Οικιακοί βοηθοί στην Κύπρο:Εκμετάλλευση γυναικών,βία και παραβίαση δικαιωμάτων

Σε συμπεράσματα που δεν συνάδουν σε ένα ευρωπαϊκό κράτος όπως η Κύπρος, καταλήγει η Επίτροπος Διοικήσεως και Προστασίας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, κα. Μαρία Στυλιανού-Λοττίδη, σε τοποθέτηση της, αναφορικά με το θεσμικό πλαίσιο που ρυθμίζει την οικιακή εργασία στην Κύπρο και τον τρόπο διαβίωσης των οικιακών βοηθών.

Συγκεκριμένα, η κα. Λοττίδη αναφέρει ότι, πέντε χρόνια μετά την υποβολή της τοποθέτησης του Γραφείου της  για το θέμα, και παρά τις συστάσεις

«Οι υφιστάμενες πολιτικές για την προστασία των εργαζομένων στο συγκεκριμένο κλάδο και για ουσιαστικό έλεγχο των συνθηκών διαβίωσής τους εξακολουθούν να είναι  προβληματικές και ανεπαρκείς. Η απουσία  λήψης αυστηρών μέτρων για να αρθούν οι όποιες ανισότητες αφορούν στο σύμπλεγμα φύλου, οικιακού χώρου, εργασίας και μετανάστευσης έχουν ως αποτέλεσμα, οι γυναίκες αυτές να  εξακολουθούν να βρίσκονται αντιμέτωπες με μία θεσμική διάκριση και ένα κοινωνικό στίγμα  που τις εγκλωβίζει στο περιθώριο της μεταναστευτικής πολιτικής, αποτελώντας ένα εργατικό δυναμικό με χαμηλό  κόστος και  κύρος.  Αν αυτό συνδυαστεί με τις πρακτικές που αναπτύσσονται στην καθημερινότητα των μεταναστριών, είναι προφανές ότι η πολυάριθμη, εξαιρετικά αυτή ευάλωτη, ομάδα του γυναικείου μεταναστευτικού πληθυσμού βρίσκεται καθημερινά ενώπιον του φάσματος της υπερεκμετάλλευσης και της  έκθεσης σε πιθανή βία», σημειώνει μεταξύ άλλων.

Αναφέρει μάλιστα πως, «στους παράγοντες που συντελούν στην εμφάνιση φαινομένων εξαναγκασμού και βίας εναντίον των οικιακών εργατριών περιλαμβάνονται οι σχέσεις εξουσίας που δημιουργούνται από την κατάχρηση της ευάλωτης θέσης, τη μεγάλη οικονομική ανάγκη, τον βάσιμο φόβο του τερματισμού της απασχόλησης και της απέλασης, το αναποτελεσματικό  πλαίσιο προστασίας τους από την πολιτεία, την απουσία διοικητικών  κυρώσεων κατά των εργοδοτών, την κοινωνική απομόνωση και την επικρατούσα κουλτούρα ανοχής της εκμετάλλευσης των εργαζομένων στο συγκεκριμένο κλάδο».

Όσον αφορά τις οικιακές εργάτριες που παραμένουν στην Κύπρο και εργάζονται παράτυπα, αναφέρει πως θεωρούνται περισσότερο ευάλωτες στην εκμετάλλευση και τη βία.

«Η άτυπη και αρρύθμιστη παραμονή και εργασία για τις γυναίκες αυτές αποτελεί δυνητικά πηγή παραβίασης θεμελιωδών δικαιωμάτων τους, καθώς τελούν υπό καθεστώς αυξημένου φόβου, ακόμα μεγαλύτερης απομόνωσης και μειωμένων δυνατοτήτων θεσμικής προστασίας . Είναι γι’ αυτούς τους λόγους που ο χειρισμός τους καθαρά υπό όρους παραβίασης των μεταναστευτικών διατυπώσεων εμπεριέχει σοβαρό κίνδυνο παράβλεψης  εκείνων των περιστατικών εκμετάλλευσης και βίας που δυνατόν να στοιχειοθετούν αξιόποινες πράξεις , τα οποία χρήζουν πολύ διαφορετικής αντιμετώπισης  στη βάση της  Οδηγίας 2012/29/ΕΕ  ημερ. 25/10/2012 για τη θέσπιση ελάχιστων προτύπων σχετικά με τα δικαιώματα, την υποστήριξη και την προστασία θυμάτων της εγκληματικότητας», εξηγεί.

Η κα. Λοττίδη εκφράζει έντονο προβληματισμό για το γεγονός ότι τα»ην ίδια στιγμή που η εμπορία προσώπων, οι πρακτικές εκμετάλλευσης και η έμφυλη βία, ως κοινωνικά φαινόμενα, τυγχάνουν ολοένα και μεγαλύτερης αναγνώρισης και ποινικής αντιμετώπισης, η εκμετάλλευση και η βία κατά των οικιακών εργατριών παραμένει ακόμα αθέατη και ταλαντεύεται στην κοινή γνώμη ανάμεσα στις ηθικά επιτρεπτές ή ανεπίτρεπτες πρακτικές. Στα ίδια πλαίσια κινείται και η διοικητική πρακτική, από την οποία απουσιάζουν οι ανάλογες και αποτρεπτικές κυρώσεις σε όσους ασκούν βία κατά  των οικιακών εργατριών  και οι πρόνοιες για προστασία τους από αυτό το ενδεχόμενο . Ως αποτέλεσμα, κοινωνία και πολιτεία αποτυγχάνουν να αναγνωρίσουν το πρόβλημα, συμβάλλοντας στη διατήρηση, και ενίοτε στην κλιμάκωσή του».

Στην τοποθέτησή της, η Επίτροπος εισηγείται ολιστική αναθεώρηση της πολιτικής , παραμονής και εργασίας στην Κύπρο των αλλοδαπών οικιακών εργατριών εμπλουτίζοντάς το με συγκεκριμένα άμεσα και ου ασιατικά κατά την ίδια, μέτρα.

Διαβάστε αυτούσια την έκθεση:

Εισαγωγή

1. Οι οικιακές εργάτριες που ζουν και εργάζονται στην Κύπρο είναι κατά κανόνα γυναίκες μετανάστριες, οι οποίες προέρχονται από τρίτες χώρες και εξαιρετικά δυσχερείς οικονομικά συνθήκες, και οι οποίες μεταναστεύουν αυτόνομα, με σκοπό την βελτίωση του επιπέδου ζωής για τις ίδιες και τις οικογένειές τους. Απασχολούνται σε οικίες, και τα καθήκοντά τους περιλαμβάνουν την εκτέλεση όλων των οικιακών εργασιών, καθώς και την φροντίδα ηλικιωμένων προσώπων, παιδιών και ατόμων με αναπηρίες. Κατά πλειοψηφία διαμένουν στο χώρο εργασίας τους, απομονωμένες από το ευρύτερο κοινωνικό πεδίο, γεγονός που καθιστά αθέατες τις συνθήκες εργασίας και διαβίωσής τους. Η παραμονή τους στην Κύπρο είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με συγκεκριμένο εργοδότη, ενώ για οποιαδήποτε αξίωσή τους προς τους εργοδότες ή το κράτος βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στους ιδιωτικούς πράκτορες που μεσολάβησαν για την εργοδότησή τους. Το δε θεσμικό πλαίσιο που ρυθμίζει τις εργασιακές τους σχέσεις και όλα τα ζητήματα που τις αφορούν κατά την παραμονή τους στη χώρα παρουσιάζει  προβληματικότητα και ασάφειες κατά τρόπο που τις θέτει σε αυξημένο κίνδυνο εκμετάλλευσης, , παραβίασης δικαιωμάτων και θυματοποίησής τους για λόγους που  σχετίζονται συνδυαστικά με το καθεστώς εργασίας τους, τη μεταναστευτική τους ιδιότητα και το φύλο τους.

2. Η πρόσφατη σοβαρή αποκάλυψη ότι θύματα του κατά συρροήν δολοφόνου «Ορέστη» αποτελούσαν, κατά κύριο λόγο, μετανάστριες που βρίσκονταν στην Κύπρο με καθεστώς οικιακής εργασίας σε συνδυασμό με τον ανεπαρκή τρόπο χειρισμού από τις  κρατικές αρχές κατέδειξαν, με τον πλέον ζοφυρό τρόπο, το μέγεθος του προβλήματος και την αναγκαιότητα άμεσης λήψης μέτρων για αποφυγή παρόμοιων φαινομένων στο μέλλον.

3. Με αφορμή τα πιο πάνω γνωστά γεγονότα, και με βάση την εξαγγελία του Προέδρου της Δημοκρατίας για ανάθεση στο Γραφείο μου του καθήκοντος διερεύνησης και καταγραφής  των συνθηκών διαβίωσης των Υπηκόων Τρίτων Χωρών που εργάζονται στην Κύπρο, αποφάσισα όπως ο νέος αυτός θεματικός κύκλος  αρχίσει από  την εξαιρετικά ευάλωτη ομάδα των οικιακών εργατριών, οι οποίες αποτελούν περίπου το 50% του συνολικού πληθυσμού μεταναστών από τρίτες χώρες που εργάζονται στην Κύπρο.

4. Στόχος της παρούσας αυτεπάγγελτης Τοποθέτησής μου είναι, καταρχάς, η ανάδειξη των κύριων προβληματικών πτυχών που παρουσιάζονται στο θεσμικό πλαίσιο που ρυθμίζει την οικιακή εργασία στην Κύπρο, όπως διαπιστώθηκαν  μέσα από τη διερεύνηση των παραπόνων που υποβλήθηκαν στο Γραφείο μου τα τελευταία 5 χρόνια, κατόπιν της εκπόνησης της προηγούμενης εφ’ όλης της ύλης Τοποθέτησης του Γραφείου μου επί του θέματος, το 2013. Κατά δεύτερον, η παρούσα Τοποθέτηση έχει στόχο τη ρύθμιση της οικιακής εργασίας με την  υποβολή  επικαιροποιημένων εισηγήσεών μου προς τις αρμόδιες κρατικές αρχές, για αναθεώρηση της πολιτικής που εφαρμόζεται, ώστε να αίρονται, στο μέτρο του δυνατού, οι παράγοντες που καθιστούν τις εργαζόμενες στον οικιακό τομέα στην Κύπρο ευάλωτες έναντι ενός ευρέως φάσματος πρακτικών εκμετάλλευσης και παραβίασης δικαιωμάτων. Η παρέμβασή μου διενεργείται στη βάση των διευρυμένων αρμοδιοτήτων μου για αυτεπάγγελτη ετοιμασία εκθέσεων με απόψεις και εισηγήσεις για ειδικά θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Κύπρο, με σκοπό την προώθηση και προστασία τους .

Η προηγούμενη παρέμβαση του Γραφείου μου

5. Τα προβλήματα που συνδέονται με το καθεστώς των οικιακών εργατριών στην Κύπρο απασχολούν εκτενώς το Γραφείο μου τα τελευταία χρόνια, μέσα από τη διερεύνηση πληθώρας παραπόνων που υποβάλλονται από οικιακές εργάτριες και τα οποία αφορούν στο χειρισμό από τις αρμόδιες αρχές των αιτημάτων και των καταγγελιών τους, μέσα από την υποβολή Εκθέσεων με παρατηρήσεις για το χειρισμό συγκεκριμένων υποθέσεων, καθώς και μέσα από σειρά συστημικών παρεμβάσεων του Γραφείου μου επί του νομοθετικού και θεσμικού πλαισίου που διέπει την είσοδο, παραμονή και εργασία των οικιακών εργατριών στην Κύπρο. Οι δε θέσεις και εισηγήσεις μας επί του συνόλου των ζητημάτων που άπτονται της ανεπάρκειας του ισχύοντος ρυθμιστικού πλαισίου παρατέθηκαν αναλυτικά σε Τοποθέτηση  της Εθνικής Ανεξάρτητης Αρχής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, η οποία υποβλήθηκε σε όλες τις αρμόδιες αρχές το 2013.

6. Η Τοποθέτηση βασίστηκε στις ατομικές υποθέσεις που είχαν τεθεί ενώπιόν μας, καθώς και στη συνολική μελέτη του νομοθετικού και θεσμικού πλαισίου που ρύθμιζε την είσοδο, παραμονή και αναχώρηση των οικιακών εργατριών από την Κύπρο, της έμφυλης διάστασης του ζητήματος, της ρύθμισης των εργασιακών τους σχέσεων, των διαδικασιών διεκδίκησης των δικαιωμάτων τους, της ένταξης τους στην τοπική κοινωνία, και άλλα.

7. Οι προβληματικές πτυχές της ρύθμισης της οικιακής εργασίας στην Κύπρο, όπως αναδείχθηκαν μέσα από την ενδελεχή έρευνα που διεξήγαγε τότε  το Γραφείο μου, ήταν οι ακόλουθες:

- Η έμφυλη διάσταση της οικιακής εργασίας, το γεγονός, δηλαδή, ότι οι οικιακές εργαζόμενες είναι στην συντριπτική τους  πλειοψηφία γυναίκες μετανάστριες από τρίτες χώρες, παραγνωριζόταν και δεν αντανακλούνταν στις πολιτικές που ακολουθούνταν για τη θεσμική ρύθμιση του ζητήματος.

- Η σεξουαλική παρενόχληση των οικιακών εργαζομένων στο χώρο της εργασίας τους δεν εξεταζόταν ως διάκριση λόγω φύλου  και δεν αντιμετωπιζόταν αποφασιστικά.

- Η Σύμβαση Απασχόλησης δημιουργήθηκε μονομερώς λαμβάνοντας υπόψη την εργοδοτική πλευρά, ήταν ασαφής και επέβαλλε μια απόλυτη διασύνδεση της παραμονής των οικιακών εργαζομένων στην Κύπρο με την ικανοποίηση συγκεκριμένου εργοδότη και την πιστή εκτέλεση απροσδιόριστων καθηκόντων.

- Στη Σύμβαση περιλαμβανόταν απαγόρευση άσκησης οποιασδήποτε οργάνωσης και συνδικαλιστικής δράσης εκ μέρους των οικιακών εργατριών.

- Η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη των οικιακών εργατριών, όπως καλύπτονταν από τα ιδιωτικά ασφαλιστικά συμβόλαια, ήταν ελλιπής και δεν προστάτευε τη γυναικεία σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία.

- Η διαδικασία που ακολουθούνταν για την εξέταση των εργατικών διαφορών των αλλοδαπών οικιακών εργατριών με τους εργοδότες τους ήταν προβληματική και χαρακτηριζόταν από ένα ασαφές θεσμικό πλαίσιο το οποίο τύγχανε ερμηνείας και εφαρμογής κατά κύριο λόγο εις βάρος τους.

- Εκκρεμούσης της εξέτασης εργατικών διαφορών που καταγγέλθηκαν από οικιακές εργάτριες εμπρόθεσμα, παρατηρήθηκαν περιπτώσεις σύλληψης και κράτησης των οικιακών εργατριών, ακόμα και για μήνες, μέχρι την λήψη τελικής  απόφασης επί της εργατικής διαφοράς.

- Κατά την είσοδο, παραμονή και εργασία των οικιακών εργατριών στην Κύπρο εφαρμόζονταν πρακτικές που δυνητικά συνιστούν ή υποθάλπουν την εμπορία προσώπων για σκοπούς εργασιακής εκμετάλλευσης, αλλά δεν αναγνωρίζονταν ως τέτοιες από τις αρμόδιες υπηρεσίες (π.χ. σχέση εξάρτησης με εργοδότη, κατακράτηση επίσημων εγγράφων, ανεπαρκές πλαίσιο διεκδίκησης δικαιωμάτων και άλλα).

- Οι «πράκτορες» εργασίας, ως μεσάζοντες στη διαδικασία εργοδότησης των οικιακών εργαζομένων, δεν ελέγχονταν ή/και παρακολουθούνταν συστηματικά και αποτελεσματικά,  παρότι είχαν έντονα παρεμβατικό ρόλο στη διατήρηση της εργασιακής σχέσης και ενίοτε διαδραμάτιζαν καθοριστικό ρόλο στην παραβίαση των δικαιωμάτων των οικιακών εργατριών.

- Από το μεταναστευτικό μοντέλο της Κύπρου απουσίαζε οποιαδήποτε πολιτική ένταξης των οικιακών εργαζομένων, καθώς η παραμονή τους στην Κύπρο αντιμετωπιζόταν θεσμικά ως προσωρινή, ανεξαρτήτως της πραγματικής της διάρκειας.

8. Καταληκτικά, στην Τοποθέτηση του 2013 διατυπώθηκαν οι ακόλουθες εισηγήσεις , για τις οποίες τα αρμόδια Τμήματα κλήθηκαν να λάβουν ουσιαστικές αποφάσεις:

✓ Επικύρωση Σύμβασης ΔΟΕ -

✓ Υλοποίηση της απόφασης του Υπουργικού Συμβουλίου  για μεταφορά της αρμοδιότητας για το καθεστώς εργασίας των οικιακών εργαζομένων στο Τμήμα Εργασίας -

✓ Ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου στο ρυθμιστικό πλαίσιο –

✓ Αντιμετώπιση της σεξουαλικής παρενόχλησης, της κακομεταχείρισης και της βίας -

✓ Διαμόρφωση και εφαρμογή ενός αναθεωρημένου συμβολαίου εργοδότησης –

✓ Απεξάρτηση από συγκεκριμένο εργοδότη –

✓ Αναθεώρηση του συστήματος εξέτασης των εργατικών διαφορών –

✓ Αναγνώριση των ειδικών προσόντων -

✓ Βελτίωση της πρόσβασης σε υπηρεσίες υγείας –

✓ Αναθεώρηση της πολιτικής κατά τρόπο που να λαμβάνει υπόψη τους κινδύνους για εμπορία προσώπων για σκοπούς εργασιακής εκμετάλλευσης–

✓ Ανάπτυξη και διατήρηση διαλόγου με τους εμπλεκόμενους –

9. Η Τοποθέτηση υποβλήθηκε στον Υπουργό Εσωτερικών και στην Υπουργό Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, στην αρμοδιότητα των οποίων εμπίπτουν τα θέματα μετανάστευσης και απασχόλησης Υπηκόων Τρίτων Χωρών στην Κύπρο, για τις δικές τους ενέργειες. Επίσης, κοινοποιήθηκε στις ΜΚΟ που ασχολούνται με τα ζητήματα που θίγονται, στις μεγάλες συντεχνίες και σε άλλους φορείς, για ενημέρωση.

Διεθνές, ευρωπαϊκό και εθνικό πλαίσιο προστασίας των οικιακών εργατριών και συστάσεις που έγιναν στη Δημοκρατία για βελτίωση του πλαισίου

10. Στις 16 Ιουνίου 2011 η Γενική Συνέλευση της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας – ΔΟΕ (ILO), αναγνωρίζοντας τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες εργάζονται οι οικιακές εργάτριες και την ανάγκη υιοθέτησης ειδικών προτύπων για την εν πολλοίς αθέατη και εξαιρετικά ευάλωτη κατηγορία αυτή εργαζομένων, υιοθέτησε τη Σύμβαση για Αξιοπρεπή Εργασία των Οικιακών Εργατριών , η οποία θεσπίζει ελάχιστα παγκόσμια πρότυπα προστασίας ώστε να περιοριστεί η κακομεταχείριση και εκμετάλλευση του οικιακού προσωπικού. Οι χώρες  που επικυρώνουν τη Σύμβαση συμφωνούν ουσιαστικά στην υιοθέτηση δίκαιων και αξιοπρεπών συνθηκών απασχόλησης για τις οικιακές εργάτριες, στην προστασία των  θεμελιωδών δικαιωμάτων τους όσον αφορά στην εργασία, στην αποτροπή φαινομένων  βίας και κακομεταχείρισης και στον καθορισμό ελάχιστης ηλικίας για την οικιακή εργασία και εγγυήσεις σε σχέση με την  παιδική εργασία. Η Σύμβαση εισάγει, επίσης, την υποχρέωση ενημέρωσης των εργαζομένων για τους όρους και τις λεπτομέρειες της απασχόλησής τους. Σε άλλα σημεία, διασφαλίζεται ότι οι οικιακές εργάτριες προστατεύονται από διακρίσεις, ότι τους προσφέρονται αξιοπρεπείς συνθήκες διαμονής και ότι έχουν εύκολη πρόσβαση σε ειδικό μηχανισμό καταγγελιών. . Στο Άρθρο 5 της Σύμβασης ορίζεται  ειδικότερα ότι «τα κράτη μέλη λαμβάνουν μέτρα για διασφάλιση αποτελεσματικής προστασίας των οικιακών εργατριών έναντι κάθε μορφής κακοποίησης, παρενόχλησης και βίας».

11. H Επιτροπή για την Καταπολέμηση των Φυλετικών Διακρίσεων του ΟΗΕ (CERD), σε περιοδική Έκθεσή  της για την Κύπρο, σημείωσε την ανησυχία της για την ευαλωτότητα των οικιακών εργατριών ως προς την κακοποίηση και την εκμετάλλευση, κυρίως λόγω της διασύνδεσης της εργασίας και παραμονής τους με ένα εργοδότη και της εξαίρεσης του χώρου εργασίας τους από το πεδίο εφαρμογής των μηχανισμών επιθεώρησης. Η Επιτροπή προέτρεψε τη Δημοκρατία να λάβει όλα τα αναγκαία μέτρα για άρση των περιορισμών στην αλλαγή εργοδότη. Η Επιτροπή επίσης κάλεσε το Κράτος να επιτρέψει στις οικιακές εργάτριες που πληρούν τα απαιτούμενα κριτήρια να τύχουν ισότιμης μεταχείρισης ως προς τη δυνατότητα πρόσδοσης μακροχρόνιας παραμονής, χωρίς διακρίσεις και εισηγήθηκε στο Κράτος να τις περιλάβει στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την ένταξη των Υπηκόων Τρίτων Χώρων.  . Τέλος, η Επιτροπή κάλεσε την Κύπρο να επικυρώσει τη Σύμβαση της ΔΟΕ (παρ. 28) .

12. Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο εξουσιοδότησε από το 2014 τα κράτη μέλη να επικυρώσουν τη Σύμβαση της ΔΟΕ   , επειδή τμήματα της Σύμβασης εμπίπτουν στην αρμοδιότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως  οι διατάξεις της σύμβασης που αφορούν στην προστασία των μεταναστών οικιακών εργατριών που είναι δυνατόν να επηρεάσουν την ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων, ένα τομέα που εμπίπτει στην αποκλειστική αρμοδιότητα της Ένωσης. Τα κράτη μέλη δεν επιτρέπεται να αναλάβουν δεσμεύσεις σχετικά με τα εν λόγω μέρη εκτός του πλαισίου των θεσμικών οργάνων της Ένωσης.  Προς την ίδια κατεύθυνση, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κάλεσε, επίσης, με σχετικό ψήφισμα του , την ΕΕ και τα κράτη μέλη να θεσπίσουν κοινούς κανόνες για την επαγγελματοποίηση της οικιακής εργασίας και της παροχής φροντίδας που θα οδηγήσει στην αναγνώριση της αξίας τους ως πραγματικής εργασίας και στην τυποποίηση των σχετικών επαγγελμάτων και δεξιοτήτων που έχουν συγκεντρώσει οι εργαζόμενες με στόχο τη μείωση της αδήλωτης εργασίας και την κοινωνική τους ένταξη . Κάλεσε, επίσης,  τα Κράτη Μέλη να επικυρώσουν και να υλοποιήσουν το συντομότερο δυνατό τη Σύμβαση του ΔΟΕ, θεωρώντας ότι η ενέργεια αυτή θα βελτιώσει τη θέση του μεγάλου αριθμού γυναικών που εργάζεται στον τομέα των οικιακών εργασιών στην επικράτεια της Ένωσης, παρέχοντάς τους εγγύηση για αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας. Ήδη έξι  κράτη της Ε.Ε. έχουν επικυρώσει τη Σύμβαση.

13. Στο άρθρο 31 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης διασφαλίζονται οι δίκαιες και πρόσφορες συνθήκες εργασίας  σχετικά με την εφαρμογή μέτρων για την προώθηση της βελτίωσης της ασφάλειας και της υγείας των εργαζομένων κατά την εργασία. Ο Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (FRA), σε έρευνα  του για τις οικιακές εργάτριες που εργάζονται με άτυπο καθεστώς στην ευρωπαϊκή επικράτεια, τόνισε την αναγκαιότητα το νομοθετικό πλαίσιο να επιτρέπει την επιθεώρηση στο χώρο εργασίας των οικιακών εργατριών, ούτως ώστε να εξασφαλίζονται ασφαλείς και αξιοπρεπείς εργασιακές συνθήκες . Σε άλλη έρευνα  του, ο Οργανισμός αναγνωρίζει τον τομέα της οικιακής εργασίας ως ένα από τους τομείς υψηλού κινδύνου ως προς το ενδεχόμενο σοβαρής μορφής εργασιακής εκμετάλλευση. Όπως επισημαίνει, η απομόνωση των εργατριών, σε ένα αθέατο χώρο, χωρίς επαφή με το περιβάλλον εκτός της οικίας αποτελεί ένα σημαντικό παράγοντα ρίσκου, αφού στην απουσία αποτελεσματικού  κοινωνικού ελέγχου, η ανισορροπία δυνάμεων ανάμεσα στις εργάτριες και τους εργοδότες τους παραμένει ανεμπόδιστη και κυρίαρχη. Ο παράγοντας του ρίσκου ενισχύεται όταν το νομοθετικό ή θεσμικό πλαίσιο παρεμβάλλει επιπρόσθετα εμπόδια στην παρακολούθηση/ επιθεώρηση των συνθηκών εργασίας στο συγκεκριμένο τομέα . Σε νεότερη έρευνα  του, ο Οργανισμός εντόπισε τέσσερις παράγοντες κινδύνου που  συντείνουν στην ευαλωτότητα των οικιακών εργατριών σε καταστάσεις κακομεταχείρισης και εκμετάλλευσης. Αυτοί είναι η εξάρτηση από τον εργοδότη, ανεπαρκείς επιθεωρήσεις στους χώρους εργασίας, ελλιπείς δομές στην πρόσβαση σε στήριξη και απουσία ή ελλιπής πληροφόρηση όσον αφορά τα δικαιώματά τους.  

14. Σε επίπεδο Συμβουλίου της Ευρώπης, η προστασία των μεταναστριών εργαζομένων βρίσκεται σε συνάφεια με την ισχυρή πολιτική δέσμευση του Συμβουλίου για την αντιμετώπιση του προβλήματος της εμπορίας ανθρώπων, περιλαμβανομένων μεταξύ άλλων των αναγκαστικών εργασιών ή υπηρεσιών. Η δέσμευση αυτή αντανακλάται στη Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Καταπολέμηση της Εμπορίας Ανθρώπων  καθώς και σε σειρά Συστάσεων της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου . Η δε καταναγκαστική εργασία, σύμφωνα με Σύσταση  της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης, θεωρείται ότι παραβιάζει το άρθρο 4(1) της Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου για την απαγόρευση της δουλείας καθώς και το άρθρο 3 κατά των βασανιστηρίων, της απάνθρωπης ή  εξευτελιστικής μεταχείρισης ή τιμωρίας. Ειδικότερα για την οικιακή δουλεία (domestic slavery/servitude), η Κοινοβουλευτική Συνέλευση πρότεινε  τη σύνταξη μίας Χάρτας Δικαιωμάτων αναφορικά με την οικιακή εργασία, η οποία θα διασφαλίζει, μεταξύ άλλων, την αναγνώριση της οικιακής εργασίας ως πραγματικής εργασίας στην οποία θα εφαρμόζονται πλήρως τα εργασιακά δικαιώματα και τα δικαιώματα κοινωνικής προστασίας, το δικαίωμα σε οικογενειακή ζωή, το δικαίωμα σε ελεύθερο και προσωπικό χρόνο, το δικαίωμα στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη  και το δικαίωμα των οικιακών εργατριών σε καθεστώς παραμονής ανεξάρτητο από τον εργοδότη.

15. Η Ομάδα Εμπειρογνωμόνων του Συμβουλίου για την παρακολούθηση της εφαρμογής από τα κράτη μέλη της Σύμβασης (GRETA), ήδη από τον πρώτο γύρο  αξιολόγησης της Κύπρου, το 2011, προέβη σε σύσταση για αναβάθμιση των προσπαθειών προληπτικής (proactive) διερεύνησης πιθανών υποθέσεων εμπορίας προσώπων στο χώρο της οικιακής εργασίας. Κάνοντας ειδική αναφορά στην εξάρτηση του καθεστώτος παραμονής των οικιακών εργατριών με συγκεκριμένο εργοδότη, ως παράγοντα ευαλωτότητας, η GRETA κάλεσε τις αρχές της Κύπρου να αξιολογήσουν το πραγματικό αντίκτυπο που έχουν οι πολιτικές για την παραμονή και εργασία των μεταναστών, περιλαμβανομένων των οικιακών εργατριών, στην πρόληψη και στον εντοπισμό της εμπορίας προσώπων για σκοπούς εργασιακής και σεξουαλικής εκμετάλλευσης. Η Επιτροπή εισηγήθηκε, ακόμα, τη συμπερίληψη προληπτικών μέτρων, όπως την αναβάθμιση της ενημέρωσης των οικιακών εργατριών για τα δικαιώματά τους και την επιθεώρηση των χώρων εργασίας τους.

16. Τέσσερα χρόνια αργότερα, στον δεύτερο γύρο  αξιολόγησης της Κύπρου, η GRETA χαιρέτησε την μερική αναθεώρηση της πολιτικής και την απλοποίηση των διαδικασιών αλλαγής εργοδότη (το 2015 – βλ. παρ. 22), επισημαίνοντας ότι θα πρέπει να αξιολογηθεί η αποτελεσματικότητα και ο αντίκτυπος της στην προσπάθεια πρόληψης της εκμετάλλευσης. Επανέλαβε την αναγκαιότητα εντατικοποίησης της προληπτικής δράσης για σκοπούς έγκαιρου εντοπισμού θυμάτων εμπορίας στο χώρο της οικιακής εργασίας σημειώνοντας ότι οι επιθεωρητές εργασίας θα πρέπει να ενισχυθούν και να επεκτείνουν την αρμοδιότητά τους στην επιθεώρηση των ιδιωτικών νοικοκυριών, για σκοπούς πρόληψης και εντοπισμού των περιστατικών κακοποίησης και εμπορίας των οικιακών εργατριών. Σημείωσε, παράλληλα, την αναγκαιότητα στενής παρακολούθησης της λειτουργίας των ιδιωτικών γραφείων εξευρέσεως εργασίας.

17. Στα πλαίσια του τρίτου γύρου αξιολόγησης της Κύπρου, η GRETA διαβίβασε στις αρχές της Δημοκρατίας ερωτηματολόγιο με συγκεκριμένα ερωτήματα για σκοπούς παρακολούθησης της εφαρμογής των πιο πάνω εισηγήσεών της, και έλαβε, στις 20 Μαρτίου 2019, την αναλυτική απάντηση της Κύπρου. Μεταξύ άλλων, η GRETA ζήτησε ενημέρωση για τα μέτρα που λήφθηκαν για παρακολούθηση της συμμόρφωσης των εργοδοτών με τους κανονισμούς εργοδότησης των οικιακών εργατριών και για τον αντίκτυπο των νέων συμβολαίων εργασίας που υιοθετήθηκαν. Ζήτησε, επίσης, να ενημερωθεί για τις ενέργειες που έγιναν εκ μέρους της Δημοκρατίας για ενίσχυση των προσπαθειών ενεργούς αναγνώρισης των θυμάτων εμπορίας για σκοπούς εργασιακής εκμετάλλευσης, περιλαμβανομένων των άτυπων μεταναστών εργαζομένων και των οικιακών εργατριών, καθώς και για ενίσχυση του ρόλου των επιθεωρητών εργασίας. Στα πλαίσια ολοκλήρωσης της αξιολόγησης της Κύπρου, αντιπροσωπεία της GRETA έχει ήδη επισκεφθεί την Κύπρο, μεταξύ 10 και 13 Ιουνίου 2019, και η εκπόνηση της σχετικής Έκθεσής της αναμένεται εντός του 2020.

18. Η ευαλωτότητα των μεταναστριών έναντι της έμφυλης βίας αναγνωρίζεται και στη Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Πρόληψη και την Καταπολέμηση της Βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας, γνωστή ως Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, η οποία υπογράφηκε από την Κυπριακή Δημοκρατία στις 16/6/2015 και επικυρώθηκε στις 28/7/2017.. Σύμφωνα με τον Κυρωτικό Νόμο  της υπό αναφορά  Σύμβασης (Ν. 14(ΙΙΙ)/2017), ως «βία κατά των γυναικών» νοούνται όλες οι πράξεις βίας με βάση το φύλο που έχει ή μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα,  σωματική, σεξουαλική, ψυχολογική ή οικονομική βλάβη ή πόνο στις γυναίκες, περιλαμβανομένων των απειλών  για τέτοιες πράξεις, του εξαναγκασμού ή της αυθαίρετης στέρησης της ελευθερίας, είτε στο δημόσιο ή τον ιδιωτικό βίο.»  Ως «ενδοοικογενειακή βία» ορίζονται όλες οι πράξεις σωματικής, σεξουαλικής, ψυχολογικής ή οικονομικής βίας  που συμβαίνουν εντός της  οικογένειας  ή της οικιακής μονάδας ή ανάμεσα σε  πρώην ή νυν συζύγους ή συντρόφους, άσχετα εάν ο αυτουργός διαμένει ή διέμενε στην ίδια κατοικία με το θύμα, είτε όχι». Ως «βία με βάση το φύλο κατά των γυναικών» ορίζεται η βία που καταφέρεται εναντίον μιας γυναίκας επειδή είναι γυναίκα ή που επηρεάζει δυσανάλογα τις γυναίκες».

19. Στη Σύμβαση περιλαμβάνεται χωριστό κεφάλαιο με τίτλο: «Μετανάστευση και άσυλο», γεγονός που λαμβάνει υπόψη  ότι οι μετανάστριες και οι αιτούσες άσυλο είναι ιδιαίτερα ευάλωτες στη βία με βάση το φύλο και εισάγει μια ευαισθητοποιημένη ως προς το φύλο αντίληψη της βίας στο πλαίσιο αυτό. Προβλέπει τη δυνατότητα για τις μετανάστριες-θύματα να αποκτούν καθεστώς αυτόνομης διαμονής. Προβλέπει ότι η  βία με βάση το φύλο θα πρέπει να αναγνωριστεί ως μορφή διωγμού και η αξιολόγηση του καθεστώτος του πρόσφυγα πρέπει να γίνεται με τη συνεκτίμηση της διάστασης του φύλου. Επιπλέον, τα Μέρη θα πρέπει να θέσουν σε εφαρμογή διαδικασίες χορήγησης ασύλου που να συνεκτιμούν τη διάσταση του φύλου. Το κεφάλαιο αυτό ασχολείται επίσης με την τήρηση της αρχής της μη επαναπροώθησης (non-refoulement) των θυμάτων βίας κατά των γυναικών. Προβλέπεται  ειδικότερα η υποχρέωση του κράτους να εκδίδει ανανεώσιμη άδεια διαμονής σε θύματα στην περίπτωση που η αρμόδια αρχή θεωρήσει ότι η διαμονή τους είναι απαραίτητη λόγω της προσωπικής τους κατάστασης ή/και στην περίπτωση που η αρμόδια αρχή θεωρήσει ότι η παραμονή τους είναι απαραίτητη για το σκοπό της συνεργασίας τους με τις αρμόδιες αρχές για την έρευνα ή τις ποινικές διαδικασίες. 

Θεσμικές εξελίξεις

20. Κατόπιν της υποβολής της Τοποθέτησης του Γραφείου μου το 2013, σημειώθηκαν οι ακόλουθες εξελίξεις σε θεσμικό επίπεδο:

21. Νέα πολιτική για την οικιακή εργασία
Το 2015 η Υπουργική Επιτροπή για την Απασχόληση Αλλοδαπών αποφάσισε  την τροποποίηση της πολιτικής που εφαρμόζεται από το Τμήμα Αρχείου Πληθυσμού και Μετανάστευσης (ΤΑΠΜ) για την παραμονή και απασχόληση των οικιακών εργατριών στην Κύπρο, εισάγοντας τις ακόλουθες πρόνοιες:

I. Διάρκεια παραμονής οικιακών εργαζομένων
• Η μέγιστη περίοδος διαμονής και απασχόλησης καθορίζεται τυπικά στα 6 χρόνια. Η άδεια διαμονής που θα χορηγείται μετά τα 4 πρώτα χρόνια και μέχρι την συμπλήρωση των 6, μπορεί να είναι διετής, αντί ετήσια που ισχύει με βάση τις υφιστάμενες διαδικασίες, εφόσον καταβληθούν τα απαραίτητα τέλη.
• Τονίζεται ότι επιτρέπεται η ανανέωση των αδειών διαμονής, ανεξαρτήτως κριτηρίων και μετά την πάροδο των 6 ετών, δεδομένου ότι οι αλλοδαποί επιθυμούν τη συνέχιση της απασχόλησης τους στον ίδιο εργοδότη. Στην περίπτωση αυτή, οι άδειες θα είναι σε ετήσια βάση.

II. Αλλαγή εργοδότη
Καταργείται το σύνολο των περιορισμών που ίσχυαν μέχρι σήμερα και τίθενται σε εφαρμογή μόνο τα πιο κάτω:
• Δεν επιτρέπονται πέρα των 2 αλλαγών εργοδότη (εκτός όταν πρόκειται για θάνατο/μετανάστευση/μεταφορά σε γηροκομείο του εργοδότη, διάπραξη ποινικού αδικήματος από τον εργοδότη σε βάρος του αλλοδαπού ή μετά από απόφαση της Επιτροπής Εξέτασης Παραπόνων υπέρ του αλλοδαπού). Η λογική της απαγόρευσης αυτής στηρίζεται στο γεγονός ότι εάν ένας οικιακός εργαζόμενος κρίθηκε ως ακατάλληλος από 3 εργοδότες και αποδεσμεύτηκε, αυτό συνεπάγεται ακαταλληλότητα του αλλοδαπού για το συγκεκριμένο επάγγελμα, επομένως δεν δικαιολογείται περαιτέρω παραμονή του στη Δημοκρατία.
• Δεν επιτρέπεται αλλαγή εργοδότη μετά τη συμπλήρωση των 6 χρόνων παραμονής στη Δημοκρατία.

III. Απασχόληση άνδρα οικιακού εργαζόμενου
Καταργούνται τα υφιστάμενα κριτήρια για απασχόληση άνδρα οικιακού εργαζομένου και επιτρέπεται η απασχόληση είτε γυναίκας είτε άνδρα οικιακού εργαζομένου, σύμφωνα με τα γενικά κριτήρια για την απασχόληση οικιακών εργαζομένων.

IV. Καθορισμός του εργοδότη σε οικογενειακή βάση
Στο φύλλο όρων που εκδίδεται μαζί με τις άδειες διαμονής οικιακών εργαζομένων θα μπορεί πλέον να αναγράφεται σχετικός όρος ο οποίος να επιτρέπει τη συνέχιση της απασχόλησης του οικιακού εργαζομένου σε περίπτωση θανάτου του εργοδότη στον οποίο είναι εγγεγραμμένος, εφόσον αυτός συνεχίζει την απασχόληση του στον/στην σύζυγο του θανόντα. Νοείται ότι σε αυτή την περίπτωση δεν θα χρειάζεται να υποβληθεί νέα αίτηση για τη συνέχιση της απασχόλησης. Με τη λήξη της άδειας παραμονής όμως και εφόσον ο εργοδότης επιθυμεί τη συνέχιση της απασχόλησης, η αίτηση θα πρέπει να υποβάλλεται με βάση τα στοιχεία του εν ζωή εργοδότη.

V. Ταυτόχρονη παραμονή οικιακών εργαζομένων
Σε περιπτώσεις που ο/η οικιακός/η εργαζόμενος/η που απασχολείται από ηλικιωμένα άτομα ή άτομα που πάσχουν από σοβαρές ασθένειες, επιθυμεί να επαναπατριστεί, θα γίνονται δεκτά αιτήματα για ταυτόχρονη παραμονή του με τον/την αντικαταστάτη/τρια για μικρό χρονικό διάστημα (15 μέρες), με σκοπό την κατάρτιση του νέου ατόμου σε σχέση με τις ανάγκες του εργοδότη, νοουμένου βέβαια ότι ο υπό αντικατάσταση αλλοδαπός διαμένει νόμιμα στη Δημοκρατία.

22. Η Νέα Πολιτική αντιμετωπίζει μερικώς την κινητικότητα των οικιακών εργατριών, καθώς διευκολύνει την αλλαγή εργοδοτών, μέχρι 2 φορές, από την αρχή της απασχόλησης και μέχρι τη συμπλήρωση των 6 χρόνων. Επιτρέπει, ακόμα, την επέκταση της παραμονής πέραν των 6 ετών, όταν η απασχόληση συνεχίζεται στον ίδιο εργοδότη,  γεγονός που συμβάλλει στη μερική «φιλελευθεροποίηση» της οικιακής εργασίας και δυνητικά στην προστασία των εργατριών από την εκμετάλλευση.

· Αναθεώρηση της Σύμβασης Απασχόλησης και του αποδεσμευτικού εγγράφου

23. Η νέα αναθεωρημένη Σύμβαση Απασχόλησης των οικιακών εργατριών (τελευταία αναθεώρηση το Μάιο του 2019), σε σύγκριση με εκείνη που ίσχυε το 2013, είναι βελτιωμένη ως προς τους όρους που χρησιμοποιούνται καθώς  έχει απαλειφθεί  η απαγόρευση οργανωμένης δράσης εκ μέρους των εργαζομένων. Ως προς τον τερματισμό του συμβολαίου, γίνεται αναλυτική αναφορά στους τρόπους που μπορεί να επιτευχθεί, με ένα μήνα προειδοποίηση. Επιπρόσθετα,, δεν υποχρεώνεται πλέον η οικιακή εργάτρια να παραμένει εντός της οικίας του εργοδότη μετά την υπογραφή της αποδέσμευσης, εωσότου εξεύρει νέα θέση εργασίας, εφόσον υπάρχει σοβαρή προστριβή μεταξύ των δύο μερών ή συμφωνήσουν από κοινού να τερματίσουν άμεσα την εργασιακή σχέση. Διευκρινίζεται ότι ο εργοδότης παρέχει διευκολύνσεις στην εργάτρια για εξεύρεση νέας εργασίας. Στη νέα Σύμβαση απαιτείται, επίσης, η υπογραφή του εργοδότη σε όρο για συμμόρφωσή του με τους περί Ενημέρωσης του Εργοδοτούμενου από τον Εργοδότη για τους όρους που διέπουν τη Σύμβαση ή τη Σχέση Εργασίας Νόμους του 2000 και 2007 . Εντούτοις,  τα καθήκοντα που καλούνται οι οικιακές εργάτριες να εκτελούν, στα πλαίσια της εργασίας τους, παραμένουν ασαφή και επαφίονται στις εκάστοτε οδηγίες του εργοδότη.

24.  Στο νέο έγγραφο αποδέσμευσης (τελευταία αναθεώρηση τον Φεβρουάριο του 2019) διατυπώνεται σαφώς ότι τα δύο μέρη δεν έχουν οποιεσδήποτε οικονομικές αξιώσεις και επιτρέπεται η επιλογή της συνέχισης της εργασίας στον ίδιο εργοδότη μέχρι την παρέλευση των 30 ημερών προειδοποίησης για τερματισμό απασχόλησης ή την άμεση ισχύ του τερματισμού και τη δήλωση νέας διεύθυνσης από μέρους της εργάτριας. Απαιτείται, επίσης, η παρουσία και υπογραφή δύο μαρτύρων στη συμφωνία.

25. Τα νέα έντυπα διατίθενται στην ιστοσελίδα του ΤΑΠΜ, στην ελληνική και αγγλική γλώσσα, ενώ δεν τύχαμε οποιασδήποτε ενημέρωσης κατά πόσο έχει προγραμματιστεί η μετάφρασή τους στις κύριες γλώσσας ομιλίας των οικιακών εργατριών που ζουν και εργάζονται στην Κύπρο.

· Έλεγχος των Ιδιωτικών Γραφείων Εξευρέσεως Εργασίας («ΙΓΕΕ»)

26.  Ο έλεγχος των ΙΓΕΕ αποτελεί καίριας σημασίας μέτρο για την πρόληψη της εργασιακής εκμετάλλευσης. Διενεργείται από το Τμήμα Εργασίας, στα πλαίσια εφαρμογής των περί Ιδιωτικών Γραφείων Εξεύρεσης Εργασίας Νόμων του 2012 και 2013 , στον οποίο ορίζονται, μεταξύ άλλων, οι προϋποθέσεις χορήγησης και διατήρησης των αδειών λειτουργίας των ΙΓΕΕ και οι παρεχόμενες από αυτές υπηρεσίες. Ο Νόμος υποχρεώνει τα ΙΓΕΕ να πληροφορούν εργοδότες και εργοδοτούμενους για το περιεχόμενο της Σύμβασης Απασχόλησης, καθώς και για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους, και απαγορεύει ρητώς  την προώθηση εργαζομένων σε απασχόληση χωρίς εντολή εργοδότη, την παροχή λανθασμένης πληροφόρησης για τις συνθήκες εργασίας και τα προσόντα του εργοδοτούμενου, και τη προώθηση αλλοδαπού σε παράνομη απασχόληση . Στο Νόμο περιλαμβάνονται, επίσης, πρόνοιες για επιβολή διοικητικών προστίμων ή/ και ανάκληση της άδειας λειτουργίας του ΙΓΕΕ από το Τμήμα Εργασίας,  σε περίπτωση που διαπιστώνεται παραβίαση του Νόμου .

27. Στα πλαίσια διερεύνησης της επάρκειας και αποτελεσματικότητας της εφαρμογής της πιο πάνω Νομοθεσίας, με αφορμή τη διερεύνηση συγκεκριμένου ατομικού παραπόνου  που υποβλήθηκε στο Γραφείο μας, διενεργήθηκε αλληλογραφία με το Τμήμα Εργασίας, από την οποία διαπιστώθηκαν τα ακόλουθα:

- Παρουσιάζεται μεγάλη δυσκολία στοιχειοθέτησης των καταγγελιών που υποβάλλονται εναντίον των ΙΓΕΕ, λόγω απουσίας αποδείξεων/ μαρτυριών. Στις καταγγελίες εμπεριέχονται, επίσης, αναφορές για ευρύ φάσμα διάπραξης  αδικημάτων (π.χ. κατακράτηση επίσημων εγγράφων, παράνομη εργοδότηση, πλαστογραφία κτλ) τα οποία εκπίπτουν της εφαρμογής του Νόμου για τα ΙΓΕΕ. Εάν διαπιστώνεται η διάπραξη ποινικών αδικημάτων, η υπόθεση προωθείται αναλόγως  στην Αστυνομία ή σε άλλες αρμόδιες υπηρεσίες.
- Πραγματοποιήθηκαν συσκέψεις με όλες τις αρμόδιες υπηρεσίες, όπου αποφασίστηκε η αυστηρότερη εφαρμογή των προνοιών του Νόμου, η εντατικοποίηση των επιθεωρήσεων και η ενεργοποίηση της διαδικασίας επιβολής διοικητικών κυρώσεων.
- Από τα αριθμητικά στοιχεία που μας διαβιβάστηκαν το 2017 διαφάνηκε ότι από το χρόνο έναρξης της εφαρμογής του Νόμου διενεργήθηκε αξιοσημείωτος αριθμός επιθεωρήσεων, ότι από το 2015 τηρούνταν μητρώο καταγγελιών και ότι, από το 2017 και εξής, ανακαλούνταν, σε αρκετές περιπτώσεις, οι άδειες λειτουργίας ΙΓΕΕ και εφαρμόζονταν στην πράξη η διαδικασία επιβολής διοικητικών προστίμων.
- Πάρα ταύτα, η υποστελέχωση και η ελλιπής κατάρτιση των αρμόδιων Επιθεωρητών, ιδίως ως προς τη διενέργεια ανακριτικού έργου, απασχολούν τη Διεύθυνση του Τμήματος.
- Για γνωστοποίηση των προνοιών του Νόμου, έγινε σχετική ανάρτηση στην ιστοσελίδα, αναρτήθηκε ο κατάλογος των εγκεκριμένων ΙΓΕΕ, εκδόθηκε έντυπο/ οδηγός, ο οποίος διανεμήθηκε στα Επαρχιακά  Γραφεία Εργασίας, στο ΤΑΠΜ και στην ΥΑΜ, και πραγματοποιούνταν εκπαίδευση στελεχών των ΙΓΕΕ σε συνεργασία με το Κέντρο Παραγωγικότητας.
- Το Τμήμα Εργασίας συνεργαζόταν με το Γραφείο Καταπολέμησης της Εμπορίας Προσώπων της Αστυνομίας (ΓΚΕΠ) όταν σε υποθέσεις  εμπορίας προσώπων (trafficking)  εμπλέκονταν ΙΓΕΕ.

28. Όπως διαπιστώνεται πιο πάνω, παρά την πρόοδο που έχει σημειωθεί, από το 2012 μέχρι σήμερα, στη διαχείριση του θέματος του αποτελεσματικού ελέγχου των ΙΓΕΕ από το Τμήμα Εργασίας, εξακολουθούν να υφίστανται περιθώρια βελτίωσης, ιδίως όσον αφορά στην γνωστοποίηση σε ευάλωτες ομάδες εργαζομένων των προνοιών του Νόμου , τη δυνατότητας καταγγελίας των ΙΓΕΕ στο Τμήμα Εργασίας, καθώς και στην κατάρτιση/ επιμόρφωση των Επιθεωρητών για σκοπούς αποτελεσματικότερης άσκησης των ειδικών αυτών καθηκόντων τους.
· Πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας

29. Το θέμα της πρόσβασης των οικιακών εργατριών στις υπηρεσίες υγείας περιλήφθηκε και σε μεταγενέστερη Τοποθέτηση  του Γραφείου μου, το 2015, σε σχέση με την πρόσβαση στην υγεία ευάλωτων ομάδων μεταναστών. Στην Τοποθέτηση έγινε αναφορά σε ακαδημαϊκές έρευνες  που αποτύπωναν τις συνθήκες ασφάλισης, πρόσβασης και χρήσης των υπηρεσιών υγείας από τους Υπηκόους Τρίτων Χωρών  και αναδείκνυαν τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι μετανάστες στην πρόσβασή τους στις υπηρεσίες υγείας. Στη βάση των ερευνητικών ευρημάτων, σημειώθηκε στην Τοποθέτηση ότι η πρόσβαση των οικιακών εργατριών στις υπηρεσίες υγείας έχει ιδιαίτερη σημασία, τόσο για την έγκαιρη και αποτελεσματική προστασία της υγείας τους, αλλά και ως μια δίοδος εντοπισμού περιστατικών βίας ή κακομεταχείρισής τους. Έγινε, επίσης, μεταξύ άλλων, ειδική εισήγηση για επαναδιαπραγμάτευση του περιεχομένου του ασφαλιστήριου εγγράφου που προσφέρεται από τις ασφαλιστικές εταιρείες, για σκοπούς κάλυψης των αναγκών ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης των μεταναστών εργαζομένων, ούτως ώστε να καλύπτει με επάρκεια, και με βάση τα πραγματικά κόστη νοσηλείας, τις ανάγκες των ασφαλιζομένων.

30. Παρότι δεν ακολούθησε, όπως πληροφορηθήκαμε, επαναδιαπραγμάτευση του περιεχομένου της ασφαλιστικής κάλυψης των οικιακών εργατριών, το ζήτημα επιλύ