Βιβλίο: Επιστολές με ιστορία

Λάκης Δόλγερας

Γράμματα από τα βουνά

Εκδόσεις: Ευώνυμος

Σελ.: 98

Η περιπέτεια αυτού του βιβλίου είναι πραγματικά μυθιστορηματική – και με τον δικό της τρόπο συγκλονιστική. Με δυο λόγια, ο συγγραφέας του βιβλίου και φανατικός βιβλιόφιλος Λάκης Δόλγερας, σε μια από τις συχνές επισκέψεις του στον Ελαιώνα, στην αγορά του Σωματείου Ρακοσυλλεκτών «Ο Ερμής», ανακάλυψε το 2020 μια σειρά επιστολών του Θέμη Μαρίνου και της οικογένειάς του, καθώς και άλλα έγγραφα, κατάλοιπα του αρχείου του. Συγκεκριμένα στον παρόντα τόμο θα βρούμε τριάντα έξι επιστολές των Έντι

Μάγιερς, Κρις Μόντι Γουντχάουζ, Μεννότι ΜακΆνταμ, Λώριλ Ο’ Τουλ, Ιρέν Μπάουερ, Ρόμπερτ Κονς και του Θέμη Μαρίνου, οι οποίοι στο πλαίσιο των συμμαχικών επιχειρήσεων των ειδικών βρετανικών δυνάμεων (Special Operations Executive – SOE, μυστική οργάνωση που ιδρύθηκε από τον Τσώρτσιλ) έδρασαν από κοινού επί ελληνικών και άλλων εδαφών.

Αλλά ποιος είναι ο Θέμης Μαρίνος, ένα πρόσωπο σχεδόν άγνωστο στους περισσότερους, ο οποίος, ωστόσο, έλαβε μέρος σε μιαν επιχείρηση τόσο ηρωική όσο και πλαστογραφημένη, στην οποία αποτυπώνεται το μεγάλο δράμα αυτής της χώρας; Ο ανθυπολοχαγός Θέμης Μαρίνος ήταν ο μοναδικός Έλληνας από τους δώδεκα κομάντο που έλαβαν μέρος στην επιχείρηση του Γοργοποτάμου. Η επιχείρηση αυτή με την κωδική ονομασία «Επιχείρηση Harling» οργανώθηκε και εκτελέστηκε από τον SOE που συντόνιζε τις αντιστασιακές οργανώσεις στις κατεχόμενες χώρες, με την υποστήριξη μικτού τμήματος ανταρτών του ΕΔΕΣ και του ΕΛΑΣ, όταν ήδη ήταν πολύ αργά από στρατηγικής απόψεως, καθώς την ημέρα που οι Βρετανοί ήρθαν σε επαφή με τον ΕΔΕΣ, δηλαδή στις 2 Νοεμβρίου, η 8η Στρατιά διασπούσε το μέτωπο του Ρόμελ και όταν τελικά ήρθαν σε επαφή και με τον ΕΛΑΣ, στις 14 Νοεμβρίου, οι ναζί είχαν υποχωρήσει στη Λιβύη. Άρα ο σκοπός της παράτολμης αυτής επιχείρησης υπήρξε μεγάλου συμβολισμού, αλλά ουσιαστικά η στρατηγική της σκοπιμότητα είχε ακυρωθεί από τις εξελίξεις.Το δε ηθικό αποτέλεσμα στην Ελλάδα γρήγορα εξανεμίστηκε, καθώς ο ΕΛΑΣ ξεκίνησε τον πρώτο εμφύλιο στα βουνά πολύ σύντομα, επιθυμώντας να μονοπωλήσει την αντίσταση. Παρ’ όλα αυτά, στην Ελλάδα, συνεχίζοντας την πολιτική του ιστορικού στρουθοκαμηλισμού, εξακολουθούμε να μιλάμε για τη διακοπή ανεφοδιασμού του Ρόμελ.

Συνολικά, η δράση του Θέμη Μαρίνου υπήρξε πλούσια, καθώς πολέμησε στο αλβανικό μέτωπο ως έφεδρος αξιωματικός και έλαβε μέρος στη Μάχη της Κρήτης, όπου και συνελήφθη από τους Γερμανούς, απέδρασε και συνεργάστηκε με τους αντιστασιακούς Ρεθυμνιώτες, ενώ από εκεί διέφυγε στην Αίγυπτο όπου και κατατάχτηκε στην 1η Ελληνική Ταξιαρχία λαμβάνοντας εκπαίδευση στο Βρετανικό Κέντρο Ειδικής Εκπαίδευσης 102. Έτσι, τον Σεπτέμβριο του 1942 συμμετείχε στην «επιχείρηση Harling» ως μέλος και μεταφραστής της βρετανικής ομάδας σαμποτέρ του Σώματος Ειδικών Επιχειρήσεων SOE. Επίσης, έλαβε μέρος και στην πολύ σημαντική «επιχείρηση Animals», που τον Ιούλιο του 1943 κατάφερε να παραπλανήσει τους Γερμανούς σε σχέση με την απόβαση των Συμμαχικών Δυνάμεων στη Σικελία.

Πέρα από τη βίαιη πλαστογράφηση της «επιχείρησης Harling», όπου ο Βελουχιώτης φέρεται ως ήρωας του Γοργοποτάμου, τον Νοέμβριο του 1943 ο ΕΛΑΣ συνέλαβε τον Μαρίνο, τον οποίο υπέβαλε σε βασανιστήρια ο ίδιος ο Βελουχιώτης με αίτημα να δηλώσει ψευδώς ότι ο ΕΔΕΣ συνεργάζεται με τους Γερμανούς.

Ο Μαρίνος επέστρεψε στην Αίγυπτο τον Ιανουάριο του 1944 για να αναλάβει νέα αποστολή του Γενικού Στρατηγείου στα νησιά του Ιονίου τον Ιούνιο του 1944, όπου οργάνωσε δίκτυο πληροφοριών και δολιοφθορών μέχρι τον Νοέμβριο του ιδίου χρόνου («επιχείρηση Dastard»).

Χρόνια αργότερα, όταν ο κόσμος είχε αφήσει πίσω του τον εφιάλτη του ναζισμού και η Ευρώπη κυρίως είχε επουλώσει τις πληγές της οικοδομώντας δημοκρατίες, οι ήρωες εκείνης της εποχής επικοινωνούν μέσα από μια σειρά επιστολών κατά βάση κοινωνικού, ιδιωτικού ενδιαφέροντος και ανταλλάσσουν πλέον πληροφορίες για τις προσωπικές τους ζωές μέσα σε ένα κλίμα απίστευτης ευγένειας και λεπτότητας, όπου αναδεικνύεται ένας αστικός πολιτισμός που δυστυχώς δεν ευδοκίμησε ποτέ στην Ελλάδα.

Οι επιστολογράφοι ανταλλάσσουν νέα της ειρήνης, εκείνα τα βαρετά νέα που αποτελούν, ωστόσο, τον πυρήνα της ανθρώπινης ευτυχίας. Δεν είναι πια οι ήρωες μιας εποχής, αλλά άνθρωποι του παρόντος τους, που απολαμβάνουν τους κόπους και τις θυσίες τους για την ειρήνη, για την οποία τόσο πάλεψαν πολεμώντας και την υπερασπίστηκαν με το αίμα και τις ζωές τους. Ωστόσο, δεν λείπουν και οι νοσταλγικές αναφορές στα σκοτεινά χρόνια των κοινών τους αγώνων ενάντια στον ναζισμό και κάθε μορφής ολοκληρωτισμό! Εντυπωσιακό είναι και το γεγονός ότι όλοι αυτοί οι άνθρωποι που έλαβαν μέρος σε αυτές τις επιχειρήσεις στην πατρίδα μας, όχι μόνο δεν την ξέχασαν, αλλά κράτησαν δεσμούς άρρηκτης υψηλής φιλίας με Έλληνες φίλους τους και συνέγραψαν μερικοί από αυτούς σπουδαία έργα σχετικά με την Ελλάδα. Το παράδειγμα του Κρις Μόντι Γουντχάουζ είναι, θαρρώ, παραπάνω από χαρακτηριστικό.

Πρόκειται για ένα βιβλίο-ντοκουμέντο, υπέροχο, τρυφερό και ανθρώπινο, όπου ο αναγνώστης το δίχως άλλο έχει την ευκαιρία να παρακολουθήσει όλα εκείνα τα σημαντικά… ασήμαντα που απολαμβάνουν οι άνθρωποι σε έναν κόσμο δίχως πόλεμο!

Παραθέτουμε ένα απόσπασμα από μιαν επιστολή που στέλνει ο Έντι Μάγιερς, Βρετανός αξιωματικός που πολέμησε στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στον συμπολεμιστή του Θέμη Μαρίνο. Ο Μάγιερς από τον Οκτώβριο του 1942 έως τις αρχές του 1944 έδρασε στην κατεχόμενη από τους ναζί Ελλάδα, συμμετέχοντας στην Εθνική Αντίσταση ως επικεφαλής της στρατιωτικής (βρετανικής) αποστολής.

«21 Ιουνίου ’80

Αγαπητέ μου Θέμη,

Σ’ ευχαριστώ πολύ για την αποστολή του βιβλίου του Στρατηγού Καϊμάρα*. Είμαι πολύ ευτυχής να το κατέχω και του έγραψα απ’ ευθείας για να τον ευχαριστήσω. Λυπάμαι που δεν είχαμε χρόνο να συναντηθούμε. Αλλά ελπίζω να το κάνουμε σε μια άλλη περίσταση. Άφησα στην Καρολάιν Φωτόπουλος για σένα αντίτυπο ενός βιβλίου που εκδόθηκε τελευταία, του Ντέιβιντ Στάνφορντ, ‘‘Britain andEuropean Resistance 1940-45’’. Το βρίσκω ενδιαφέρον, ελπίζω κι εσύ το ίδιο. Της έδωσα άδεια να το διαβάσει πριν σου το παραδώσει! Ελπίζω να μην κάνει πολύ καιρό. Σου έχω κάνει προσωπική αφιέρωση!».

*Πρόκειται για τον αντιστράτηγο Γεώργιο Καϊμάρα που πολέμησε ως ανθυπολοχαγός στο αλβανικό μέτωπο και ως λοχαγός εντάχθηκε στη σοσιαλδημοκρατική αντιστασιακή οργάνωση ΕΚΚΑ του συνταγματάρχη Δημήτριου Ψαρρού, πολεμώντας κατά των Ιταλών και Γερμανών κατακτητών έως ότου ο αρχηγός του Συντάγματος 5/42 δολοφονηθεί στις 17 Απριλίου του 1944 από τον ταγματάρχη του ΕΛΑΣ Ευθύμιο Ζούλα. Ο Μάγιερς αναφέρεται στο βιβλίο του αντιστράτηγου Καϊμάρα: «Εθνική Αντίστασις του 5/42 Συντάγματος Ευζώνων Ψαρρού 1941-1944».

….

Λεζαντα: Ο Θέμης Μαρίνος (κέντρο) με μέλη της αποστολής της SOE στα Θεοδώριανα Άρτας. Άκρη δεξιά ο Κρις Γουντχάουζ, άκρη αριστερά ο Τομ Μπαρνς (εφ. «Καθημερινή», 31.12.2018)

Διαβάστε επίσης:

Βιβλίο: Οι προτάσεις της εβδομάδας

Βιβλίο: Ο Κιαμίλμπεης της Κορίνθου

Βιβλίο: Ένα λογοτεχνικό κάστρο με θέα τον άνθρωπο