικογένειές τους ζουν ή εργάζονται εκεί.

Σκοπός και αποστολή

Όπως ορίστηκε το 1960, οι στρατιωτικές βάσεις είναι υπό βρετανική κυριαρχία και όχι αποικίες. Αυτή η είναι η βασική αρχή της διαχείρισης των βάσεων, όπως υπογράφτηκε από την Κυβέρνηση της Αυτού Μεγαλειότητος, στο «Παράρτημα Ο» της συμφωνίας του 1960 με την Κύπρο, η οποία προνοούσε ότι η βρετανική κυβέρνηση:

• Θα τις χρησιμοποιούσε μόνο για στρατιωτικούς σκοπούς.

• Δεν θα εγκαθιστούσε, ούτε θα λειτουργούσε «αποικίες».

• Δεν θα δημιουργούσε σημεία τελωνιακού ελέγχου μεταξύ των Βάσεων και της Δημοκρατίας.

• Δεν θα δημιουργούσε και δεν θα επέτρεπε τη δημιουργία πολιτικών, εμπορικών ή βιομηχανικών επιχειρήσεων, εκτός και αν αυτές συνδέονταν με τις απαιτήσεις του στρατού, και δεν θα υπέσκαπτε με οποιονδήποτε άλλο τρόπο την οικονομική, εμπορική ή βιομηχανική ζωή του νησιού.

• Δεν θα δημιουργούσε εμπορικά ή πολιτικά λιμάνια ή αεροδρόμια.

• Δεν θα επέτρεπε την εγκατάσταση ανθρώπων στις Βάσεις, εκτός για προσωρινούς σκοπούς.

• Δεν θα απαλλοτρίωνε ιδιωτική ιδιοκτησία μέσα στις Βάσεις, εκτός για στρατιωτικούς σκοπούς, και με πληρωμή δίκαιης αποζημίωσης.

Νομικό σύστημα και Διοίκηση

Οι Βρετανικές βάσεις διατηρούν ένα δικό τους νομικό σύστημα, ξεχωριστό από εκείνο του Ηνωμένου Βασιλείου και της Κύπρου, το οποίο αποτελείται από τους νόμους της Αποικίας της Κύπρου μέχρι τον Αύγουστο του 1960, όπως αυτοί τροποποιήθηκαν. Οι νόμοι διατηρούνται όσο είναι δυνατό ίδιοι με τους νόμους της Κύπρου. Το Δικαστήριο των Περιοχών Κυριάρχων Βάσεων, ασχολείται με τα μη στρατιωτικά παραπτώματα οποιουδήποτε ατόμου μέσα στις Βάσεις. Ο νόμος και η τάξη τηρούνται από την Αστυνομία των Βάσεων, ενώ ο στρατιωτικός νόμος από την Ενωμένη Αστυνομική Μονάδα Κύπρου. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι Βάσεις δεν διοικούνται από πολιτικό κυβερνήτη, αλλά από τον εκάστοτε στρατιωτικό διοικητή των Βρετανικών Δυνάμεων στην Κύπρο (British Forces in Cyprus, BFC).

Δεν εφαρμόζεται το κεκτημένο

Με την προσχώρηση της Βρετανίας στην ΕΟΚ το 1973, η Αγγλική Κυβέρνηση έκανε σχετική αίτηση «Δήλωση περί των Κυρίαρχων Βάσεων», ότι οι διατάξεις της Συνθήκης της Ρώμης (1957) δεν θα εφαρμόζονταν στις περιοχές των βάσεων, κατά συνέπεια δεν θα αποτελούσαν ευρωπαϊκό έδαφος και δεν θα εφαρμοζόταν σε αυτές το κοινοτικό κεκτημένο. Από την ένταξη της Κύπρου στην Ε.Ε., εξαιρέθηκαν οι βρετανικές βάσεις, εξαιτίας της προηγούμενης συμφωνίας μεταξύ Κύπρου-Βρετανιας. Συγκεκριμένα, στο Ευρωσύνταγμα, μέσω του Άρθρου IV -440, αναφέρεται ότι: «Η παρούσα συνθήκη δεν εφαρμόζεται στο Ακρωτήρι και στη Δεκέλεια, που αποτελούν περιοχές των κυρίαρχων Βάσεων του Ηνωμένου Βασιλείου της Μεγάλης Βρετανίας και της Βορείου Ιρλανδίας στην Κύπρο, παρά μόνο στον αναγκαίο βαθμό, για να διασφαλιστεί η εφαρμογή του καθεστώτος που προβλεπόταν αρχικά στο Πρωτόκολλο αριθμός 3. [...] »

Η σημασία του Echelon

Οι βρετανικές βάσεις είναι στρατηγικής σημασίας για το Ηνωμένο Βασίλειο και τυγχάνουν ιδιαίτερης αντιμετώπισης, αφού μέσω αυτών ελέγχεται ολόκληρη η Μέση Ανατολή και η Ανατολική Μεσόγειος. Μέσω της αεροπορικής βάσης του Ακρωτηρίου, διεξάγονται άλλωστε και οι αεροπορικές επιθέσεις εναντίον των τζιχαντιστών του Ντάες. Το γεγονός ότι στην Κύπρο, και συγκεκριμένα στον Άγιο Νικόλαο στην κατεχόμενη Αμμόχωστο, βρίσκεται ο σταθμός του παγκόσμιου συστήματος παρακολούθησης ιδιωτικής επικοινωνίας ECHELON1, η αξία των Βάσεων αποκτά επιπρόσθετη αξία.

Το Σχέδιο Ανάν

Με το σχέδιο Ανάν, οι Βρετανοί, όχι μόνο διασφάλιζαν την επαναβεβαίωση του καθεστώτος των Βάσεων, αλλά θα κατάφερναν να αποτρέψουν την Ενωμένη Κυπριακή Δημοκρατία από το να προσφύγει σε οποιοδήποτε διεθνές δικαστήριο ή τρίτο μέρος για διευθέτηση των όποιων διαφορών. Οι ασάφειες στη διατύπωση του Σχεδίου Ανάν αναφορικά με το καθεστώς των Βάσεων, άφηναν ανοιχτό το ενδεχόμενο ακόμη και για διεκδίκηση μερίδας από την ΑΟΖ.

Τα χρωστούμενα

Επιπλέον, βάσει της Συμφωνίας Εγκαθίδρυσης, η Βρετανική Κυβέρνηση όφειλε να καταβάλει αποζημιώσεις προς την Κυπριακή Δημοκρατία για τη χρήση των βρετανικών Bάσεων. Mέχρι σήμερα, η Κυπριακή Δημοκρατία εισέπραξε μόνο το ποσόν των 10 εκατομμυρίων λιρών για την περίοδο από 1960 - 1965, με το πρόσχημα ότι πλέον οι Tουρκοκύπριοι δεν συμμετείχαν στην Kυβέρνηση.

Η συμφωνία του 2014

Με βάση τη συμφωνία που υπογράφηκε στις 15 Ιανουαρίου του 2014 από τους Υπουργούς Εξωτερικών των δύο χωρών, Ιωάννη Κασουλίδη και Γουίλιαμ Χέιγκ, προβλέπεται ότι το 78% του εδάφους των Βρετανικών Βάσεων, συνολικής έκτασης περίπου 200 τετραγωνικών χιλιομέτρων, θα ενταχθεί σε πολεοδομικές ζώνες, ενώ θα αρθούν οι περιορισμοί που ισχύουν σήμερα για την απόκτηση και ανάπτυξη της γης εντός των περιοχών αυτών.