Σωρεία προβλημάτων στη διαχείριση αποβλήτων συσκευασίας

Διαφυγή δυνητικών εσόδων, ελλιπείς έλεγχοι, καθυστερημένες διαδικασίες, μειωμένα έσοδα, αναποτελεσματικές μέθοδοι, κακή διαχείριση, απουσία συνεννόησης μεταξύ των αρμόδιων τμημάτων και άλλα δεινά συνθέτουν εν πολλοίς το σκηνικό της διαχείρισης αποβλήτων συσκευασίας στην Κύπρο, με την Ελεγκτική Υπηρεσία να κρούει τον κώδωνα στο Τμήμα Περιβάλλοντος καλώντας το να διορθώσει τις στρεβλώσεις και να λάβει τα απαραίτητα μέτρα

Στην έκθεσή ελέγχου που δημοσιεύεται, προβάλλεται σειρά ζητημάτων τα οποία συνοδεύονται από τις εισηγήσεις

Παρακάτω παρουσιάζεται η σύνοψη των αποτελεσμάτων της έκθεση ελέγχο.

1. Λειτουργία Συλλογικού Συστήματος διαχείρισης αποβλήτων συσκευασίας βάσει των όρων Έγκρισης και των προνοιών της νομοθεσίας.

(α) Γενικά:

• Το Τμήμα Περιβάλλοντος δεν διενεργεί συστηματικούς ελέγχους για την εξακρίβωση της τήρησης των όρων Έγκρισης του Συστήματος, ενώ οι περιοδικοί έλεγχοι που διενεργεί είναι ελλιπείς, καθότι σε αυτούς δεν εξετάζεται η τήρηση σημαντικών όρων της Έγκρισης.

• Το Σύστημα εφαρμόζει πολιτικές οι οποίες δεν συνάδουν με τον μη κερδοσκοπικό χαρακτήρα που πρέπει να έχει, σύμφωνα με τις πρόνοιες της νομοθεσίας.

• Το Σύστημα δεν τηρεί σημαντικούς όρους της Έγκρισής του π.χ. αγορά υπηρεσιών και αγαθών κατόπιν διαδικασίας προσφορών, επίτευξη ποσοτικών στόχων για την ανακύκλωση αποβλήτων συσκευασίας από γυαλί και ξύλο, ενώ η τήρηση ορισμένων άλλων όρων δεν είναι επαρκής.

(β) Διαχείριση αποβλήτων από το Σύστημα.

• Μέχρι τον Μάρτιο του 2016, το Σύστημα αναλάμβανε, από τα μέλη του, έναντι οικονομικού αντιτίμου, τη διαχείριση υλικών συσκευασίας, τα οποία, στην ουσία, δεν διαχειριζόταν, κατά παράβαση των όρων της Έγκρισής του και των προνοιών των σχετικών Κανονισμών και της Ευρωπαϊκής Οδηγίας και τα οποία συμπεριλαμβάνονταν στο υπόλειμμα διαλογής που κατέληγε σε χωματερές (π.χ. απόβλητα συσκευασίας tetrapak, από PS (πολυστερίνη) και PVC (κρεμαστάρια)).

• Στο ενημερωτικό υλικό που εξέδωσε το Σύστημα προς το κοινό εξαιρούνται ρητώς κατηγορίες αποβλήτων συσκευασίας, η διαχείριση των οποίων επιβάλλεται βάσει των όρων Έγκρισής του και της σχετικής εθνικής και κοινοτικής νομοθεσίας (διάφανο περιτύλιγμα, σακούλες νάιλον, πολυστερίνη, πλαστικά ποτήρια και πιάτα, πλαστικές συσκευασίες γιαουρτιού/βουτύρου και πλαστικές τσάντες).

Το Τμήμα Περιβάλλοντος είναι ενήμερο για την πολιτική αυτή του Συστήματος. Η Υπηρεσία ζήτησε νομική γνωμάτευση από τον Γενικό Εισαγγελέα κατά πόσο η ενέργεια του Συστήματος να εισπράττει τέλη από παραγωγούς για υπηρεσίες που στην ουσία δεν παρέχει, είναι σύννομη.

• Η πολιτική του Συστήματος να μη διαχειρίζεται όλα τα απόβλητα συσκευασίας ενθαρρύνεται και από την ισχύουσα αδειοδότησή του, η οποία δεν απαιτεί τη διαχείριση, από το Σύστημα, σε παγκύπρια βάση, του συνόλου των ποσοτήτων αποβλήτων συσκευασίας για τις οποίες έχει εισπράξει τέλη από τους υπόχρεους παραγωγούς-μέλη του, αλλά των ποσοτήτων αποβλήτων συσκευασιών που απαιτούνται για την κάλυψη των ελάχιστων στόχων κάθε έτους. Η Υπηρεσία ζήτησε νομική γνωμάτευση από τον Γενικό Εισαγγελέα κατά πόσο η πιο πάνω πολιτική διαχείρισης του Συστήματος είναι σύννομη.

(γ) Επίτευξη ποσοτικών στόχων ανακύκλωσης και ανάκτησης αποβλήτων συσκευασίας από το Σύστημα:

• Δεν κατέστη δυνατή η εξακρίβωση της πραγματικής επίδοσης του Συστήματος αναφορικά με τους συνολικούς στόχους ανακύκλωσης και ανάκτησης αποβλήτων συσκευασίας για τα έτη 2007 μέχρι 2012, λόγω προσμέτρησης στον υπολογισμό όλης της ποσότητας αποβλήτων χαρτιού που δεν προέρχονται από συσκευασίες, ενώ κατά τα έτη 2013 και 2014, το Σύστημα, δεν πέτυχε τους υπό αναφορά στόχους. Επισημαίνεται ότι το ποσοστό ανακύκλωσης αποβλήτων συσκευασίας από χαρτί και μέταλλο που πέτυχε το Σύστημα, κατά τα έτη 2009-2016 και 2016, αντίστοιχα, υπερέβη το 100% των ποσοτήτων που δηλώθηκαν ως να τοποθετήθηκαν στην αγορά. Το γεγονός αυτό ενδεχομένως να οφείλεται στην προσμέτρηση ποσοτήτων αποβλήτων που δεν προέρχονται από συσκευασίες και στο ότι υπόχρεοι παραγωγοί των υπό αναφορά αποβλήτων δεν είναι εγγεγραμμένοι στο Σύστημα. Η Υπηρεσία ζήτησε γνωμάτευση από τον Γενικό Εισαγγελέα κατά πόσο η συμπερίληψη ποσοτήτων αποβλήτων που δεν προέρχονται από συσκευασίες στους ετήσιους στόχους του Συστήματος και στους εθνικούς στόχους είναι νόμιμη. Αναφέρεται επίσης ότι, κατά τα έτη 2014 μέχρι 2016, το Σύστημα δεν πέτυχε τον στόχο για την ανάκτηση ενέργειας, αφού εφάρμοζε μόνο δράσεις ανακύκλωσης αποβλήτων συσκευασίας.

• Διαχείριση αποβλήτων συσκευασίας από γυαλί. Κατά τα έτη 2007 μέχρι 2009 και 2012 μέχρι 2016 το Σύστημα δεν πέτυχε τον στόχο ανακύκλωσης αποβλήτων συσκευασίας από γυαλί, με αποτέλεσμα να μην καταστεί δυνατή η εκπλήρωση της δέσμευσης που ανέλαβε, έναντι οικονομικού αντιτίμου, από τα μέλη του. Το Τμήμα Περιβάλλοντος και το Σύστημα δεν διενεργούν οποιοδήποτε έλεγχο επί της ορθότητας των ποσοτήτων αποβλήτων συσκευασίας από γυαλί που παραδίδει το Σύστημα στην Τσιμεντοποιία Βασιλικού και της μετέπειτα διαχείρισής τους από την εν λόγω μονάδα. Επισημαίνεται ότι η εν λόγω μονάδα δεν διαχειρίστηκε καμία ποσότητα αποβλήτων συσκευασίας από γυαλί που παρέλαβε, κατά τα έτη 2011 μέχρι 2014, από το Σύστημα, έναντι οικονομικού αντιτίμου, ενώ κατά τα έτη 2015 και 2016, διαχειρίστηκε μερική ποσότητα του παραληφθέντος υλικού. Κατά τα έτη 2007 μέχρι 2009, το Σύστημα προσμέτρησε στον υπολογισμό του στόχου ανακύκλωσης αποβλήτων συσκευασίας από γυαλί, ποσότητες οι οποίες, εν γνώσει του, δεν έτυχαν οποιασδήποτε διαχείρισης, αφού τις είχε παραδώσει στην τότε μη αδειοδοτημένη μονάδα επεξεργασίας της Τσιμεντοποιίας Βασιλικού.

• Διαχείριση αποβλήτων συσκευασίας από χαρτί. Παρά το γεγονός ότι, από το 2009, το ποσοστό ανακύκλωσης αποβλήτων συσκευασίας από χαρτί που επιτυγχάνει το Σύστημα υπερβαίνει το 100% των ποσοτήτων που δηλώθηκαν ως να τοποθετήθηκαν στην αγορά, το Τμήμα Περιβάλλοντος δεν προέβη σε έλεγχο του τρόπου υπολογισμού της επίτευξης του στόχου και δεν ζήτησε, από το Σύστημα, σχετικές εξηγήσεις. Κατά τα έτη 2006 μέχρι 2012 το Σύστημα προσμετρούσε στον υπολογισμό του ποσοστού ανακύκλωσης του χαρτιού συσκευασίας και το χαρτί που δεν προέρχεται από συσκευασίες, κατά παράβαση των όρων της Έγκρισής του και των προνοιών της νομοθεσίας. Από το 2013 και μετά, το Σύστημα προσμετρά στο ποσοστό ανακύκλωσης του χαρτιού συσκευασίας, το 30% των οικιακών και εμπορικών αποβλήτων χαρτιού που δεν προέρχονται από συσκευασίες, σύμφωνα με σχετικό όρο που συμπεριέλαβε, το Τμήμα, στην ανανεωθείσα Έγκριση για λειτουργία του Συστήματος. Το Τμήμα δεν αξιολόγησε τη μελέτη που ετοιμάστηκε το 2013 από το Σύστημα, σύμφωνα με την οποία, η σύσταση του χαρτιού που συλλέγεται, σε παγκύπρια βάση, αποτελείται από 37% χαρτί συσκευασίας και 63% χαρτί που δεν προέρχεται από συσκευασίες. Παρά ταύτα, τα υπό αναφορά ποσοστά εφαρμόζονται από τότε.

• Διαχείριση αποβλήτων συσκευασίας tetrapak. Το Σύστημα δεν διαχειρίζεται ικανοποιητικά το υλικό, παρά το γεγονός ότι αναλαμβάνει, έναντι οικονομικού αντιτίμου, τη σχετική υποχρέωση από τα μέλη του. Δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία για τη διαχείριση των αποβλήτων συσκευασίας tetrapak, κατά τα έτη 2007 μέχρι 2016, γεγονός που ενισχύει την άποψη ότι το υπό αναφορά υλικό, λόγω χαμηλής εμπορικής αξίας, δεν τύγχανε διαχείρισης από το Σύστημα. Μέχρι και τον Μάρτιο του 2016 οπότε το Σύστημα ξεκίνησε να διαχειρίζεται το υπόλειμμα για ανάκτηση ενέργειας, το υπό αναφορά υλικό, κατά πάσα λογική πιθανότητα κατέληγε σε Χώρους Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Αποβλήτων (ΧΑΔΑ).

• Διαχείριση αποβλήτων συσκευασίας από ξύλο. Μέχρι σήμερα, το Σύστημα δεν πέτυχε τον ποσοτικό στόχο για την ανακύκλωση των αποβλήτων συσκευασίας από ξύλο. Επισημαίνεται ότι, κατά τα έτη 2007, 2008, 2009, 2010 και 2013 το Σύστημα δεν διαχειρίστηκε καμία ποσότητα αποβλήτων συσκευασίας από ξύλο, κατά παράβαση των όρων Έγκρισής του, των προνοιών της νομοθεσίας και της δέσμευσης που ανέλαβε, έναντι οικονομικού αντιτίμου, από τα μέλη του, για τη διαχείριση των ποσοτήτων που δήλωσαν στο Σύστημα.

• Διαχείριση αποβλήτων συσκευασίας από μέταλλο. Από το 2007 το Σύστημα παρουσιάζει υπερκάλυψη του στόχου ανακύκλωσης αποβλήτων συσκευασίας από μέταλλο, ενώ κατά το 2016 οι ποσότητες αυτού του υλικού που ανακυκλώθηκαν, υπερέβηκαν το 100% των ποσοτήτων αποβλήτων συσκευασίας από μέταλλο που δηλώθηκαν ως να τοποθετήθηκαν στην αγορά. Ο λόγος επίτευξης του υπό αναφορά στόχου, από το Σύστημα, οφείλεται, κυρίως, στη διαχείριση συσκευασιών από χάλυβα, η οποία επιτυγχάνεται κυρίως μέσω καταβολής οικονομικών κινήτρων σε αδειούχους διαχειριστές. Το ποσοστό ανακύκλωσης των συσκευασιών από χάλυβα, από το 2009 και μετά, υπερβαίνει το 100% των ποσοτήτων που δηλώνονται ως να τοποθετούνται στην αγορά. Αυτό ενδεχομένως να οφείλεται είτε σε υποδήλωση των ποσοτήτων των παραγωγών-μελών του Συστήματος, είτε στο γεγονός ότι αριθμός εταιρειών που παράγουν συσκευασίες από χάλυβα δεν είναι εγγεγραμμένες στο Σύστημα και παρανομούν, είτε στο ότι οι ποσότητες που αγοράζει το Σύστημα, από αδειούχους διαχειριστές, για σκοπούς επίτευξης των ποσοτικών στόχων ανακύκλωσης, περιλαμβάνουν απόβλητα χάλυβα που δεν προέρχονται από συσκευασίες.

• Διαχείριση αποβλήτων συσκευασίας από πλαστικό. Το Σύστημα δεν διαχειρίζεται συγκεκριμένα υλικά πλαστικού (PS – πολυστερίνη και PVC – κρεμαστάρια) για στρατηγικούς λόγους, παρά το γεγονός ότι αναλαμβάνει, από τα μέλη του, έναντι οικονομικού αντιτίμου, τη σχετική ευθύνη για τη διαχείρισή τους. Το Σύστημα λανθασμένα επικαλείται την εφαρμογή της αρχής της αλληλεγγύης για την χρησιμοποίηση των εισπράξεων από υλικά συσκευασίας τα οποία αποφασίζει να μην διαχειριστεί, για την επιδότηση της διαχείρισης των υπόλοιπων αποβλήτων συσκευασίας. Επισημαίνεται ότι, το Σύστημα χρεώνει πιο ψηλό τέλος για τη διαχείριση των υπό αναφορά υλικών σε σχέση με αυτό που χρεώνει για τη διαχείριση άλλων αποβλήτων συσκευασίας.

• Δεν εντοπίστηκε οποιαδήποτε γραπτή αλληλογραφία μεταξύ του Τμήματος Περιβάλλοντος και του Συστήματος, μέσω της οποίας το Τμήμα να προβαίνει σε οποιεσδήποτε συστάσεις προς το Σύστημα για τις επιδόσεις του όσον αφορά στην επίτευξη των στόχων του.

(δ) Διαδικασίες σύναψης συμβάσεων, από το Σύστημα, για την αγορά υπηρεσιών συλλογής αποβλήτων συσκευασίας από χαρτί, pmd και γυαλί.

• Γενικά. Η ανανεωθείσα Έγκριση του Συστήματος, με ημερομηνία έναρξης και λήξης ισχύος την 10.6.2013 και 10.6.2019, αντίστοιχα, προνοεί για ανάθεση υπηρεσιών κατόπιν διαδικασίας προσφορών, ενώ αυτό δεν απαιτείτο από τις προηγούμενες εγκρίσεις. Το Τμήμα Περιβάλλοντος, μέχρι την περίοδο διενέργειας του ελέγχου, δεν άσκησε έλεγχο στο Σύστημα για την τήρηση της υπό αναφορά πρόνοιας. Κατά τα έτη 2013 μέχρι σήμερα, το Σύστημα, προέβη στην ανάθεση των πλείστων συμβάσεων συλλογής αποβλήτων συσκευασίας pmd, χαρτιού και γυαλιού, χωρίς να ακολουθήσει την ενδεδειγμένη διαδικασία προσφορών που προνοεί η ανανεωθείσα Έγκριση. Επίσης, το Σύστημα, κατά τις διαδικασίες ανάθεσης σύμβασης συλλογής αποβλήτων συσκευασίας, δεν τηρούσε σε όλες τις περιπτώσεις τις αρχές της χρηστής διοίκησης, της ίσης μεταχείρισης και της διαφάνειας (ουσιώδεις αλλαγές στο αντικείμενο και στους όρους της σύμβασης μετά την υποβολή των προσφορών, μη ετοιμασία εκ των προτέρων τεχνικών προδιαγραφών, όρων και εκτίμησης του κόστους, συμπερίληψη όρων κατά τη διάρκεια ή την ανανέωση της σύμβασης οι οποίοι διαφοροποιούν σε σημαντικό βαθμό το αρχικό αντικείμενο της σύμβασης).

• Το μεγαλύτερο ποσοστό του κόστους συλλογής αποβλήτων συσκευασίας pmd και χαρτιού αφορά στο κόστος πληθυσμού (τιμή μονάδας ανά κάτοικο της εξυπηρετούμενης περιοχής) παρά το γεγονός ότι (i) το μεταφορικό κόστος δεν είναι ανάλογο του μεγέθους του πληθυσμού, (ii) στον πληθυσμό μιας περιοχής περιλαμβάνονται βρέφη και μικρά παιδιά ή άλλες ηλικίες, που δεν είναι σε θέση να συμμετέχουν σε πρόγραμμα ανακύκλωσης και (iii) το πρόγραμμα ανακύκλωσης είναι εθελοντικό και ποσοστό πληθυσμού επιθυμεί να μην συμμετέχει.

• Στις πλείστες συμβάσεις συμπεριλαμβάνεται όρος για αναπροσαρμογή των τιμών του αναδόχου βάσει μεταβολών σε δείκτες οι οποίοι δεν έχουν σχέση με τη συλλογή αποβλήτων π.χ. δείκτη τιμών καταναλωτή.

• Στις συμβάσεις συμπεριλαμβάνεται όρος για τη δυνατότητα χρονικής ή/και γεωγραφικής επέκτασης του έργου μέσω διαπραγμάτευσης μεταξύ του Συστήματος και του αναδόχου, με αποτέλεσμα, μετά τη λήξη της κάθε σύμβασης, να μην προωθείται η διενέργεια νέας διαδικασίας προσφορών.

• Οι εξαμηνιαίες και ετήσιες συμβάσεις που συνήφθησαν για τα έργα συλλογής αποβλήτων συσκευασίας pmd, χαρτιού και γυαλιού από τις επαρχίες Πάφου και Αμμοχώστου, από την 1.7.2013 μέχρι σήμερα και από την επαρχία Λάρνακας, από την 1.1.2014 μέχρι σήμερα, δεν προνοούν για την υποβολή, από τον εργολάβο, εγγύησης για την πιστή εκτέλεση του έργου, με αποτέλεσμα να μη διασφαλίζονται τα οικονομικά συμφέροντα του Συστήματος κατά τις υπό αναφορά περιόδους.

• Εντοπίστηκαν περιπτώσεις συμβάσεων, των οποίων οι όροι δεν διασφαλίζουν τα οικονομικά συμφέροντα του Συστήματος αλλά έχουν ως αποτέλεσμα την οικονομική επιβάρυνσή του.

• Έλεγχος δελτίων ζύγισης αποβλήτων συσκευασίας από pmd και χαρτί. Από έλεγχο που διενεργήσαμε στα δελτία ζύγισης που εκδόθηκαν από τη μονάδα διαλογής για τις ποσότητες συλλεχθέντων αποβλήτων συσκευασίας από pmd και χαρτί από τον Δήμο Έγκωμης, κατά το έτος 2010, εντοπίστηκαν περιπτώσεις δελτίων ζύγισης που εκδόθηκαν χειρόγραφα, αντί μέσω του μηχανογραφημένου συστήματος, τα οποία φέρουν διορθώσεις, οι οποίες δεν φέρουν οποιαδήποτε εξουσιοδότηση. Επίσης, εντοπίστηκαν περιπτώσεις δελτίων ζύγισης οχημάτων περισυλλογής αποβλήτων συσκευασίας από pmd και χαρτί, στα οποία η ένδειξη του απόβαρου των οχημάτων που καταγράφηκε παρουσιάζει σημαντική απόκλιση από αυτή που είναι καταγεγραμμένη στο πιστοποιητικό εγγραφής των οχημάτων. Εκφράσαμε την άποψη ότι τα στοιχεία αυτά δημιουργούν ερωτηματικά για την ορθότητα της καταγραφής του απόβαρου των οχημάτων περισυλλογής στα δελτία ζύγισης και του υπολογισμού της συλλεχθείσας ποσότητας αποβλήτων συσκευασίας.

(ε) Παραχώρηση κυβερνητικής οικονομικής ενίσχυσης για την επέκταση του προγράμματος διαχείρισης αποβλήτων συσκευασίας στις επαρχίες Πάφου, Λάρνακας και Αμμοχώστου. Το ΤΠ δεν άσκησε επαρκή έλεγχο για την εξακρίβωση της ορθής αξιοποίησης της κυβερνητικής οικονομικής ενίσχυσης από το Σύστημα σύμφωνα με τις πρόνοιες των Αποφάσεων του Υπουργικού Συμβουλίου. Συγκεκριμένα, κατά παράβαση των προνοιών των Αποφάσεων του Υπουργικού Συμβουλίου, το Τμήμα ενέκρινε την επιχορήγηση οικονομικών αιτημάτων του Συστήματος που αφορούσαν αποκλειστικά στην πραγματοποίηση ενημερωτικών δράσεων στις επαρχίες Λευκωσίας και Λεμεσού και την καταβολή του ποσού των €40.000, προς το Σύστημα, χωρίς την προηγούμενη προσκόμιση, από το Σύστημα, αποδεικτικών στοιχείων που να τεκμηριώνουν τον τρόπο αξιοποίησης της επιχορήγησης.

(στ) Έσοδα του Συστήματος.

• Τέλη συσκευασίας. Μέχρι τον Μάρτιο του 2016, το Σύστημα χρέωνε τα μέλη του με τέλη για τη διαχείριση ορισμένων συσκευασιών οι οποίες, αντί να προωθούνται για ανακύκλωση, συμπεριλαμβάνονταν στο υπόλειμμα διαλογής, το οποίο κατέληγε σε χωματερή. Δεν έχουν εκδοθεί, από το Υπουργικό Συμβούλιο, Κανονισμοί που να καθορίζουν τα τέλη συσκευασίας του Συστήματος, κατά παράβαση της ισχύουσας νομοθεσίας, ενώ τα εν ισχύ τέλη δεν έχουν τύχει αναθεώρησης από το 2010.

• Συνεισφορά από Τοπικές Αρχές. Η εφαρμογή, από το Σύστημα, ενιαίου ποσοστού μείωσης επί του ποσού τιμολόγησης των Τοπικών Αρχών για συλλογή χαρτιού που δεν προέρχεται από συσκευασίες ενδεχομένως να καταδεικνύει την ανάγκη αναπροσαρμογής των χρεώσεων προς τις Τοπικές Αρχές. Το Σύστημα δεν λαμβάνει επαρκή μέτρα για την είσπραξη των οφειλόμενων συνεισφορών των Τοπικών Αρχών. Εκτενής αναφορά για το θέμα θα γίνει σε ξεχωριστή Έκθεσή.

• Έσοδα από τέλη εγγραφής. Από εξέταση δείγματος νέων μελών για το 2014 και 2015, δεν κατέστη δυνατό να εντοπιστούν επιστολές/ δηλώσεις για όλες όσες από αυτές αφορούσαν σε μικρές επιχειρήσεις, στις οποίες επιβάλλονται χαμηλότερα τέλη, με αποτέλεσμα να μην τεκμηριώνεται η ορθότητα της επιβολής χαμηλότερων τελών εγγραφής. Από δειγματοληπτικό έλεγχο που διενεργήσαμε, εντοπίστηκαν επίσης περιπτώσεις νέων μελών για τα έτη 2014 και 2015, τα οποία δεν χρεώθηκαν από το Σύστημα με αναδρομικά τέλη.

• Έσοδα από πώληση υλικών προς ανακύκλωση. Δεν κατέστη δυνατή η τεκμηρίωση της λογικότητας των εσόδων από πώληση υλικών προς ανακύκλωση. Εκτενής αναφορά για το θέμα θα γίνει σε ξεχωριστή Έκθεσή.

2. Επίτευξη ποσοτικών στόχων ανακύκλωσης και ανάκτησης αποβλήτων συσκευασίας από το Κράτος: Το Κράτος, μέχρι το 2014, έτος στο οποίο αφορούν τα τελευταία διαθέσιμα επίσημα στοιχεία, δεν είχε επιτύχει τον ποσοτικό στόχο για την ανακύκλωση των αποβλήτων συσκευασίας από γυαλί και ξύλο, ενώ για τα απόβλητα συσκευασίας από χαρτί και μέταλλο, τα αντίστοιχα ποσοστά ανακύκλωσης ανέρχονται στο 97%, κατά πάσα λογική πιθανότητα λόγω προσμέτρησης ποσοτήτων αποβλήτων που δεν αποτελούν συσκευασίες. Οι ποσότητες που συνυπολογίστηκαν για τον καθορισμό της επίδοσης του Κράτους αναφορικά με την ανακύκλωση αποβλήτων συσκευασίας από γυαλί και οι οποίες αφορούσαν στα έτη 2011-2016 είναι λανθασμένες, αφού στην πραγματικότητα η Τσιμεντοποιία Βασιλικού, κατά την υπό αναφορά περίοδο, διαχειρίστηκε μόνο το 18% των ποσοτήτων του εν λόγω υλικού που παρέλαβε από το Σύστημα έναντι καταβολής των σχετικών τελών επεξεργασίας. Το Τμήμα Περιβάλλοντος, ως αρμόδια Αρχή, απέτυχε να εντοπίσει το γεγονός ότι η υπό αναφορά μονάδα επεξεργασίας παραλάμβανε ποσότητες αποβλήτων συσκευασίας από γυαλί, έναντι οικονομικού αντιτίμου, χωρίς ωστόσο να προβαίνει στην οποιαδήποτε διαχείρισή τους.

3. Ενέργειες του Τμήματος Περιβάλλοντος για ενίσχυση του ανταγωνισμού στον τομέα παροχής υπηρεσιών συλλογικής διαχείρισης αποβλήτων συσκευασίας. Η παροχή υπηρεσιών συλλογικής διαχείρισης αποβλήτων συσκευασίας μόνο από ένα φορέα διαχείρισης περιορίζει την αποτελεσματικότητα της εποπτείας που ασκεί το Τμήμα Περιβάλλοντος και της λήψης επιβολής αυστηρών μέτρων συμμόρφωσης, καθότι ενδεχόμενη προσωρινή ή μόνιμη διακοπή των εργασιών του θα δημιουργήσει σοβαρό πρόβλημα στην ανακύκλωση υλικών συσκευασίας και στην επίτευξη των στόχων ανακύκλωσης από το Κράτος. Μέχρι σήμερα το Τμήμα δεν προώθησε ενέργειες για κατάρτιση και εφαρμογή στρατηγικής για τη δημιουργία κινήτρων και κατάλληλων συνθηκών για δραστηριοποίηση και άλλων ενδιαφερόμενων στον συγκεκριμένο τομέα. Επίσης, το Τμήμα επέδειξε μεγάλη καθυστέρηση στην αξιολόγηση αίτησης από ενδιαφερόμενη εταιρεία για εξασφάλιση έγκρισης για λειτουργία συλλογικού συστήματος διαχείρισης αποβλήτων συσκευασίας.

4. Ενέργειες του Τμήματος Περιβάλλοντος για εντοπισμό και συμμόρφωση των παρανομούντων διαχειριστών αποβλήτων συσκευασίας. Το Τμήμα Περιβάλλοντος δεν λαμβάνει επαρκή μέτρα για τον εντοπισμό όλων των παρανομούντων υπόχρεων παραγωγών αποβλήτων συσκευασίας. Επίσης, το Τμήμα δεν ετοιμάζει πρόγραμμα ελέγχου, βάσει ανάλυσης κινδύνου, για τις επιθεωρήσεις που διενεργεί για τον εντοπισμό παράνομων υπόχρεων παραγωγών αποβλήτων συσκευασίας. Το Τμήμα δεν επέβαλε μέτρα συμμόρφωσης κατά των παρανομούντων μελών διαχειριστών συσκευασιών εταιρείας, που υπέβαλαν αίτηση, προς το Τμήμα, για εξασφάλιση άδειας λειτουργίας συστήματος συλλογικής διαχείρισης αποβλήτων συσκευασίας και που στο μεταξύ δεν συμμετέχουν στο συλλογικό ή σε ατομικό σύστημα ανακύκλωσης.

5. Άσκηση εποπτείας από το Τμήμα Περιβάλλοντος στους αδειοδοτημένους διαχειριστές εμπορικών/ βιομηχανικών αποβλήτων συσκευασίας (Ε/ΒΑΣ) που συνεργάζονται με το Σύστημα. Οι έλεγχοι που διενεργεί το Τμήμα για επιβεβαίωση των ποσοτήτων Ε/ΒΑΣ που διαχειρίζονται και εξάγουν στο εξωτερικό οι αδειούχοι διαχειριστές είναι ελλιπείς. Οι αδειούχοι διαχειριστές των αποβλήτων συσκευασίας από χάλυβα και αλουμίνιο δεν υποβάλλουν στοιχεία προς το Τμήμα σε σχέση με την ακριβή σύσταση των αποβλήτων που διαχειρίζονται και εξάγουν στο εξωτερικό, με αποτέλεσμα να μην καθίσταται δυνατή η εξακρίβωση, από το Τμήμα, ότι αυτά αποτελούν απόβλητα από συσκευασίες. Ως εκ τούτου η παρουσίαση της επίδοσης του Συστήματος και του Κράτους αναφορικά με τον στόχο ανακύκλωσης αποβλήτων συσκευασίας από μέταλλο είναι λανθασμένος. Εντοπίστηκαν επίσης αδειούχοι διαχειριστές αποβλήτων συσκευασίας από πλαστικό και χαρτί οι οποίοι υποβάλλουν, προς το Τμήμα, ανεπαρκή στοιχεία όσον αφορά στην προέλευση και στο υπόλειμμα Ε/ΒΑΣ από πλαστικό και χαρτί.

6. Αδειοδότηση ατομικών συστημάτων διαχείρισης συσκευασιών. Το Τμήμα ασκεί εποπτεία και προωθεί τις διαδικασίες για έκδοση και ανανέωση αδειών λειτουργίας ατομικών συστημάτων διαχείρισης συσκευασιών με τεράστια καθυστέρηση.

7. Επισκόπηση νομικού πλαισίου για τη διαχείριση των συσκευασιών και αποβλήτων από συσκευασίες. Το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο δεν περιλαμβάνει ρύθμιση για υποχρεωτική συμμετοχή των πολιτών στη διαλογή στην πηγή και για εφαρμογή προγραμμάτων που θα προωθούν την πιο πάνω ενέργεια. Επιπρόσθετα, θεωρούμε ότι το Τμήμα πρέπει να προωθήσει τροποποίηση της νομοθεσίας έτσι ώστε να καταστεί, μεταξύ άλλων, υποχρεωτική η διαχείριση, από τους παραγωγούς, των επικίνδυνων υπολειμμάτων που περιέχονται σε ορισμένους τύπους συσκευασιών. Επίσης, λόγω της μεγάλης ποσότητας συσκευασιών από γυαλί που δημιουργούνται στους χώρους μαζικής εστίασης, εισηγηθήκαμε όπως το Τμήμα εξετάσει το ενδεχόμενο επιβολής μέτρων για την υποχρεωτική συμμετοχή τους στη συλλογή του γυαλιού συσκευασίας. Επίσης, το Τμήμα πρέπει να παρακολουθεί την εφαρμογή των προνοιών της ΚΔΠ 340/2017, η οποία τέθηκε σε ισχύ στις 15.12.2017, σύμφωνα με τις οποίες οι παραγωγοί χαρτιού που δεν προέρχεται από συσκευασίες έχουν την ευθύνη, μέχρι τις 15.9.2018, να μεριμνήσουν, ατομικά ή συλλογικά, για τη λειτουργία συστήματος διαχείρισης αποβλήτων χαρτιού μη συσκευασίας.

Τα πορίσματα των ελέγχων, μαζί με τις εισηγήσεις, διαβιβάστηκαν με επιστολές στο Τμήμα Περιβάλλοντος για σχόλια και απόψεις, καθώς και για τη λήψη των αναγκαίων διορθωτικών μέτρων και οι απόψεις της Διεύθυνσης του Τμήματος ενσωματώθηκαν, όπου ενδείκνυται, στην παρούσα Έκθεση.