Σαν σήμερα το 1796 ο Τζέννερ κάνει τον πρώτο εμβολιασμό κατά της ευλογιάς

 «Έκανες το εμβόλιο;», είναι ίσως η πιο συχνή ερώτηση που ακούμε καθημερινά στον κοινωνικό μας περίγυρο. Παγκοσμίως, η φετινή χρονιά είναι όντως ιδιαίτερη ειδικά για το θέμα του εμβολιασμού κατά της πανδημίας του κορωνοϊού. Η ιστορία όμως των εμβολίων ξεπερνά τα 100 χρόνια. Σαν σήμερα μάλιστα το   1796,  o Έντουαρντ Τζέννερ κάνει τον πρώτο εμβολιασμό κατά της ευλογιάς. Όπως τότε έτσι και σήμερα εξακολουθούν να υπάρχουν αμφιβολίες, φόβοι και επιφυλάξεις.

Η ιστορία της ευλογιάς

Η ευλογιά ήταν μολυσματική ασθένεια που προσέβαλλε αποκλειστικά

τον άνθρωπο και πρωτοεμφανίστηκε στη Βρετανία τον 15ον αιώνα. Μερικές φορές ήταν θανατηφόρα και ταλαιπωρούσε τους ανθρώπους από την αρχή της καταγεγραμμένης ιστορίας. Η ευλογιά αποτελεί ιστορικό σημείο καμπής για την προέλευση του εμβολιασμού. Πριν από τον 18ον αιώνα, οι θεραπείες της Δύσης κυμαίνονταν από τον έλεγχο των θερμοκρασιών των ασθενών μέσω της θέρμανσης και της ψύξης έως τις πιο οδυνηρές θεραπείες, όπως η διάτρηση των μολυσμένων πληγών με μια χρυσή βελόνα και, στη συνέχεια, ο καυτηριασμός τους για την πρόληψη της εξάπλωσης.

Ωστόσο, οι μη δυτικές ιατρικές παραδόσεις υιοθέτησαν μια διαφορετική προσέγγιση. Ήδη από τον 11ον αιώνα, οι Κινέζοι γιατροί άρχισαν να εκθέτουν τα παιδιά απευθείας στην ευλογιά με την πρόθεση να δημιουργήσουν μια ήπια έκθεση που θα παρέχει ανοσία. Σε αυτήν την πρακτική στηρίζεται σήμερα η μέθοδος «ανοσία της αγέλης», που εφαρμόστηκε αναποτελεσματικά σε ορισμένες χώρες για την καταπολέμηση του κορωνοϊού.

Την περίοδο της ευλογιάς, η λαίδη Mary Wortley Montagu, κατά τη διάρκεια της παραμονής της στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, στην Κωνσταντινούπολη το 1716, πήγε τον γιο της στον ιατρό Εμμανουήλ Τιμόνη, ο οποίος του έκανε τον ήδη από το 1701 εφαρμοζόμενο εμβολιασμό, τον λεγόμενο ευλογιασμό, με καλά αποτελέσματα. Τη διαδικασία αυτή και την περιέγραψε λεπτομερώς σε επιστολές της και την υποστήριξε με ενθουσιασμό όταν επέστρεψε στην Αγγλία το 1718. Ο Τιμόνης εφάρμοζε τον εμβολιασμό στην Κωνσταντινούπολη και είχε δημοσιεύσει στο αγγλικό περιοδικό Philosophical Transactions του 1714 τη μέθοδο εμβολιασμού για την προστασία από την ευλογιά.

Δυσπιστία και εξάπλωση

Αρχικά, οι περισσότεροι Βρετανοί γιατροί κατηγόρησαν την πρακτική του εμβολιασμού ως «ανατολίτικη» λαϊκή θεραπεία, που ασκούσαν γυναίκες αγροτών και όχι επαγγελματίες γιατροί. Μόνο αφού ο Hans Sloane, πρόεδρος του Royal College of Physicians, ενδιαφέρθηκε για τον εμβολιασμό ως «ένα πείραμα με μεγάλη συνέπεια στην ανθρωπότητα», άνοιξε ο δρόμος για σοβαρή χρήση του εμβολιασμού της ευλογιάς στην Αγγλία.

Ωστόσο, καθώς η πρακτική του εμβολιασμού εξαπλώθηκε βίαια σε όλη την Αγγλία και τις αποικίες της, προέκυψε νέα αντίσταση στη διαδικασία. Ίσως το πιο αξιοσημείωτο παράδειγμα συνέβη στη Βοστώνη, κατά τη διάρκεια μιας επιδημίας ευλογιάς του 1721. Ο εμβολιασμός θεωρήθηκε από μερίδα επιστημόνων αλλά και κληρικών ως προσβολή στο θέλημα του Θεού - γιατί μόνον ο Θεός πρέπει να καθορίσει τη φυσική τάξη του ποιος μπορεί να εκτεθεί σε ευλογιά και να επιβιώσει ή να πεθάνει. Έτσι, η πρώτη αντίσταση στον εμβολιασμό στηρίχθηκε σε «ανατολίτικη» και πολιτιστική προκατάληψη και στη θρησκεία.

Το πείραμα-σταθμός του 1796

Στις 14 Μαΐου 1796, ένα σημαντικό πείραμα θα σήμαινε την ίδια την προέλευση του «εμβολιασμού». Συγκεκριμένα, ο Έντουαρντ Τζένερ (1749-1823), καθώς ακολουθούσε την ειδικότητά του ως χειρουργός, άκουσε μια ιστορία, γνωστή στις επαρχιακές περιοχές, ότι οι εργαζόμενοι στην παραγωγή γάλακτος ποτέ δεν νοσούσαν από τη συχνά θανατηφόρα και παραμορφωτική ασθένεια της ευλογιάς, καθώς είχαν είδη νοσήσει από την ευλογιά των αγελάδων, η οποία έχει πολύ ελαφρά συμπτώματα στον άνθρωπο. Έτσι λοιπόν το 1796 ο Τζένερ πήρε πύον από το χέρι μιας χωριατοπούλας που έπασχε από ευλογιά των αγελάδων και το εισήγαγε στο χέρι ενός οκτάχρονου αγοριού. Έξι εβδομάδες αργότερα εμβολίασε το παιδί με τον ιό της ευλογιάς και παρατήρησε ότι δεν νόσησε από αυτή. Ο Τζένερ διεύρυνε τις μελέτες του και το 1798 ανέφερε ότι το εμβόλιο αυτό ήταν ασφαλές για παιδιά αλλά και για ενήλικες και ότι μπορούσε να μεταφερθεί από χέρι σε χέρι, μειώνοντας την εξάρτηση στις αβέβαιες πηγές των μολυσμένων αγελάδων. Καθώς ο εμβολιασμός με τον ιό της ευλογιάς των αγελάδων ήταν πολύ πιο ασφαλής από τον εμβολιασμό με τον ιό της ευλογιάς των ανθρώπων , μια πρακτική ιδιαίτερα εκτεταμένη στην Αγγλία, ο εμβολιασμός με τον ανθρώπινο ιό της ευλογιάς απαγορεύτηκε το 1840.

Οι συζητήσεις για το νέο εμβόλιο του Τζένερ άρχισαν να φουντώνουν μεταξύ των γιατρών του Λονδίνου. Πίνακες ζωγραφικής όπως αυτός του Τζέιμς Γκίλρι το 1802 «Το Cow-Pock - ή - τα υπέροχα εφέ του νέου εμβολιασμού» έριξαν περισσότερο λάδι στη φωτιά της αντιπαράθεσης, απεικονίζοντας προφανείς μεταλλάξεις που θα μπορούσε να δημιουργήσει η χρήση ευλογιάς για εμβολιασμό.

Δεν είναι τυχαίο ότι ακόμη και σήμερα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κυκλοφορούν παρόμοιες εικόνες που σατιρίζουν υποτιθέμενες μεταλλάξεις από τα εμβόλια κατά του κορωνοϊού.

Υποστηρικτές και νομοθεσία

Εν τω μεταξύ, οι υποστηρικτές του Τζένερ τότε άρχισαν να συσπειρώνονται προς υπεράσπισή του. Ο John Ring δημοσίευσε 1.040 σελίδες υπεράσπισης του εμβολιασμού το 1801, ενώ ο Ευαγγελιστής ιεροκήρυκας Rowland Hill μίλησε για τον εμβολιασμό ως καλή αιτία και εμβολίασε χιλιάδες ο ίδιος.

Μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα η ευρεία χρήση του εμβολιασμού μείωσε δραματικά τα ποσοστά θνησιμότητας από ευλογιά. Ως αποτέλεσμα, μέχρι τη δεκαετία του 1840, η Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο υιοθέτησαν εκστρατείες εμβολιασμού που χρηματοδοτούνταν από το κράτος. Το 1853, το Ηνωμένο Βασίλειο ψήφισε τον νόμο εμβολιασμού, ο οποίος επιβάλλει τον εμβολιασμό των βρεφών έως την ηλικία των τεσσάρων μηνών. Εάν οι γονείς δεν συμμορφώνονταν, θα μπορούσαν να υποστούν δίωξη και πρόστιμα. Όταν τα ποσοστά θνητότητας από ευλογιά αυξήθηκαν ξανά στη δεκαετία του 1860, η περαιτέρω νομοθεσία επέκτεινε τον υποχρεωτικό εμβολιασμό. Ο δεύτερος νόμος για τον εμβολιασμό (1867) αύξησε την τιμωρία για την αποτυχία εμβολιασμού των παιδιών σε επαναλαμβανόμενα πρόστιμα και ακόμη και τη δυνατότητα φυλάκισης.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες υιοθέτησαν τον υποχρεωτικό εμβολιασμό πιο αργά. Το 1855 η Μασαχουσέτη έγινε η πρώτη πολιτεία στις ΗΠΑ που απαιτούσε εμβολιασμό παιδιών δημοσίου σχολείου. Μέχρι το 1890, οι περισσότερες πολιτείες των ΗΠΑ είχαν υιοθετήσει παρόμοιες υποχρεωτικές πολιτικές.

Διαβάστε περισσότερα: Ιχνηλατώντας τη ρίζα των αντι-εμβολιαστών