Κάλαντα Πρωτοχρονιάς: Μία ιστορία αγάπης κρυμμένη στους στίχους τους!

Κάθε χρόνο παιδάκια με τρίγωνα στα χέρια απ΄άκρη σε άκρη, σε κάθε γειτονιά, γεμίζουν τους δρόμους για να πουν τα κάλαντα και να μαζέψουν χαρτζιλίκι. Τα κάλαντα συχνά αναφέρονται ως εθιμικά τραγούδια του λαού μας και είναι από τα λίγα έθιμα που διατηρούνται ζωντανά μέχρι και τις μέρες μας.«Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά»: Σήμερα τα πρωτοχροννιάτικα κάλανταΟυσιαστικά πρόκειται για δημοτικά τραγούδια με εγκωμιαστικούς στίχους για τις γιορτές των Χριστουγέννων και τη νέα χρονιά που έρχεται και τα οποία διαδόθηκαν από γενιά σε γενιά και τα τραγουδούμε ακόμη και σήμερα.Κάθε χρόνο παιδάκια με τρίγωνα στα χέρια απ΄άκρη σε άκρη, σε κάθε γειτονιά, γεμίζουν τους δρόμους για να πουν τα κάλαντα και να μαζέψουν χαρτζιλίκ / Φωτογραφία eurokinissiΠότε λέμε τα κάλαντα Τα κάλαντα τα λέμε τρεις φορές τον χρόνοΤην παραμονή των ΧριστουγέννωνΤην παραμονή της ΠρωτοχρονιάςΚαι την παραμονή των ΘεοφανείωνΤι σημαίνουν τα κάλανταΤα κάλαντα ψέλνουν συνήθων μικρά παιδιά, ενώ κάποιες φορές τα ακούμε να τα τραγουδούν ακόμη και ενήλικες. Ο αρχικός τους ρόλος ήταν το καλωσόρισμα του νέου έτους και γενικά η αναγγελία του χαρμόσυνου μηνύματος των γιορτών.Χριστούγεννα και Πρωτοχρονιά στο βουνό - Μαγικοί χειμερινοί προορισμοίΑπό πού προέρχονται τα κάλανταΗ προέλευση του εθίμου είναι μάλλον διονυσιακή, καθώς τα παιδιά στις αρχαίες διονυσιακές γιορτές συνήθιζαν να τραγουδούν για την καλή χρονιά. Κρατούσαν ένα κλαδί ελιάς τυλιγμένο με μαλλί προβάτου, το οποίο συμβόλιζε την ευφορία και τη γονιμότητα. Η λέξη κάλαντα ετυμολογικά, προέρχεται από τις ρωμαϊκές καλένδες (δηλαδή τις πρώτες μέρες) του Ιανουαρίου, του πρώτου μήνα του χρόνου. Ο πρώτος μήνας του Ρωμαϊκού ημερολογίου μάλιστα τον 2ο αιώνα π.Χ. ήταν ο Μάρτιος και γιόρταζαν τότε την Πρωτοχρονιά. Η εκκλησία αρχικά απέρριψε τα κάλαντα ως ειδωλολατρικό έθιμο, στη συνέχεια όμως το αποδέχτηκε και απέκτησε καθαρά θρησκευτικό περιεχόμενο.Τα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς, εκτός από τα χαρμόσυνα μηνύματα των γιορτών φέρνουν και ευχές για καλοτυχία στους νοικοκύρηδες των σπιτιών αλλά και σε όλο τον κόσμο.Ο αρχικός ρόλος των καλάντων ήταν το καλωσόρισμα του νέου έτους και γενικά η αναγγελία του χαρμόσυνου μηνύματος των γιορτών / Φωτογραφία eurokinissiΚάλαντα της Πρωτοχρονιάς: Μία ιστορία αγάπης κρυμμένη στους στίχους Όπως αναφέρει ο Καραμάτσκος Δημήτρης, θρησκευτικός «Οι στίχοι των καλάντων της πρωτοχρονιάς είναι δυσνόητοι ή ακατανόητοι, αν δεν γνωρίζει κάποιος την ιστορία τους ή έστω τα σημαινόμενά τους. Πρόκειται για στίχους θρησκευτικούς (των καλάντων) και στίχους που απευθύνονται σε κοπέλα (στην αγαπημένη).Μέσα από τα κάλαντα εκφράζονται καλυμμένα τα αισθήματα αγάπης του νέου καλαντιστή προς την αγαπημένη του. Η σειρά των στίχων είναι εναλλάξ ένας στίχος των καλάντων, που αναφέρεται στον Άγιο Βασίλη, και στη συνέχεια ένας στίχος που εκφράζει την αγάπη και απευθύνεται στην κοπέλα, προς την οποία και για την οποία λέγονται τα κάλαντα».Τα κάλαντα δεν τα έλεγαν τότε μικρά παιδιά αλλά νέοι οι οποίοι γυρνούσαν τα σπίτια των αγαπημένων τους και τους εξέφραζαν τον έρωτά τους μέσα από τους στίχους των καλάντων με καλυμμένο τρόπο.Τρίγωνα Κάλαντα: Οι στίχοιΑρχιμηνιά κι αρχιχρονιά,ψηλή μου δεντρολιβανιάκι αρχή καλός μας χρόνος,εκκλησιά με τ’ άγιο θρόνος.Αρχή που βγήκε ο Χριστόςάγιος και πνευματικός,στη γη, στη γη να περπατήσεικαι να μας καλοκαρδίσει.Άγιος Βασίλης έρχεται,κι όλους μας καταδέχεταιαπό την Καισαρεία,συ ’σαι αρχόντισσα κυρία.Βαστά εικόνα και χαρτί,ζαχαροκάντιο ζυμωτήχαρτί και καλαμάριδες και με το παλικάρι.Το καλαμάρι έγραφε,την μοίρα του την έλεγεκαι το χαρτί ομίλει,άγιε μου, άγιε μου καλέ Βασίλη.Τα κάλαντα σε διάφορες πόλεις και νησιά της ΕλλάδαςΤα κάλαντα υπάρχουν ως έθιμο σε διάφορες περιοχές της Ελλάδος και κάθε πόλη τα τραγουδά και υποδέχεται τη νέα χρονιά που έρχεται βάσει των παραδόσεών τους.Οι στίχοι για τα κάλαντα της ΚρήτηςΚαλήν ημέραν άρχοντες αν είναι ορισμός σας,Χριστού την Θείαν γέννηση να πω στ' αρχοντικόν σας.Σήμερον ειν' αρχιμηνιά και είναι και πρώτη ημέρα,και ήρθε ο Μάρτης και ηύρε μας τον καθαρόν αέρα.Δώστε μας και τον κόπο μας, ότι ‘ναι ο ορισμός σας,και ο Χριστός μας πάντοτε να είναι βοηθός σας.Κι αν είναι με το θέλημα χρυσή μου περιστέρα,άνοιξε και την πόρτα σου να πούμε καλησπέρα.Του χρόνου πάλι να 'ρθουμε μ' υγεία να σας βρούμε,στο σπίτι σας χαρούμενους κι όλοι να τραγουδούμε.Και του καιρού χαιράμενοι να ειν' η αφεντιά σας,ο νοικοκύρης κι η κερά και τα παιδόγγονά σας.Ταχιά - ταχιά ν' αρχιμηνιά, ταχιά ν' αρχή του χρόνου,ταχιά ‘ναι που επροπάτηξεν ο Κύριος του Κόσμου.Εκιά που πέρασε ο Χριστός χρυσά δεντρά ανθούσαν,κι απάνω στα κλωνάρια τους πέρδικες κελαηδούσαν.Σε τούτονε τ' αρχοντικό ερέχτηκα και μπήκα,γιατί ‘ναι τα δοκάρια του μηλιές και κυπαρίσσα.Μα ακόμη δεν το ηύρηκες το μάνταλο ν' ανοίξεις,να μας εδώσεις κατιτίς κι ύστερα να σφαλίξεις.Κι εδά καληνυχτίζουμε κι εσένα πρωταφέντη,ολοχρονίς στο σπίτι σου ο Θιός καλό να πέμπει.Τα πρωτοχρονιάτικα κάλαντα της ΖακύνθουΑρχιμηνιά κι αρχιχρονιά κι αρχή καλός μας χρόνοςυγεία αγάπη και χαρά να φέρει ο νέος χρόνος.Να ζήσει ο κύρης ο καλός, να ζήσει κι η κυρά τουόλα του κόσμου τα καλά να έχει η φαμελιά του.Να ζήσει τ' αρχοντόπουλο πού 'χει καρδιά μεγάλησε μας και στην παρέα μας ένα φλουρί να βγάλει.Τα κάλαντα της Κεφαλλονιάς για την Πρωτοχρονιά Άγιος Βασίλης έρχεται Γενάρης ξημερώνειο μήνας που μας έρχεται το χρόνο φανερώνει.Τραλαλά...Την άδεια γυρεύουμε στο σπίτι σας να μπούμετον άγιο με όργανα και με φωνές να πούμε.Τραλαλά...Εκοίταξα στον ουρανό και είδα δυο λαμπάδεςκαι με το καλωσόρισες καλές σας εορτάδεςΤραλαλά...Και πάλι ξανακοίταξα και είδα δυο στεφάνιακαι με το καληνύχτισμα καλά σας Θεοφάνια.Τραλαλά...Τα Κερκυραϊκά κάλαντα για το νέο έτος Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά, πρώτη του Γεναρίου,αύριο ξημερώνεται τ’ Αγίου Βασιλείου.Άγιος Βασίλης έρχεται, από την Καισαρείαβαστάει εικόνα και χαρτί, χαρτί και καλαμάρι.Το καλαμάρι έγραφε και το χαρτί μιλούσε:-Βασίλη πόθεν έρχεσαι και πόθε κατεβαίνεις;-Από τη μάνα μ’ έρχομαι και στο σχολειό πηγαίνω,να μάθω τ’ Άγια γράμματα και τ’ Άγιο Ευαγγέλιο.Σ’ αυτήν την πόρτα που ήρθαμε, πέτρα να μη ραγίσει,κι ο νοικοκύρης του σπιτιού, χρόνια πολλά να ζήσει.Να ζήσει χρόνους εκατό, και να τους απεράσει,και στων παιδιών του τις χαρές, κουφέτα να μοιράσει.Κυρά χρυσή, κυρ’ αργυρή, κυρά μαλαματένια,που σε χτενίζουν άγγελοι με τα χρυσά τους χτένια.Άνοιξε το πουγκάκι σου το μαργαριταρένιο,και δώσε μ’ ένα τάλιρο, ας είναι κι ασημένιο.Και τώρα καληνύχτα σας, καλό ξημέρωμά σας,κι ο Άγιος Βασίλειος να είναι βοήθειά σας.Τα Κάλαντα της ΜακεδονίαςΉρθε πάλι νέο έτος εις την πρώτη του μηνόςήρθα να σας χαιρετίσω, δούλος σας ο ταπεινός.Ο Βασίλειος ο Μέγας ιεράρχης θαυμαστόςεις την οικογένειά σας νά 'ναι πάντα βοηθός.Τα παιδιά εις το σχολείο να πηγαίνουνε συχνάνα μαθαίνουνε το βίο, της πατρίδας τα ιερά.Και για τους ξενιτεμένους έχω να σας πω πολλά,σας αφήνω "καληνύχτα" και του χρόνου με υγειά.Τα νησιώτικα κάλαντα της ΙκαρίαςΑρχιμηνιά κι αρχιχρονιά, ψηλή μου δεντρολιβανιά,κι αρχή καλός μας χρόνος, εκκλησιά με τ’ άγιος θρόνος.Άγιος Βασίλης έρχεται από τον κάβο Πάπα,βαστάει και στην πλάτη του μια μαλλιαρή θυλάκα,να βάλει μέσα τα ψωμιά, τις τηγανίτες, τα λεφτά.Εσένα αφέντη, πρέπει σου καρέκλα καρυδένια,για ν' ακουμπάς τη μέση σου τη μαργαριταρένια.Και πάλι ξαναπρέπει σου, βάλε στραβά το φέσι σου,και δίπλα το βρακί σου, να σκάσουν οι εχθροί σου.Πολλά είπαμε τ’ αφέντη μας, ας πούμε της κυράς μας.Κυρά ψηλή, κυρά λιγνή, κυρά ταπανοφρύδα,που έχεις τον ήλιο πρόσωπο και το φεγγάρι στήθος,και του κοράκου τα φτερά τα ‘χεις ταπανοφρύδια.Που όταν λουστείς και χτενιστείς και πας στην εκκλησιά σου,η στράτα ρόδα γέμισε απ’ την περπατησιά σου.Πολλά ‘παμε και της κυράς, ας πούμε και της κόρης.Έχεις και κόρη όμορφη, που δεν έχει ιστορία,ούτε στην Πόλη βρίσκεται, ούτε στη Βενετία.Έχεις και κόρη όμορφη, βάλτηνε στο ζεμπίλι,και κρέμασέτηνε ψηλά, να μη τη φάν’ οι ψύλλοι.Πολλά ‘παμε, πολλά ‘παμε, μα δε μας εκεράσατε,κι αν ακόμα θε να πούμε, βάλτε μας κρασί να πιούμε.Εφάγαμε τον πετεινό, να φάμε και την κότα,και δώστε το φλουράκι μας, να πάμε σ’ άλλη πόρτα.Τα κάλαντα της ΜάνηςΤαχιά ταχιά ειν' αρχιμηνιά,ταχιά ειν' αρχή τον χρόνου,αρχή ειν' αρχή τα κάλαντα,κι αρχή τον Γεναρίου.Μέσα κοιμάται αφέντης μας,μαζί με την κυρά μας,και ποιος να μπει και ποιος να βγει,και ποιος να τους ξυπνήσει;Ξύπνησε, αφέντη, ξύπνησε,να φάμε και να πιούμε.Αφέντη πύργος φαίνεσαι,κι ορθός σαν κυπαρίσσι,και του ματιού σου η σαϊτιά,πύργους ξεθεμελιώνει,πύργους και πετροπήγαδα,κι αυλές μαρμαρωμένες.Είπαμε δα τ' αφέντη μας,ας πούμε της κυράς μας.Κυρά μαρμαροτράχηλη,και φεγγαρομαγούλα,και κρουσταλλίδα του νερού,και πάχνη από τα χιόνια.Όπου τον έχεις τον υγιό,τον λευκοχαναχάρη,που λούζεις και χτενίζεις τον,και στο σχολειό τον στέλνεις.Κι ο δάσκαλος τον έβαλε,να του χαλαναρχείσει,κι εξέπασέ του το κερί,κι έκαψε το χαρτί του,κι έκαψε και τα ρούχα του,τα μορφογαζωμένα,κι ο δάσκαλος τον έδειρε,με το χρυσό βιτσάρι.Παίρνει τον το παράπονο,την άκρην άκρη πάει,στο δρόμο τον συναπαντούν,οι δώδεκα Απόστολοι:«Έλα να φας, έλα να πιεις,έλα να τραγουδήσεις».Τα κάλαντα της ΧίουΕις αυτό το Νέο ΈτοςΒασιλείου εορτήνήλθα να σας χαιρετήσωμε την πρέπουσαν ευχήν.Εύχομαι λοιπόν να ζείτεχίλια χρόνια ευτυχείςκι ο Βασίλειος ο Μέγαςπάντα να σας βοηθεί.Και για τα ξενητεμέναέχω να ειπώ πολλάόπου είναι κι όπου στέκουννα 'χουν την Καλή Χρονιά.Κι άλλα έτερα σας πρέπουνμα εγώ δεν ημπορώσας αφήνω καλό βράδυκαι του χρόνου με καλόΤα κάλαντα Σάμου για το νέο έτος Άγιος Βασίλης έρχεταιποπίσω απ' το καμάριβαστά μυζήθρες και τυριάβαστά κι ένα γκινάριΕμείς εδώ δεν ήρθαμενα φάμε και να πιούμεμον' έχεις κόρην έμορφηνκι ήρθαμε να την δούμεΦέρτε μας κρασί να πιούμεκαι του χρόνου να σας πούμεΑν έχεις κόρην έμορφηνβάλτηνε στο ζιμπίλικαι κρέμασέ τηνε ψηλάνα μην τη φαν' οι ψύλλοιΣ' αυτό το σπίτι που ‘ρθαμετα ράφια ειν' ασημένιατου χρόνου σαν και σήμερανα ‘ναι μαλαματένιαΦέρτε μας κρασί να πιούμεκαι του χρόνου να σας πούμε.Τα κάλαντα της Τήνου για τη νέα χρονιά Εις αυτό το νέο έτοςΒασιλείου εορτήήρθα να σας χαιρετήσωμε την πρέπουσα ευχή.Πρώτον αρχινώ και λέγωκαι θερμώς παρακαλώνα διέλθητε μ' υγείαμ' όλο σας τ' αρχοντικό.Και για τους ξενιτεμένουςέχω να ειπώ πολλάόπου είναι και βρίσκονταινα' χουν την καλή χρονιά.Κι άλλα έτερα σας πρέπουννα ειπώ δεν ημπορώσας αφήνω «καληνύχτα» και του χρόνου με καλό.