Εισχωρώντας στα «άδυτα» της Ειρηνευτικής Δύναμης των Ηνωμένων Εθνών

Μπορεί να μην είχα αντιληφθεί στο σύνολό της την τραγωδία που επέφερε στο νησί μας η Τουρκική εισβολή, καθότι πολύ μικρή, εντούτοις με την πάροδο του χρόνου αντιλαμβανόμενη πλήρως τις συνέπειες της καταστροφής και του ξεριζωμού, τα ανάμεικτα αισθήματα πίκρας και αναζήτησης ελπίδας, μου υπενθυμίζουν τον φόρο τιμής που οφείλουμε να αποτίουμε, σε όσους αγωνίστηκαν για τις αρχές της ελευθερίας, διαφυλάσσοντας την εθνική μας αξιοπρέπεια.

Η Αθηένου δεν είχε καταληφθεί από τους τούρκους εισβολείς, παρόλο που τις τραγικές εκείνες ημέρες της 2ης φάσης της εισβολής -14 και 15 Αυγούστου 1974-

επικρατούσε πανικός, λόγω των κανονιοβολισμών από το πυροβολικό του τουρκικού στρατού που έβαλλε από τον απέραντο κάμπο της Μεσαορίας, εξαναγκάζοντας τους κατοίκους να εγκαταλείψουν τη γη τους. Χάριν όμως σθεναρής αντίστασης από μικρή ομάδα συνδημοτών μας, η Αθηένου κατάφερε να παραμείνει ελεύθερη. Παράλληλα, σημαντικός ήταν και ο ρόλος που διαδραμάτισε τότε η αποστολή των Ηνωμένων Εθνών που βρισκόταν στο νησί, έχοντας αναλάβει τη φρούρηση της Κοινότητας, όταν το απόγευμα της 16ης Αυγούστου 1974, το Συμβούλιο Ασφαλείας αποφάσισε κατάπαυση του πυρός. Το πρώτο απόσπασμα της Ειρηνευτικής Δύναμης, που αποτελείτο από Αυστριακούς, εισήλθε στην Αθηένου τη Δευτέρα, 19 Αυγούστου 1974, και την έθεσε υπό καθεστώς προστασίας. Με την εγκατάσταση δυο παρατηρητηρίων, ο κίνδυνος κατάληψης της Αθηένου είχε αποσοβηθεί, ενώ μέχρι τα Χριστούγεννα του ίδιου έτους, επέστρεψαν οι περισσότεροι από τους κατοίκους.

Από μικρή λοιπόν, παρακολουθούσα τα οχήματα και τους άνδρες των Ηνωμένων Εθνών να κινούνται στην περιοχή. Παρακολουθούσα τις περιπολίες γύρω από την Αθηένου, τον διακριτικό τρόπο που λειτουργούσαν οι κυανόκρανοι, συνέκρινα ακόμα και τις στολές τους με εκείνες των Ελληνοκυπρίων στρατιωτών στα πέριξ φυλάκια. Δεν κρύβω μάλιστα, ότι μέσα στην «κλεισούρα» της καραντίνας ένεκα της πανδημικής έκτασης του κορωνοϊού, δεν ήταν λίγες οι φορές που στελέχη της Δύναμης με σταμάτησαν κατά τη συνήθη περιπολία τους, συμβουλεύοντάς με να μην απομακρύνομαι από τα όρια της Κοινότητας, όταν εγώ αυθόρμητα εξορμούσα σε πιο απομονωμένες περιοχές, όπου περπατούσα για ώρα αγναντεύοντας την οροσειρά του Πενταδακτύλου.

Οι συνομιλίες αυτές και οι ευγενικές τους προτροπές, με οδήγησαν στην επιθυμία να εξερευνήσω  βαθύτερα το ρόλο των Ηνωμένων Εθνών στην Κύπρο και δη στην γενέτειρά μου, την Αθηένου. Έτσι με την επιβοηθητική συνδρομή της κας Θεραπούλας Καλαθά, Program Management Assistant-Civil Affairs, επιδίωξα συνάντηση με την αξιωματικό κα Jurga Didiziokaite, UNFICYP Civil Affairs Officer-Sector 4, η οποία με ευχαρίστηση με υποδέχθηκε στη Βάση των Ηνωμένων Εθνών στην Αθηένου, παραχωρώντας μου την πιο κάτω συνέντευξη. 

Η Υπεύθυνη Πολιτικών Υποθέσεων της Ειρηνευτικής Δύναμης των Ηνωμένων Εθνών, Jurga Didiziokaite, σε μια αποκλειστική συνέντευξη, από τις σπάνιες που έχουν παραχωρηθεί από την εγκατάσταση της Δύναμης στην Κύπρο το 1964 μέχρι και σήμερα.

Κα Didiziokaite,  ποια είναι η κύρια αποστολή της Ειρηνευτικής Δύναμης στην Κύπρο;

Η Ειρηνευτική Δύναμη του ΟΗΕ στην Κύπρο έχει τρεις βασικές προτεραιότητες: (α) την αποτροπή επανάληψης συγκρούσεων με ευθύνη του στρατιωτικού αποσπάσματος, (β) τη συμβολή στη διατήρηση και αποκατάσταση του νόμου και της τάξης εντός της ζώνης κατάπαυσης του πυρός (νεκρή ζώνη που παραχωρήθηκε από την Κυπριακή Δημοκρατία) και (γ) τη συνδρομή στη συμφιλίωση των κοινοτήτων.

Η αρχική εντολή μας προσαρμόστηκε με τον καιρό, ώστε να δοθεί προτεραιότητα στην οικοδόμηση εμπιστοσύνης και την υποστήριξη διακοινοτικών επαφών. Τα τελευταία χρόνια περισσότερο πολιτικό προσωπικό προσλήφθηκε για να εργαστεί μαζί με το στρατό και την Αστυνομία των Ηνωμένων Εθνών (UNPOL), συμπεριλαμβανομένων δύο ακόμη πολιτών συναδέλφων που εντάχθηκαν στην ομάδα μου που εδράζεται στο Γραφείο της Πύλας, το οποίο καλύπτει μια μεγάλη περιοχή, από τα Λύμπια έως τη Δερύνεια και την Αμμόχωστο. Το έργο της ομάδας μας επικεντρώνεται στη διαχείριση μη στρατιωτικών δραστηριοτήτων στη νεκρή ζώνη και την παροχή ευκαιριών στις κοινότητες για διάδραση πρόσωπο με πρόσωπο, για ενεργό εμπλοκή  με την κοινωνία των πολιτών, ιδιαίτερα των γυναικών και των νέων ανθρώπων.

Από ποια χώρα προέρχεται το απόσπασμα της UNPOL που υπηρετεί στην Αθηένου;

Το απόσπασμα της UNPOL είναι πλέον πολυπολιτισμικό. Επί του παρόντος το προσωπικό που υπηρετεί στην Αθηένου προέρχεται από τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, την Ιορδανία, την Ινδία και τη Ρωσία. Το στρατιωτικό μας προσωπικό είναι από τη Σλοβακία και υπηρετεί στην περιοχή από το 2001, ενώ το πολιτικό μας προσωπικό είναι Κύπριοι και από τις δύο κοινότητες. Εγώ κατάγομαι από τη Λιθουανία.

Ποια είναι η προσωπική εμπειρία σας ως Υπεύθυνης Πολιτικών Υποθέσεων στην περιοχή;

Η Αθηένου είναι μια από τις πιο ιδιάζουσες στο νησί, καθότι απαρτίζεται από στοιχεία αγροτικού  και αστικού χαρακτήρα. Κάθε χωριό έχει το δικό του πνεύμα και ιστορία, διαφορετικό χαρακτήρα και ελαφρώς διαφορετική κουλτούρα και παραδόσεις, με τα χαρακτηριστικά φαγητά και φεστιβάλ τους. Είμαι ευγνώμων για την ευγενική φιλοξενία και τη χείρα φιλίας που μου έτειναν από τότε που βρίσκομαι εδώ.  Κάθε Ιούλιο, ο ΟΗΕ διευκολύνει την πρόσβαση για το προσκύνημα της Αγίας Μαρίνας στην Λουρουτζίνα. Για μένα το γεγονός αυτό  συστήνει  παράδειγμα για το πόσο εκτιμούν οι Κύπριοι τις παραδόσεις, την ιστορία, τη θρησκευτική και πολιτιστική τους κληρονομιά. Είναι πολύ συγκινητικό να βλέπουμε ανθρώπους κάθε γενιάς, ετησίως να συμμετέχουν στην εορτή της Αγίας Μαρίνας.

Ποιες είναι οι δυσκολίες και ιδιαιτερότητες που αντιμετωπίζετε γενικά στο νησί, αλλά και στην Αθηένου ειδικότερα;

Η διένεξη απαιτεί χρόνο ως προς την κατανόηση των «αποχρώσεων». Κάθε κοινότητα φέρει τη δική της ιστορία και προσωπική σχέση με την άλλη πλευρά, κάτι που απαιτεί χρόνο ώστε να το κατανοήσει κανείς και να προσαρμοστεί στα δεδομένα . H περιορισμένη άμεση επικοινωνία μεταξύ της Ελληνοκυπριακής και της Τουρκοκυπριακής δεν κάνει εύκολο το έργο μας. Η έλλειψη άμεσης επικοινωνίας οδηγεί συχνά σε παρεξηγήσεις, τροφοδοτεί στερεότυπα και διαφορετικές προσδοκίες. Αφ’ ετέρου όμως, εάν τα πράγματα ήταν εύκολα, δεν θα ήταν απαραίτητο να βρίσκεται στο νησί η ειρηνευτική αποστολή των Ηνωμένων Εθνών.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το Τμήμα Πολιτικών Υποθέσεων δίνει προτεραιότητα στην οικοδόμηση εμπιστοσύνης και στην καλύτερη επικοινωνία μεταξύ των κοινοτήτων. Είμαι ευγνώμων για την ευκαιρία να εργαστώ εδώ. Η Αθηένου είναι μια γραφική παλιά πόλη, πολύ καλά αναπαλαιωμένη και με ένα εξαιρετικά διατηρημένο ιστορικό κέντρο. Ο Δήμος Αθηένου είναι επίσης πολύ προοδευτικός, με επικεφαλής έναν ιδιαίτερα έμπειρο Δήμαρχο.

Θυμάστε κάποιο έκτακτο περιστατικό, το οποίο χειριστήκατε;

Δεν θυμάμαι κάποια κατάσταση έκτακτης ανάγκης στην Αθηένου. Αυτό το αποδίδω στην άριστη συνεργασία με τον Δήμαρχο και τον Δήμο γενικότερα, όσον αφορά τη διαχείριση σε οποιεσδήποτε δυσκολίες γρήγορα και αποτελεσματικά, προτού κλιμακωθούν ή καταστούν περίπλοκες.

Ενθαρρύνετε ως ΟΗΕ τη διάνοιξη της διόδου Αθηένου – Πυροΐου – Αγλαντζιάς;

Με το θέμα των οδοφραγμάτων ασχολείται αποκλειστικά η Δικοινοτική Τεχνική Επιτροπή. Με βάση και τη δική μας εμπειρία, γνωρίζουμε ότι το άνοιγμα της διέλευσης Αθηένου-Πυροΐου-Αγλαντζιάς, θα δημιουργούσε προϋποθέσεις στενότερης διάδρασης μεταξύ των κοινοτήτων. Κάτι που έχουμε παρατηρήσει να συμβαίνει  και σε άλλες περιοχές.

Ποια η σχέση σας με τους κατοίκους και τις Αρχές του Δήμου ως Ηνωμένα Έθνη; Θα υποστηρίζατε κοινές δραστηριότητες με τους κατοίκους της περιοχής ένθεν και ένθεν, σε μια προσπάθεια να υπάρξει στενότερη προσέγγιση;

Τα Ηνωμένα Έθνη όλα αυτά τα χρόνια καθιέρωσαν πολύ στενή συνεργασία με το Δήμο Αθηένου, επιλύοντας από κοινού πολλά ζητήματα, ενώ η σχέση βασίζεται στην αμοιβαία εμπιστοσύνη και την εγκάρδια επικοινωνία. Επιπλέον, θα θέλαμε να επεκτείνουμε τη λειτουργική σχέση με τη νεολαία και τις γυναικείες ομάδες στην Αθηένου και εάν υπάρχει η επιθυμία να συνδεθούμε με τις αντίστοιχες ομάδες από την άλλη πλευρά. Θα χαιρόμασταν να συζητούσαμε  τις όποιες δυνατότητες σε περαιτέρω βάθος και λεπτομέρειες.

Πως βλέπετε το άμεσο μέλλον για τα Ηνωμένα Έθνη στην Κύπρο, όπως και τις προσπάθειες ειρήνευσης;

Ελπίζω να δούμε αυτό το όμορφο νησί να επανενώνεται. Τα Ηνωμένα Έθνη παραμένουν δεσμευμένα στην υποστήριξη και των δύο κοινοτήτων με τη σκληρή δουλειά που θα απαιτηθεί για τη διασφάλιση διαρκούς και μόνιμης ειρήνης σε ολόκληρη την Κύπρο.

Ποιο μήνυμα επιθυμείτε να μεταφέρετε στους κατοίκους της Αθηένου, αλλά και των συναδέλφων σας, ενόψει των γιορτών των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς;

Φέτος, οι διακοπές των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς, θα είναι πολύ διαφορετικές, λόγω των επιπτώσεων της πανδημίας από τον COVID-19. Ελπίζω ότι η εορταστική περίοδος, θα είναι μια αναστοχαστική περίοδος για να εκτιμήσουμε τις σχέσεις με τους φίλους και τους αγαπημένους μας. Εύχομαι σε όλους τους αναγνώστες αυτής της εφημερίδας, τους κατοίκους της Αθηένου, όλους τους Κύπριους και τους συναδέλφους μου, πολύ χαρούμενες και ευτυχισμένες διακοπές, παρόλες τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε. Μην αφήσετε τις αναμνήσεις να είναι μεγαλύτερες από τα όνειρά μας και να είστε σίγουροι ότι τα καλύτερα ακόμη έπονται.

H UNFICYP δίπλα στους πολίτες της πράσινης γραμμής.

Αναντίλεκτα η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών ανάμεσα σε διάφορα θέματα, εξετάζει και προβαίνει σε συστάσεις για τις γενικές αρχές της διασυνοριακής συνεργασίας, με στόχο την ανάπτυξη και διατήρηση της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας. Το πρώτο για την Κύπρο ψήφισμα υπ’ αρ. 186, που εγκρίθηκε από το Συμβούλιο Ασφαλείας στις 4 Μαρτίου 1964, προνοούσε, μεταξύ άλλων, την αποστολή Ειρηνευτικής Δύναμης. Η ανάγκη αυτή γεννήθηκε κατόπιν αποχώρησης των Τουρκοκυπρίων από τη διακυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας, όπως και από τις απειλές της Τουρκίας για εισβολή στην Κύπρο.

Το Συμβούλιο Ασφαλείας υιοθέτησε ομόφωνα και το ψήφισμα υπ’ αρ. 2537, με το οποίο ανανεώθηκε μέχρι τις 31 Ιανουαρίου 2021, η θητεία της UNFICYP.
Εκτός των ψηφισμάτων, το Συμβούλιο Ασφαλείας παρέχει πλήρη στήριξη στο Γενικό Γραμματέα σε όλες τις φάσεις των προσπαθειών του για επίτευξη πολιτικής συμφωνίας στο Κυπριακό.

Νέα και παλαιά ψηφίσματα παραμένουν ωστόσο ανεφάρμοστα, αφού η τουρκική πλευρά τα αντιμετωπίζει με περιφρονητική άρνηση, ενώ το ίδιο το Συμβούλιο Ασφαλείας δεν έλαβε οποιοδήποτε μέτρο εν τοις πράγμασι, για τη νόμιμη επιβολή τους, παρά την παραδοχή ότι η «έλλειψη πολιτικής βούλησης» οφείλεται στην τουρκοκυπριακή πλευρά όσον αφορά τις συνομιλίες για διευθέτηση του Κυπριακού. Χαρακτηριστικό των ψηφισμάτων είναι η επιβεβαίωση των βασικών αρχών επίλυσης του Κυπριακού, όπως η θέση για ένα ανεξάρτητο κυπριακό κράτος με μία κυριαρχία, μία ιθαγένεια και μία διεθνή προσωπικότητα. 

Η Κύπρος επιδιώκει ενεργότερη παρέμβαση του Συμβουλίου Ασφαλείας στις προσπάθειες, καθώς η παράταση της εκκρεμότητας εδραιώνει το απαράδεκτο status quo και τα τετελεσμένα που δημιούργησε η τουρκική εισβολή εις βάρος των νόμιμων κατοίκων της, ενώ συνεχίζει να αποτελεί ανοικτή πληγή με άμεσες ή έμμεσες πολιτικές, κοινωνικές, ενεργειακές, οικονομικές, πολιτισμικές, περιβαλλοντικές ή άλλως πως επιπτώσεις.
Συνεπώς, παρότι ο πόνος είναι μνησιπήμων, αποτελεί αδήριτο πλεονέκτημα μαζί να αποδεσμευτούμε από το αρνητικό παρελθόν που μας στοιχειώνει, να αντιληφθούμε τις προοπτικές μιας επανενωμένης και ανεξάρτητης πατρίδας, εστιάζοντας στα θετικά σημεία που είναι και μπορούν να προσφέρουν πολλά για το νησί μας, καθιστώντας το γεωστρατηγικό πυλώνα για ευρωπαϊκές και διεθνείς συνέργειες, κοινωνικοοικονομικής ευημερίας και ποιότητας ζωής, σύγχρονο φορέα ανώτατης εκπαίδευσης, εμπορικό και διαμετακομιστικό κόμβο μέσω του τεχνολογικού και ψηφιακού μετασχηματισμού.

Μαζί με τις ευχαριστίες μου προς την κα Jurga Didiziokaite για την παραχώρηση της  διαφωτιστικής αυτής συνέντευξης και των φωτογραφιών που μου παραχώρησε η UNFICYP από το αρχείο της, επιθυμώ να ευχηθώ τόσο στους αξιωματικούς όσο και στα μέλη των Ηνωμένων Εθνών στην Κύπρο, ασφαλή και με υγεία το νέο έτος. Θερμές ευχαριστίες οφείλω και προς τον Διοικητή της Διμοιρίας, αλλά και τα στελέχη της Ειρηνευτικής Βάσης των Ηνωμένων Εθνών στην Αθηένου για την εξαίρετη φιλοξενία και τους εύχομαι να συνεχίσουν το σημαντικό και πολύπλευρο έργο που επιτελούν με αίσθημα ευθύνης, αγάπης και σύνεσης για ένα καλύτερο αύριο.

Ας είναι η δύσκολη χρονιά που αφήνουμε πίσω η τελευταία που δημιούργησε τόσα έντονα προβλήματα και ανησυχίες με ό,τι αναπάντεχα προέκυψε. Κυριότερα όμως, ας είναι η τελευταία χρονιά που βλέπει τη μικρή αυτή πατρίδα μοιρασμένη.

*Συντονίστρια Εφημερίδας «Η Αθηένου»
Δεκέμβριος 2020