Σ. Ρούσσος:Η Τουρκία επιδιώκει να διαπραγματευτεί ως περιφερειακός ηγεμόνας

Η έκδοση της τουρκικής NAVTEX εντάσσεται στην στρατηγική της Τουρκίας για «γκριζάρισμα» περιοχών στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, η οποία συνδέεται και με τη συνολικότερη επιδίωξή της να διαπραγματευτεί μια σειρά ζητημάτων στην περιοχή από την θέση του περιφερειακού ηγεμόνα. Αυτό δηλώνει σε συνέντευξή του στο Κυπριακό Πρακτορείο Ειδήσεων ο διεθνολόγος Σωτήρης Ρούσσος, Αναπληρωτής Καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου και επιστημονικός υπεύθυνος του Κέντρου Μεσογειακών,

Ο κ. Ρούσσος αναλύει στην συνέντευξη στο ΚΥΠΕ τις πρόσφατες κινήσεις της Τουρκίας με την έκδοση NAVTEX σε περιοχή εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, καθώς και την συνολικότερη στρατηγική της στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου

«Η Τουρκία έχει μια στρατηγική σταδίων όσον αφορά τις διεκδικήσεις της στην Ανατολική Μεσόγειο και το Αιγαίο. Το πρώτο στάδιο είναι οι δηλώσεις, η ρητορική. Το δεύτερο στάδιο είναι η απειλή. Το τρίτο είναι το “γκριζάρισμα” περιοχών, δηλαδή o χαρακτηρισμός περιοχών ως διαφιλονικούμενων. Αυτό συνέβη και στα Ίμια και σε άλλες περιοχές. Έτσι, ουσιαστικά η Τουρκία βρίσκεται αυτή την στιγμή στο τρίτο στάδιο, αυτό του “γκριζαρίσματος”, δηλαδή της κήρυξης αυτής της περιοχής τουλάχιστον ως διαφιλονικούμενης», επισημαίνει ο κ. Ρούσσος.

Όπως αναλύει ο ίδιος, η τελευταία κίνηση της Τουρκίας στοχεύει να αμφισβητήσει ευθέως το επιχείρημα της Ελλάδας και της Κύπρου περί δύο ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδων που συνορεύουν, πάνω στο οποίο χτίστηκε και ο σχεδιασμός για τον EastMed ως βασικού ενεργειακού project.

«Οι Τούρκοι έρχονται και λένε ότι αυτό δεν ισχύει και ότι αυτή η περιοχή είναι διαφιλονικούμενη. Έτσι, όλο αυτό το αφήγημα τίθεται εν αμφιβόλω και υπό την αίρεση της Τουρκίας. Η Τουρκία λέει “ή εμείς ή κανένας” και αυτή την στιγμή βρισκόμαστε στο “κανένας”».

Ερωτηθείς εάν εκτιμά ότι οι τελευταίες κινήσεις της Τουρκίας σηματοδοτούν μια απόπειρά της να πιέσει για την έναρξη ενός διαλόγου, ο κ. Ρούσσος απαντά ότι «αποτελεί μια πάγια άποψη της Τουρκίας ότι πρέπει να κάτσουμε σε ένα διμερή διάλογο, ο οποίος, όπως λένε οι ίδιοι, δεν θα έχει όρους και προϋποθέσεις, ούτε καν αυτούς του Διεθνούς Δίκαιου και της διεθνούς νομιμότητας. Να συζητήσουμε δηλαδή στη λογική ενός “παζαριού”».

Απαντώντας σε ερώτηση κατά πόσο το εξάμηνο της γερμανικής Προεδρίας της ΕΕ θα μπορούσε να αποτελέσει για την Ελλάδα μια ευκαιρία για την έναρξη ενός διαλόγου με την Τουρκία, ο κ. Ρούσσος σχολιάζει ότι η Τουρκία «δεν έχει μια αντίληψη διευθέτησης προβλημάτων, έτσι όπως τα αντιλαμβανόμαστε εμείς. Δηλαδήν εμείς αντιλαμβανόμαστε τα προς διευθέτηση προβλήματα ως αυτά που αφορούν την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ. Δεν βλέπω ότι η Τουρκία έχει αυτή την αντίληψη. Έχει πολύ μεγαλύτερα σχέδια για την περιοχή, θέλει να γίνει μια ηγεμονική δύναμη. Δεν νομίζω ότι της αρκούν κάποιες συζητήσεις με την Ελλάδα. Είναι πολύ μεγαλύτερο το ζήτημα της Τουρκίας αυτή τη στιγμή».

«Η Τουρκία επιδιώκει να διαπραγματευτεί από την θέση ενός περιφερειακού ηγεμόνα, όχι από τη θέση ενός ισότιμου κράτους, συμμάχου στο ΝΑΤΟ και γείτονα. Όταν αντιλαμβάνεσαι τον εαυτό σου ως ηγεμόνα της περιοχής, δεν συζητάς με τις άλλες χώρες στη βάση της ισότητας των εταίρων του διαλόγου. Όταν η Τουρκία έμπαινε στην ενταξιακή διαδικασία και αποδεχόταν το Ελσίνκι –και ακόμα και τη συζήτηση για τη Χάγη– ήταν τότε μια Τουρκία που για τους δικούς της λόγους όχι μόνο δεν είχε ηγεμονικές βλέψεις σε όλη την περιοχή, αλλά ήθελε και να μπει σε ένα κλαμπ στο οποίο η Ελλάδα είχε σημαντική θέση. Αυτό δεν συμβαίνει τώρα. Δεν υπάρχει καμία τέτοιου είδους σύγκριση», υπογραμμίζει ο ίδιος.

Σχολιάζοντας την αντίδραση της ελληνικής πλευράς, ο κ. Ρούσσος σημειώνει ότι πρόκειται για μια αντίδραση ad hoc, καθώς «η Ελλάδα προφανώς πρέπει να διεκδικήσει αυτό που θεωρεί κυριαρχικό της δικαίωμα». Ωστόσο, όπως επισημαίνει πρόκειται για μια «αντανακλαστική κίνηση και δεν συνοδεύεται από μια στρατηγική συμμαχιών και αποτροπής ανάλογων κινήσεων της Τουρκίας». «Αντιθέτως οι Τούρκοι δεν έκαναν μια αντανακλαστική κίνηση, αλλά μια κίνηση που βρίσκεται εντός της στρατηγικής τους. Είναι δύο πολύ διαφορετικά πράγματα», επισημαίνει.

Ερωτηθείς για την άτυπη τριμερή συνάντηση Ελλάδας-Τουρκίας-Γερμανίας που έγινε στο Βερολίνο, ο κ. Ρούσσος εκτιμά ότι «το πρόβλημα είναι –όπως και γενικά στις περιπτώσεις μυστικής διπλωματίας– ότι κανείς δεν ξέρει τι έγινε εκεί». «Δεν ξέρουμε ποια είναι η συζήτηση και αυτό δημιουργεί μια ανησυχία. Άρα δεν μπορούμε να γνωρίζουμε αν υπάρχει διάλογος ή όχι. Η υπόθεση είναι ότι αυτή η συνάντηση –όπως και η παρέμβαση Μέρκελ για το ζήτημα της τουρκικής NAVTEX, την οποία επίσης δεν γνωρίζουμε επισήμως– έχει ειρηνευτικό χαρακτήρα. Αλλά αυτό δεν μπορούμε να το γνωρίζουμε», σημείωσε ο ίδιος.

Σχετικά με την πολιτική των τριμερών συμμαχιών που ακολουθούν η Κύπρος και η Ελλάδα, ο κ. Ρούσσος εξέφρασε την άποψη ότι «εκ του αποτελέσματος, αυτά τα τριμερή σχήματα δεν έχουν ενισχύσει την αποτρεπτική μας δύναμη ούτε έχουν πείσει την Τουρκία να σταματήσει τις τοπικές κρίσεις, ιδιαίτερα στην Κύπρο».

Αναφορικά με το ζήτημα της ενεργειακής εκμετάλλευσης των κοιτασμάτων φυσικού αερίου, ο κ. Ρούσσος εκτίμησε ότι η «αντίληψη ότι θα “πνιγούμε στο φυσικό αέριο και θα αναγκάσουμε τους Τούρκους να έρθουν για να ζητήσουν μερίδιο” έχει φέρει τα αντίθετα αποτελέσματα. Η δική μου άποψη είναι ότι το Κυπριακό δεν λύνεται με γεωτρήσεις. Είναι ένα πολύπλοκο ζήτημα που απαιτεί άλλου είδους συζητήσεις, και μεταξύ των κοινοτήτων και των δυνάμεων που έχουν εμπλακεί, συμπεριλαμβανομένης της Τουρκίας ως κατοχικής δύναμης. Δεν λύνεται με γεωτρήσεις».

Αναφερόμενος στο ζήτημα της Λιβύης, ο κ. Ρούσσος σχολίασε ότι το γεγονός ότι η Τουρκία έχει θέση σε κάθε σημαντική συζήτηση αναφορικά με τη λιβυκή κρίση ενισχύει την αντίληψή της ως ηγεμονικής δύναμης στην περιοχή. «Η Αίγυπτος δεν νομίζω ότι είναι μια δύναμη που αυτή τη στιγμή μπορεί να ανακόψει την Τουρκία. Έχει αρκετά σοβαρά εσωτερικά προβλήματα. Προφανώς, θα προσπαθήσει να αποτρέψει την πλήρη επικράτηση του Σαράζ σε όλη τη Λιβύη, γιατί πιστεύει ότι ο Σαράζ είναι ένα όργανο της Τουρκίας και ότι η ίδια κινδυνεύει να βρεθεί με ένα καθεστώς αντίστοιχο με των Αδελφών Μουσουλμάνων στα σύνορά της. Με κάθε τρόπο θα προσπαθήσει να προστατεύσει την Ανατολική Λιβύη από τις δυνάμεις του Σαράζ, αλλά δεν είναι αυτή που θα ανατρέψει το σκηνικό», κατέληξε ο κ. Ρούσσος.