Εμπειρογνώμονας στην Κύπρο για αγνοούμενους Ασσιώτες και μετακίνηση οστών

Αρχές Αυγούστου αναμένονται κατά πάσα πιθανότητα εξελίξεις στο θέμα των αγνοούμενων Ασσιωτών που πιστεύεται ότι δολοφονήθηκαν στο Ορνίθι και έπειτα τα οστά τους μετακινήθηκαν στο Δίκωμο σε χώρο όπου λειτουργούσε σκυβαλότοπος.
Σύμφωνα με τις πληροφορίες που υπάρχουν, τα οστά 70 περίπου Ασσιωτών φαίνεται να ρίφθηκαν σε 3 λάκκους στις παρυφές του σκυβαλότοπου ο οποίος τώρα δεν λειτουργεί και έχει εξωραϊστεί και καλυφθεί με χώμα.

Ο εκπρόσωπος της Ε/κ πλευράς στη ΔΕΑ Λεωνίδας Παντελίδης,

Εξήγησε ότι στο χώρο έγιναν δύο φορές κατασκευαστικές εργασίες και εξωραϊσμός, μαζεύτηκαν τα σκουπίδια και έγινε διασωλήνωση για να φεύγει το μεθάνιο. Στη συνέχεια έγινε επίστρωση με πλαστικά και χώμα και ο χώρος σήμερα είναι ένας λόφος.

Όπως είπε ο κ. Παντελίδης ενώπιον της Επιτροπής, για να γίνει ανασκαφή για οστά επιβάλλεται να υπάρχουν αξιόπιστες πληροφορίες, γιατί ο χώρος είναι τεράστιος. Έτσι έγινε επαφή με τον Πορτογάλο επιστήμονα ο οποίος σχεδίασε τον εξωραϊσμό και τις κατασκευές και διασφαλίστηκε να μεταβεί στην Κύπρο αρχές Αυγούστου με την ομάδα του, για να μελετήσει κατα πόσο η εκταφή μπορεί να γίνει και υπάρχει ασφάλεια και μπορούν να αποφευχθούν ατυχήματα, εκρήξεις και πυρκαγιές, λόγω του μεθανίου.

Το κονδύλι για την μελέτη αυτή είναι γύρω στις 80.000 ευρώ το οποίο και έχει εξασφαλιστεί και παράλληλα, σύμφωνα με τον κ. Παντελίδη, δόθηκε άδεια και από τις κατοχικές αρχές για την δειγματοληπτική μελέτη, για το αν θα γίνει τελικώς η ανασκαφή και με ποιο τρόπο.

Ο εκπρόσωπος της Ε/κ πλευράς στη ΔΕΑ εξήγησε ότι πρόβλημα υπάρχει και στον τομέα των πληροφοριών καθώς υπάρχουν αντικρουόμενες μαρτυρίες για την ταφή. Κάποιες πληροφορίες λένε ότι τα οστά τάφηκαν στην αρχή του σκουπιδότοπου και άλλες υποδεικνύουν το μέσο. Ανέφερε πως θα πρέπει ίσως να γίνουν κάθετες ανασκαφές και επιβάλλεται η γνώμη του Πορτογάλου επιστήμονα, ο οποίος κατασκεύασε το χώρο. Πρόσθεσε πως στη συνέχεια και αν δοθεί το πράσινο φως θα πρέπει να εξασφαλιστούν τα χρήματα για τα έξοδα αυτού του εγχειρήματος, το ύψος των οποίων αντιστοιχεί σε 4 προϋπολογισμούς της ΔΕΑ, όπως είπε χαρακτηριστικά.

Ο κ. Παντελίδης έκανε αναφορά στο έργο της ΔΕΑ και τους όρους εντολής της, υπενθυμίζοντας ότι οι εκταφές άρχισαν με πολιτική συμφωνία το 2007 και ως σήμερα εντοπίστηκαν οι μισοί αγνοούμενοι από τις 2,000 στον κατάλογο των αγνοουμένων. Σε ότι αφορά τους Τ/κ ταυτοποιήθηκε το 54% των αγνοουμένων και για τους Ε/κ το 47%. Εξήγησε ότι με βάση τους όρους εντολής αν η ΔΕΑ εντοπίσει λίγα οστά που αποδεικνύουν θάνατο, θεωρείται ότι επιτέλεσε το έργο της  και ότι δεν είναι εύκολη η επιστροφή του συνόλου των λειψάνων. Πολλές φορές επιστρέφονται στους συγγενείς πολύ λίγα οστά.

Σε ότι αφορά το πρόγραμμα των εκταφών λειτουργούν στα κατεχόμενα 6 δικοινοτικά συνεργεία και 2 στις ελεύθερες περιοχές και εργοδοτούνται 100 νέοι επιστήμονες από τους οποίους το 1/3 είναι αρχαιολόγοι στο πεδίο, δηλαδή περίπου 30-35 άτομα.

Η χρηματοδότηση της ΔΕΑ κατά 85% γίνεται από την ΕΕ και γύρω στις 500,000-600,000 είναι δωρεές από διάφορες κυβερνήσεις.
Ο κ. Παντελίδης αναφέρθηκε και στην σημασία των πληροφοριών λέγοντας ότι πολλοί μάρτυρες φεύγουν από τη ζωή, αλλά γίνεται χρήση νέων τεχνολογιών για διεκπεραίωση και διαχείριση πληροφοριών για εντοπισμών οστών.

Ανέφερε πως θα υπάρξει τεράστια πρόοδος αν εντοπιστούν ομαδικοί τάφοι και αυτό είναι στην προτεραιότητά τους γιατί έτσι η πρόοδος επιτυγχάνεται γρηγορότερα. Ο κ. Παντελίδης διαβεβαίωσε για μια ακόμη φορά ότι το πρόγραμμα της ΔΕΑ δεν ολοκληρώνεται και ότι παρά τις δυσκολίες,  οι ρυθμοί αυξάνονται.

Οι αγνοούμενοί μας ήταν οι περισσότεροι άμαχοι, είπε εκπρόσωπος των Ασσιωτών

Εκπρόσωπος των Ασσιωτών είπε στην συνεδρίαση ότι 105 πρόσωπα εξαφανίστηκαν από την κοινότητα της `Ασσιας και πέραν αυτών κάποιοι εκτελέστηκαν εν ψυχρώ τον Αύγουστο του 74.  Άλλοι είπε συνελήφθησαν μπροστά στα μάτια μας και εξαφανίστηκαν. Είπε ότι η κοινότητα είναι σε συνεργασία με τη ΔΕΑ, «αλλά νοιώθουμε ότι κτυπάμε σε ένα τοίχο».

Ανέφερε ότι οι όροι εντολής δυσκολεύουν τις καταστάσεις και αδυνατούν να δώσουν λύσεις και πρόσθεσε πως πρέπει να δοθούν απαντήσεις για τα οστά σε κασόνια. Για την περίπτωση στο Ορνίθι είπε ότι οι αγνοούμενοι θεάθηκαν να εκτελούνται και να ρίχνονται σε πηγάδι και μετά τάφηκαν σε σκουπιδότοπο και αυτό αποτελεί επιπρόσθετη ύβρη και προκαλεί ακόμη μεγαλύτερη οργή και πόνο για τους συγγενείς.

Φωτίου: Η πανδημία επηρέασε το πρόγραμμα

Ο Επίτροπος Προεδρίας Φώτης Φωτίου ανέφερε πως αναπόφευκτα η πανδημία επηρέασε και το θέμα των αγνοουμένων και περισσότερο τη λειτουργία της ΔΕΑ γιατί για μεγάλο διάστημα δεν επιτρέπονταν τα συνεργεία στα κατεχόμενα για εκταφές και οι εργασίες διακόπηκαν.

Είπε ότι ανεξαρτήτως της πανδημίας, τα αποτελέσματα των τελευταίων 4-5 χρόνων είναι απογοητευτικά για τις εκταφές. Ανέφερε ότι η επιτυχία των εκταφών συνίσταται στον εντοπισμό οστών και φαίνεται μια κατακόρυφη μείωση του ποσοστού επιτυχίας με το χρόνο να είναι ο αδυσώπητος εχθρός.

Αναφέρθηκε στη στρατηγική που συνέταξε το ΥΠΕΞ το 2019 για διεθνοποίηση του προβλήματος και προώθηση στο εξωτερικό με διάφορες δραστηριότητες οι οποίες επίσης σταμάτησαν εξαιτίας της πανδημίας, αλλά εξέφρασε την ελπίδα σύντομα να μπει ξανά σε εφαρμογή η στρατηγική σε συνεργασία με όλες τις αρμόδιες υπηρεσίες και τους συγγενείς.

Αναφέρθηκε και στο ρόλο της Βουλής και είπε ότι θα κατατεθούν εισηγήσεις για εκδηλώσεις και εκστρατείες από την Βουλή προς το Ευρωκοινοβούλιο και εθνικά κοινοβούλια άλλων χωρών.

Ο Επίτροπος αναφέρθηκε και στην παράμετρο του συντονισμού στην έρευνα και αξιολόγηση μαρτυριών, λέγοντας ότι τα τελευταία χρόνια υπάρχει άριστος συντονισμός με τις εμπλεκόμενες υπηρεσίες, με τη ΔΕΑ, την Αστυνομία και την ΕΦ.

Για τις μαρτυρίες είπε ότι υπάρχουν νέες και από Ε/κ και από Τ/κ και κάποιοι νοιώθουν την ανάγκη να μιλήσουν γιατί φτάνουν στο τέλος της ζωής τους και γίνεται διευκόλυνση των ανθρώπων αυτών με διάφορους τρόπους.

Ο κ. Φωτίου ανέφερε πως κάποιες πληροφορίες είναι ορθές και κάποιες όχι και το έργο δυσκολεύει γιατί επήλθε μεγάλη ανάπτυξη στα κατεχόμενα και γιατί πολλές περιοχές είναι τώρα στρατιωτικές περιοχές.

Τόνισε τη σημασία η ΔΕΑ να αφεθεί από τις κατοχικές αρχές  να πράξει το έργο της με πρόσβαση στους χώρους αυτούς και σε στρατιωτικά αρχεία όπου υπάρχουν πληροφορίες και για περισυλλογές νεκρών μας και για μετακινήσεις οστών.

Αυτή τη στιγμή γίνεται έρευνα για τους αγνοούμενους Ασσιώτες και άλλα 800 άτομα με τις πλείστες περιπτώσεις να αφορούν μετακινήσεις οστών. Σε κάποιες περιπτώσεις επιστρέφονται στους συγγενείς μόνο μερικά οστά και όπως είπε ο κ. Φωτίου πρόσφατα ο ίδιος ήταν παρών σε παράδοση μόνο της πατούσας αγνοούμενου, με όλες τις τραγικές συνέπειες για τους συγγενείς.

Μεγάλο πρόβλημα εξακολουθούν να αποτελούν τα ψεκασμένα οστά τα οποία στάληκαν σε εργαστήρια στο εξωτερικό αλλά γίνεται ταυτοποίηση μόνο στο 70%. Το διεθνώς αναγνωρισμένο πρωτόκολλο αναφέρεται σε ταυτοποίηση στο 99,5%.

Φαίνεται, είπε, ότι τα οστά αυτά ψεκάζονταν για να μην μυρίζουν αλλά έγινε ζημιά και δεν μπορεί να απομονωθεί γενετικό υλικό. Υπάρχουν και 14 περιπτώσεις που παραδόθηκαν λανθασμένα οστά σε συγγενείς στην Ελλάδα , σε 7-8 από αυτές τις περιπτώσεις τα οστά επιστράφηκαν για εξετάσεις και μένεις άλλος ένας αριθμός για τον οποίο γίνονται προσπάθειες να πειστούν οι συγγενείς να ξεθάψουν οστά.

Σε ότι αφορά τις ιατροδικαστικές εκθέσεις που ήταν πάγιο αίτημα συγγενών, ο κ. Φωτίου είπε ότι αυτό  επιλύθηκε σε συνεργασία με πανεπιστήμιο στην Ελλάδα το οποίο παραδίδει αυτές τις εκθέσεις όταν τις ζητήσουν συγγενείς.
Ο κ. Φωτίου είπε επίσης ότι πλέον στα πιστοποιητικά θανάτου δεν αναγράφεται αιτία θανάτου άγνωστη αλλά η αιτία και συνοδεύεται από έκθεση γεγονότων για εξαφάνιση, δολοφονία, πως σκοτώθηκε κάποιος κτλ.

Αναφέρθηκε και στο ρόλο των αποδήμων για διεθνοποίηση του προβλήματος και επηρεασμό χωρών όπως οι ΗΠΑ και η Αγγλία , πέραν της Τουρκίας.

Ο στρατηγικός σχεδιασμός του ΥΠΕΞ

Εκπρόσωπος του ΥΠΕΞ αναφέρθηκε στη στρατηγική του 2019 για διεθνοποίηση και προώθηση λέγοντας ότι ο ρόλος όλων των εμπλεκομένων υπηρεσιών είναι αλληλοσυμπληρωματικός και το πρόβλημα αντιμετωπίζεται με συνεργασία, κοινή προσπάθεια και αλληλουποστήριξη.

Ανέφερε ότι ο νυν Υπουργός `το πήρε ζεστά το θέμα` και με συντονισμένες προσπάθειες στόχος ήταν ο καταρτισμός ενός αποτελεσματικού σχεδίου δράσης. Η εκπρόσωπος αναφέρθηκε και στο στόχο για επίλυση των πρακτικών ζητημάτων που καθυστερούσαν τις έρευνες και την αξιολόγηση πληροφοριών.

Είπε ότι αναβαθμίστηκαν οι διαδικασίες και η αξιολόγηση πληροφοριών και γίνεται προσπάθεια να πειστεί κόσμος να μοιραστεί την πληροφόρηση που έχει. Είπε ότι λόγω της πανδημίας αναβλήθηκαν κάποιες εκδηλώσεις και δράσεις αλλά επαναπρογραμματίζονται.

Αναφορά έγινε και στην διακρατική προσφυγή της Δημοκρατίας κατά της Τουρκίας και στις αποφάσεις του ΕΔΑΔ για θέματα αγνοουμένων. Σε ότι αφορά τις προσπάθειες στο ΣτΕ ανέφερε ότι δεν είναι δύσκολο να πειστούν χώρες για υποστήριξη αλλά δύσκολο είναι να πειστεί η Τουρκία να συνεργαστεί.

Χαρακτήρισε εξάλλου άκρως απογοητευτική την αναφορά για τους αγνοούμενους στο προσχέδιο της έκθεση του ΓΓ των ΗΕ για το Κυπριακό λέγοντας ότι υπήρξε προσπάθεια των ΗΕ να υποβαθμίσουν την ευθύνη της Τουρκίας και να μοιράσουν ευθύνες σε όλες τις χώρες που ήταν παρούσες στην Κύπρο εκείνη την εποχή. Είπε ακόμη ότι βεβαίως και γίνονται διαβήματα αλλά χρήσιμο θα ήταν να γίνουν διαβήματα και από τη Βουλή, γιατί δεν είναι θέμα στο οποίο πρέπει να τηρούνται ίσες αποστάσεις.

Συγγενείς αγνοουμένων: Ο χρόνος εχθρός, μερίδιο ευθύνης στα ΗΕ

Από πλευράς συγγενών αγνοουμένων ο Νίκος Σεργίδης είπε ότι οι προσπάθειες των εμπλεκομένων υπηρεσιών και της Βουλής τυγχάνουν εκτίμησης, πλην όμως επέκρινε τα ΗΕ για ευθύνες. Είπε ότι δεν μπορούμε να μιλάμε για πρόοδο και ευοίωνες προοπτικές όταν μετά από τόσα χρόνια δεν κατορθώσαμε να έχουμε πρόοδο στο ½ των περιπτώσεων αγνοουμένων.

Ανέφερε ότι το ερευνητικό έργο άρχισε το 2006 και τότε οι εμπειρογνώμονες έλεγαν ότι θα ολοκληρωνόταν σε 4 χρόνια αλλά 17 χρόνια μετά δεν υπάρχει ακόμη αποτέλεσμα. Ο κ. Σεργίδης είπε ότι δεν υπάρχει ειλικρινής συνεργασία των εμπλεκομένων μερών για αποτελεσματικότητα και δεν πείστηκε ο διεθνής παράγοντας ότι πρόκειται για ανθρωπιστικό θέμα που πρέπει να επιλυθεί.

Ανέφερε ότι η μετακίνηση οστών είναι το μεγαλύτερο ζήτημα και πρόκειται για δεύτερο έγκλημα που θα έπρεπε να είχε καταγγελθεί. Μίλησε και για την συμπεριφορά του 3ου μέλους της ΔΕΑ λέγοντας ότι είτε πρέπει να αλλάξει το πρόσωπο ή η συμπεριφορά του. Ο κ. Σεργίδης είπε ότι πρέπει επίσης να προωθήσουμε την καλόπιστη προσπάθειά μας για τη τύχη των Τ/κ αγνοουμένων γιατί έτσι δίνουμε μηνύματα. Αναφέρθηκε επίσης στην ανάγκη επικαιροποίησης του σχεδίου του ΥΠΕΞ και αντιμετώπισης κοινωνικών και άλλων ζητημάτων των συγγενών.

Ο κ. Συμεωνίδης της επιτροπής συγγενών αγνοουμένων της περιόδου 63-64 ανέφερε ότι οι δικές τους περιπτώσεις είναι ακόμη πιο δύσκολες και ότι από τους 44 αγνοούμενους εντοπίστηκαν τα οστά 10-11 και όσο περνά ο χρόνος τα προβλήματα αυτά διογκώνονται. Αναφέρθηκε στο μεγάλο πρόβλημα των καθυστερήσεων στις ταυτοποιήσεις λέγοντας ότι δεν είναι δυνατό να εντοπίζονται οστά το 2011 και χωρίς τεχνικά ζητήματα αυτά να ταυτοποιούνται το 2020.

Ερωτήματα και τοποθετήσεις Βουλευτών

Ο Πρόεδρος της Επιτροπής Νίκος Κέττηρος είπε ότι θα ετοιμαστεί ενημερωτικό σημείωμα και θα δοθεί σε όλους τους Βουλευτές με στόχο την προώθηση του θέματος και διεθνοποίηση και ότι θα μελετηθεί και το ενδεχόμενο οργάνωσης εκδήλωσης στη Βουλή για τους αγνοούμενους.

O Xρίστος Χριστοφίδης του ΑΚΕΛ έθεσε σειρά ερωτημάτων σε σχέση με τη μείωση ποσοστού επιτυχίας στο έργο των εκταφών και ταυτοποίησεων και κατα πόσο οφείλεται αποκλειστικά στον παράγοντα χρόνο και αν ο Πρόεδρος Αναστασιάδης έθεσε το θέμα των αρχείων της Τουρκίας στην πρόσφατη πενταμερή στη Γενεύη.  Ζήτησε επίσης να ενημερωθεί για τις ενέργειες της κυβέρνησης προς αυτή την κατεύθυνση και για το ενδεχόμενο συζήτησης στο ΕΚ του προσχεδίου της έκθεσης του ΓΓ καθώς και για την ψυχολογική στήριξη στους συγγενείς κατά την παράδοση οστών.

Ο Χρίστος Χριστόφιας του ΑΚΕΛ αναφέρθηκε στην ανάγκη επανακατάθεσης νομοσχεδίου για την ιατροδικαστική εξέταση.

Το έργο της ΔΕΑ εξήρε ο Νίκος Γεωργίου του ΔΗΣΥ ενώ ο Γιώργος Κάρουλλας αναφέρθηκε στην πλέον τραγική πτυχή του δράματος της Κύπρου και στον ανείπωτο πόνο. Η Ρίτα Σούπερμαν του ΔΗΣΥ είπε ότι πλέον δεν αντιλαμβάνεται ο κόσμος τι κρύβεται πίσω από την λέξη αγνοούμενος, πως σταμάτησαν οι ζωές οικογενειών το 1974 και τόνισε την ανάγκη να γίνει εκδήλωση στη Βουλή για ευαισθητοποίηση.

Έθεσε επίσης το ερώτημα κατά πόσο σταματούν οικιστικές παρεμβάσεις στα κατεχόμενα σε περιπτώσεις που διαβιβάζονται πληροφορίες για συγκεκριμένους χώρους ταφής  και κατα πόσο τέθηκαν χρονοδιαγράμματα για την περίπτωση στο Ορνίθι.

Από το ΔΗΚΟ ο Χρίστος Σενέκης είπε ότι πρέπει η Βουλή να κάνει ενέργειες για να πειστεί η Τουρκία να ανοίξει αρχεία και να δώσει πρόσβαση σε στρατιωτικές περιοχές. Αναφέρθηκε επίσης στην ανάγκη αξιοποίησης της 4ης διακρατικής προσφυγής κατά της Τουρκίας.

Ο Σωτήρης Ιωάννου του ΕΛΑΜ ζήτησε να μάθει για την αξιολόγηση πληροφοριών και πως αυτές καταγράφονται ως αξιόπιστες και για το σχέδιο δράσης και τι περιλαμβάνει ενώ για τα κοινωνικοοικονομικά προβλήματα είπε ότι αυτά μπορούν να προωθηθούν στην Επιτροπή Εργασίας.

Ο Κωστής Ευσταθιού της ΕΔΕΚ αναφέρθηκε στις ευθύνες του τρίτου μέλους της ΔΕΑ και ζήτησε να γίνει ενημέρωση. Από το ΥΠΕΞ λέχθηκε ότι αυτό μπορεί να γίνει σε κεκλεισμένων των θυρών συνεδρίαση καθώς πρόκειται για ευαίσθητο ζήτημα. Αναφέρθηκε επίσης στον στρατηγικό σχεδιασμό του ΥΠΕΞ και στο ν/σ για την ιατροδικαστική εξέταση.

Ο Μιχάλης Γιακουμή της ΔΗΠΑ μίλησε για σοβαρά προβλήματα και δυσκολίες εξαιτίας της άρνησης της Τουρκίας να συνεργαστεί στο κορυφαίο αυτό ζήτημα της κυπριακής τραγωδίας.

Όλες οι εμπλεκόμενες υπηρεσίες που ήταν παρούσες στην συνεδρίαση σήμερα δεσμεύτηκαν να διαβιβάσουν στους Βουλευτές απαντήσεις και διευκρινίσεις στα ερωτήματά τους.
 

Διαβάστε επίσης: Εθνικό μνημόσυνο στη Νέα Υόρκη για τους πεσόντες της τουρκικής εισβολής