Το «μετά» της παγκοσμιοποίησης - Πώς η βουλιμική αγορά προσπαθεί να σωθεί από τον (κακό) εαυτό της

ΚΟΣΜΟΣΈντυπη Έκδοση

 

Στις αρχές της πρώτης δεκαετίας του 21ου αιώνα κάποιοι «ανακάλυπταν» με καθυστέρηση δεκάδων ετών την παγκοσμιοποίηση και θεoποιούσαν όλα τα (θετικά) στοιχεία της, όπως την ελευθερία στη διακίνηση της πληροφορίας, την κατάλυση των φυσικών συνόρων για το εμπόριο και τις ιδέες, και έκαναν ευαγγέλιο το κλισέ ότι «όλος ο κόσμος έγινε ένα μικρό χωριό». 
Το γερμανικό – και κοντά στο γερμανικό κατεστημένο – think tank Bruegel προσπαθεί να ιχνηλατήσει το «μετά» της παγκοσμιοποίησης διερευνώντας πρώτα την οικονομία και

μετά την κοινωνία. Τα συμπεράσματα είναι ενδιαφέροντα, όχι πάντως για την πρώτη ανάγνωση των αποτελεσμάτων, αλλά για αυτά που «δεν λένε».

Η έρευνα διεξήχθη υπό τον Ούγγρο Darvas Zsolt, senior fellow και οικονομικό αναλυτή του Bruegel, και επισημαίνει ότι «οι δείκτες του παγκόσμιου εμπορίου και της διακίνησης κεφαλαίων από το 2008 μέχρι και σήμερα σηματοδοτεί στασιμότητα ή ακόμα και σημαντική πτώση». Στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι περισσότερες – ακόμη – οι θετικές γνώμες, αλλά διαπιστώνεται ένας έντονος σκεπτικισμός σε θέματα που άπτονται της κοινωνικής συνοχής και αλλοίωσης του «εθνικού χαρακτήρα του κράτους». 
Αν και η έρευνα επισημαίνει ότι «οι διάφορες κοινωνικές δυναμικές, όπως η επέλαση των λαϊκιστών και των επιλογών τους αλλά και η μετανάστευση, δημιουργούν συνθήκες σύγκρουσης και κατά συνέπεια αποκαθήλωσης της παγκοσμιοποίησης», στην ουσία «η έννοια των διακρατικών εμπορικών συναλλαγών ανθίσταται».

Η οικονομία «καταπίνει» την κοινωνία
Το βασικό συμπέρασμα αποδεικνύει ότι, κάθε φορά που διασυνδέεται η έννοια της οικονομίας με την κοινωνία με ιεράρχηση της οικονομίας ως «ατμομηχανής», δημιουργούνται νικητές και ηττημένοι και άρα ενισχύεται η (εισοδηματική) ανισότητα. Συγχρόνως η συνισταμένη δύναμη που δημιουργεί η παγκοσμιοποίηση των ισχυρών διαμορφώνει ασύμμετρες συνθήκες που διαταράσσουν την «ομαλότητα» των αγορών.
Αποτέλεσμα; Οι κοινωνίες ζαλισμένες γίνονται επιρρεπείς σε πολιτικές που μοιάζουν εναντίον του κατεστημένου, αλλά, επί της ουσίας, το στηρίζουν με μεγαλύτερη δύναμη.

Και τώρα τρέχουμε
Μαζί με τις (αρνητικές) συνέπειες της παγκοσμιοποίησης, όπως οι έντονες οικονομικές ανισότητες και οι εμπόλεμες ζώνες και ως αποτέλεσμα αυτών αθρόα μετακίνηση πληθυσμών, είτε μεταναστών είτε προσφύγων, δημιουργούνται και κοινωνικά αναχώματα διά των λαϊκίστικών/ακροδεξιών πολιτικών που, εκθρονίζοντας το «παλιό», δημιουργούν ολοταχώς μια νέα πολιτική πραγματικότητα.
Πολιτικοί όπως ο Τραμπ, συνθήκες όπως το Brexit αλλά και φαινότυποι ηγετών όπως ο Ερντογάν, αν και επικαλούνται την προστασία της δημοκρατίας, διχάζουν τις κοινωνίες μετατοπίζοντας το πρόβλημα από την «ανισότητα» στην «αλλοίωση».

Για όλα φταίει ο... λαϊκισμός!
Η έρευνα αποδίδει το μεγαλύτερο πρόβλημα στον λαϊκισμό και λιγότερο στην ανισότητα. Συγχρόνως μιλάει για την τεχνολογία αλλά και την κάμψη των κοινωνικοπολιτισμικών πολιτικών πρωτοβουλιών που, αντί να ενώνουν, διχάζουν.
Άρα εκεί που η έρευνα φαίνεται να αποτυγχάνει να κάνει τη διαφορά είναι στο γεγονός ότι δεν μπορείς να ορίσεις το αποτέλεσμα μιας επιλογής ως τη βασική αιτία. Άλλωστε, αν και η ανισότητα έχει μπει ως θέμα συζήτησης ακόμα και στους υπερπλουσίους – ως εργαλείο διατήρησης του status quo –, στην πραγματικότητα και οι κοινωνίες αλλά και οι (οικονομικά) ισχυροί αδυνατούν να θέτουν το χέρι «επί τον τύπον των ήλων».
Αδυνατούν δηλαδή να κατανοήσουν ότι η πλεονεξία και η άρνηση για την επίπονη αλλαγή νοοτροπίας είναι που δίνουν δύναμη στο «κτήνος της ανισότητας», το οποίο χρειάζεται πρώτα αξιακή και μετά λογιστική προσέγγιση. Με άλλα λόγια, δεν μπορούμε να είμαστε μόνο εναντίον των λαϊκιστών και να μην κρίνουμε ούτε αυτούς που τους παραχωρούν το γήπεδο ούτε τους λαούς που επιλέγουν τους λαϊκιστές.

Εν κατακλείδι
Με μια πιο προσεκτική ματιά, μια αξιακή προσέγγιση του προβλήματος της παγκοσμιοποίησης έγκειται σε τρεις βασικές έννοιες: σεβασμός, κατανόηση και μέτρο. 
● Ο σεβασμός αφορά τον υγιή ανταγωνισμό και την προαγωγή της γενικότερης κοινωνικής προκοπής. 
● Η κατανόηση αφορά την ανάγκη οι αριθμοί να σέβονται την πραγματικότητα των ανθρώπων και όχι το αντίστροφο.
● Το μέτρο, στην αρχαιοελληνική έννοιά του, θέτει το όριο εκεί όπου τα δικαιώματα του ενός δεν ακυρώνουν – όσο αυτό είναι δυνατόν – τα δικαιώματα του άλλου και των πολλών. Πάντα με σεβασμό στα δικαιώματα και των λίγων.
Δύσκολος αλγόριθμος, αν και υπάρχει κάτι που θα μπορούσε να βοηθήσει: ένα παγκόσμιο πρόγραμμα δίκαιης πρόσβασης στην Παιδεία με έμφαση σε δεξιότητες που διασφαλίζουν δίκαιη πρόσβαση στην αγορά εργασίας. Έτσι και οι κοινωνίες θα αναπτύσσονται και οι οικονομίες θα συνεργάζονται καλύτερα ενισχύοντας τον τοπικό χαρακτήρα τους.

παγκοσμιοποίησηπληθυσμόςΑγοράανισότητεςIssue: 2112Issue date: 13-2-2020Has video: Exclude from popular: 0