Πάσχα στο Ρέθυμνο: Έθιμα και παραδόσεις

Κατάνυξη, συγκράτηση, σεβασμός στις μέρες της Μεγάλης Εβδομάδας, είναι τα κύρια χαρακτηριστικά των ανθρώπων, στο Ρέθυμνο, που έρχονται να συνδεθούν με την ανθισμένη φύση, πότε τη συννεφιά και πότε την παντοκρατορία του ήλιου και όλοι/όλα μαζί να περιμένουν την Ανάσταση του Θεανθρώπου.

Η ξεχωριστή ομορφιά του Ρεθύμνου, η οποία ξεκινάει από τα Ρεθεμνιώτικα Όρη και φτάνει στις αμμουδιές και στα βράχια του παραλιακού μετώπου, σε βορρά και νότο του νομού, σε συνδυασμό με τις θρησκευτικές εκδηλώσεις των ημερών, είναι ικανά να συνθέσουν ένα ιδιαίτερο σκηνικό, που μαγνητίζει τους επισκέπτες και δημιουργεί, καθ' ομολογία, μια ψυχική ανάταση στους ανθρώπους του τόπου.

Από τη Μεγάλη Δευτέρα, και για όλη τη Μεγάλη Εβδομάδα, οι μεγάλες απογευματινές λειτουργίες των Παθών του Κυρίου προσελκύουν Ρεθεμνιώτες όλων των ηλικιών, όχι τόσο από "διαταγή των εθίμων", όσο από μια ανεξήγητη διάθεση να συμμετέχουν στον Πόνο. 'Αλλωστε οι Κρήτες, αιώνες τώρα, δείχνουν βαθύ σεβασμό στο πόνο και τα πάθη, από όπου κι αν προέρχονται... Χαρακτηρίζουν δε κάθε κακή στιγμή τους ή περίοδο ως Μεγαλοβδομάδα: «Χάρες στο διάβα Τσι ζωής / Δεν το θυμούμαι να δα / Κι όλη η ζωή μου ήτανε / μια μεγαλοβδομάδα». Μα και η Ανάσταση τους γεννά αισθήματα δυνατά, σε κάθε τομέα της ζωής τους, και ως εκ τούτου βρίσκουν τη δύναμη να ευχηθούν στο διπλανό τους: «Σαν του κεριού το 'Αγιο Φώς τσ' Ανάστασης το βράδυ / να 'ναι η ζωή σου φωτεινή χωρίς σταλιά σκοτάδι».

«Μεγάλη Δευτέρα, μεγάλη μαχαίρα. Μεγάλη Τρίτη, ο Χριστός εκρύφτη. Μεγάλη Τετάρτη, ο Χριστός εχάθη. Μεγάλη Πέμπτη, ο Χριστός εβρέθη. Μεγάλη Παρασκευή, ο Χριστός στο καρφί. Μεγάλο Σαββάτο, ο Χριστός στον Τάφο. Κυριακή και Πασχαλιά να ΅μαστε όλοι καλά κι ας τα τσουγκρίσουμε και πάλι τα κόκκινα αυγά». Αυτό μαθαίνουνε, από χρόνια πίσω, οι γιαγιάδες στα εγγόνια και οι μανάδες στα παιδιά, μόλις ξημερώσει η Μεγάλη Δευτέρα, σαν να δίνεται το σύνθημα των ιδιαίτερων ημερών. Στο πλαίσιο αυτό, σε πολλούς δήμους, αλλά και στα χωριά, ο ασβέστης έχει την τιμητική του, που με τη δική του φωτεινότητα δίνει τον τόνο του καθαρού και του άσπρου, που αρμόζει στη χαρά της Ανάστασης. Γυναίκες και άνδρες, εξοπλισμένοι με τις μπαντανόβουρτσες, ξεκινούν να ασπρίζουν, αυλές μπεντένια, ρείθρα, τοίχους των σπιτιών και καμαράκια.

Οι μυρωδιές, σημαντικό στοιχείο της Μεγαλοβδομάδας στο Ρέθυμνο, αναδύονται, κάθε μέρα και για άλλο λόγο... Κουλουράκια, Κουλούρες, Κόκκινα Αυγά, Λαμπροκούλουρα, Πίτες, Τυροπιτάκια, Καλιτσούνια και τόσα άλλα, που συνοδεύουν την προετοιμασία για τη μεγάλη μέρα της Λαμπρής. Και σε όλες αυτές τις προετοιμασίες, που είναι για τη χαρά, μεγαλειώδες χαρακτηριστικό τους το ότι δεν υπάρχουν ούτε γέλια, μήτε φωνές. Σεβασμός των ημερών...

Στην Κρήτη, το μαύρο το πουκάμισο είναι το κύριο χρώμα στο ντύσιμο των ανδρών. Είναι αξιοπρόσεχτη μια μαντινάδα που λέει: «Το μαύρο το πουκάμισο έχει μεγάλη αξία, γιατί το φόραγε ο θεός στου γιου του την κηδεία». Δείχνει πόσο πολύ νόημα έχει ο θρήνος για τους ίδιο