Ρωσικός Κόσμος: Τι είναι το νέο δόγμα του Πούτιν και πού εντάσσει τη Μεσόγειο

Ο πρόεδρος της Ρωσίας, Βλαντιμίρ Πούτιν, ενέκρινε τη Δευτέρα ένα νέο δόγμα εξωτερικής πολιτικής, βασισμένο στην έννοια «Ρωσικός Κόσμος», μια ιδεολογία που χρησιμοποιούν συντηρητικοί στη χώρα του για να δικαιολογήσουν επεμβάσεις στο εξωτερικό προς υποστήριξη του ρωσόφωνου πληθυσμού.

Ειδικότερα, το δόγμα ορίζει τη Ρωσία ως «μια μεγάλη θαλάσσια δύναμη», της οποίας τα εθνικά συμφέροντα εκτείνονται σε ολόκληρο τον «παγκόσμιο ωκεανό» και την Κασπία Θάλασσα». Οι θαλάσσιες περιοχές προτεραιότητας της Ρωσίας χωρίζονται

σε δύο κατηγορίες: σημαντικές και ζωτικής σημασίας. Οι «ζωτικής σημασίας» ζώνες αποτελούνται από τα «χωρικά ύδατα» της Ρωσίας.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει η ένταξη της Αρκτικής Λεκάνης και της διαδρομής της βόρειας θάλασσας στις ζώνες ζωτικής σημασίας. Το δόγμα καθιστά σαφές ότι η Ρωσία «μαζί με πολιτικές, διπλωματικές και οικονομικές μεθόδους, θα χρησιμοποιήσει και στρατιωτική μέσα.

Η Ρωσία εντάσσει στις «σημαντικές» ζώνες τη Μαύρη, τη Βαλτική, την Αζοφική και τη Μεσόγειο θάλασσα μαζί με τα θαλάσσια περάσματα κατά μήκος των ασιατικών και αφρικανικών ακτών. Αυτές οι περιοχές επηρεάζουν την οικονομική ανάπτυξη και την εθνική ασφάλεια της Ρωσίας. Διαμορφώνουν επίσης τον στρατηγικό σχεδιασμό για την ευρύτερη περιφερειακή ασφάλεια της Ρωσίας.

Για τους ειδικούς όμως, το πιο σημαντικό κομμάτι του δόγματος αφορά στον Ινδικό Ωκεανό. Η Ρωσία θεωρεί ότι η ανάπτυξη δεσμών με την Ινδία και άλλα παράκτια κράτη όπως το Ιράν, η Σαουδική Αραβία και το Ιράκ αποτελεί προτεραιότητα. Αυτή η αναφορά αντανακλά το μεταβαλλόμενο στρατηγικό πλαίσιο. Στο προηγούμενο δόγμα του 2015, η Ρωσία έκανε μια πολύ πιο ισχυρή διατύπωση για την Ινδία. Ανέφερε ότι «η ανάπτυξη φιλικών σχέσεων με την Ινδία είναι ο πιο σημαντικός στόχος της Εθνικής Θαλάσσιας Πολιτικής στην περιοχή του Ινδικού Ωκεανού». Αυτή τη φορά, η Ρωσία τοποθέτησε την Ινδία δίπλα σε άλλες χώρες της Δυτικής Ασίας. Οι αυξανόμενοι στρατηγικοί δεσμοί μεταξύ Ινδίας και Ηνωμένων Πολιτειών και η εντεινόμενη ρωσική παρουσία στη Μέση Ανατολή από το 2015 είναι οι βασικοί παράγοντες πίσω από αυτήν τη διαφοροποιημένη προσέγγιση.

Η Ρωσία θέλει επίσης να επεκτείνει την παρουσία της στην περιοχή της Ερυθράς Θάλασσας και του Περσικού Κόλπου κυρίως με «υλικοτεχνική υποστήριξη», ενώ θα επιδιώξει να χρησιμοποιήσει τις υποδομές των χωρών της περιοχής «προς το συμφέρον της διασφάλισης των ναυτικών της δραστηριοτήτων». Η αναφορά της Ερυθράς Θάλασσας και των σημείων υλικοτεχνικής υποστήριξης θεωρείται καινοτομία καθώς στο δόγμα του 2015 δεν υπήρχε καμία αναφορά σε κανένα από τα δύο. Από το 2017, η Ρωσία έχει δεσμεύσει το Σουδάν για μια ναυτική βάση στην Ερυθρά Θάλασσα. Αν και η βάση δεν έχει ακόμη δημιουργηθεί, η πρόθεση είναι ξεκάθαρη.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει και το κομμάτι που αφορά στον Ινδο-Ειρηνικό. Το δόγμα δεν αναφέρει τον όρο «Ινδο-Ειρηνικός». Η Ρωσία πιστεύει ότι «η ιδέα επινοήθηκε από τις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους για να περιορίσουν την Κίνα. Ωστόσο, η Ρωσία, λόγω της γεωγραφίας και των στρατηγικών της συμφερόντων, είναι μια πραγματική δύναμη του Ινδο-Ειρηνικού». Οι ρωσικοί στόχοι στην περιοχή του Ειρηνικού αφορούν στη μείωση του «επιπέδου των απειλών για την εθνική ασφάλεια» και στη διασφάλιση της «στρατηγικής σταθερότητας». Το δόγμα κάνει λόγο για «ενίσχυση του μαχητικού δυναμικού των δυνάμεων του στόλου του Βορρά και του Ειρηνικού».

Το δόγμα «ανθρωπιστικής πολιτικής» που περιγράφεται σε 31 σελίδες, έρχεται στο φως της δημοσιότητας ενώ ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει εισέλθει πλέον στον έβδομο μήνα, και αναφέρει ότι η Ρωσία πρέπει να προστατεύει και να προωθεί τις παραδόσεις και τα ιδανικά του «ρωσικού κόσμου». Οι στόχοι της Ρωσίας στις περιοχές της Μαύρης Θάλασσας και της Αζοφικής Θάλασσας είναι «η συνολική ενίσχυση των γεωπολιτικών θέσεων» και «η βελτίωση και ενίσχυση του στόλου της Μαύρης Θάλασσας και ανάπτυξη των υποδομών του στην Κριμαία. Επίσης, εκφράζει αποφασιστικότητα να διατηρήσει και να ενισχύσει τις θέσεις στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας, η οποία «δοκιμάζεται ενόψει της ουκρανικής επίθεσης στην περιοχή της Κριμαίας».

Η Ρωσία πιστεύει ότι η εφαρμογή μιας «ανεξάρτητης εξωτερικής και εσωτερικής πολιτικής προκαλεί τον εκνευρισμό των Ηνωμένων Πολιτειών και των συμμάχων τους», επειδή επιδιώκουν να διατηρήσουν την κυριαρχία τους στον κόσμο. Η πολιτική τους είναι «να συγκρατήσουν» τη Ρωσία. Το δόγμα υποστηρίζει ότι «στις διεθνείς σχέσεις, ο ρόλος της ισχύς δεν μπορεί να υποτιμηθεί». Σε μια συγκαλυμμένη αναφορά στις ΗΠΑ, το δόγμα αναφέρει ότι «οι μεγάλες παγκόσμιες δυνάμεις συνεχίζουν να ενισχύουν τη ναυτική τους παρουσία» σε ολόκληρο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων των «θαλάσσιων περιοχών που γειτνιάζουν με το έδαφος της Ρωσίας.

Αναφέρει επίσης ότι η Μόσχα θα πρέπει να εμβαθύνει περαιτέρω τους δεσμούς της με την Αμπχαζία και την Οσετία — δύο αποσχισθείσες επαρχίες της Γεωργίας τις οποίες η Μόσχα αναγνώρισε ως ανεξάρτητες μετά τον πόλεμο του 2008 — καθώς και με τις αυτοανακηρυχθείσες «Λαϊκές Δημοκρατίες» του Ντονέτσκ και του Λουχάνσκ, στην ανατολική Ουκρανία.

Παρότι παρουσιάζεται ως μετριοπαθής στρατηγική, ενσωματώνει ιδέες για την πολιτική και τη θρησκεία που ορισμένοι σκληροπυρηνικοί χρησιμοποίησαν προκειμένου να δικαιολογήσουν την κατάληψη ουκρανικών εδαφών από τον ρωσικό στρατό και την υποστήριξη προς τις αποσχισθείσες φιλορωσικές περιοχές στην ανατολική Ουκρανία.

«Η Ρωσική Ομοσπονδία παρέχει υποστήριξη στους συμπατριώτες της που ζουν στο εξωτερικό όσον αφορά την προάσπιση των δικαιωμάτων τους, τη διασφάλιση των συμφερόντων τους και τη διατήρηση της ρωσικής πολιτισμικής τους ταυτότητας», αναφέρεται. Σημειώνει ότι οι δεσμοί της Ρωσίας με τους ρωσόφωνους πληθυσμούς στο εξωτερικό ενίσχυσαν την εικόνα της στη διεθνή σκηνή ως «μια δημοκρατική χώρα που αγωνίζεται για τη δημιουργία ενός πολυπολικού κόσμου».

Εδώ και χρόνια ο Πούτιν επιχειρεί να αναδείξει την «τραγική μοίρα» – σύμφωνα με τον ίδιο – περίπου 25 εκατομμυρίων μελών της ρωσικής μειονότητας που βρέθηκαν μακριά από τη «μαμά» πατρίδα, σε ανεξάρτητα κράτη, μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991, γεγονός που έχει χαρακτηρίσει «γεωπολιτική καταστροφή».

Η Ρωσία εξακολουθεί να θεωρεί τον πρώην σοβιετικό χώρο, από τη Βαλτική μέχρι την Κεντρική Ασία, ως τη νόμιμη σφαίρα επιρροής της. Εκ διαμέτρου αντίθετη, βέβαια, είναι η θέση της συντριπτικής πλειονότητας των πρώην σοβιετικών δημοκρατιών και της Δύσης.

Διαβάστε επίσης: Ο Πούτιν ενέκρινε νέο δόγμα εξωτερικής πολιτικής