Συμφωνία ή κατεβάζουμε ρολά

Σε... αναστολή το σύνολο σχεδόν της οικονομικής δραστηριότητας των ελληνικών εταιρειών

Στο γρήγορο κλείσιμο μιας συμφωνίας με τους Ευρωπαίους προσβλέπει το σύνολο του επιχειρηματικού κόσμου, προσδοκώντας τόσο την αποκατάσταση της ρευστότητας, η έλλειψη της οποίας έχει πνίξει την αγορά, όσο και την άρση του «απαγορευτικού» που εδώ και εβδομάδες ισχύει στις συναλλαγές των περισσότερων ελληνικών εταιρειών με το εξωτερικό. Τα αποτελέσματα μιας συμφωνίας θα είναι καθοριστικά για μια σειρά κλάδων και τομέων της οικονομίας, που λόγω εξελίξεων κινδυνεύουν να βυθιστούν

Τα μηνύματα των επιχειρηματικών φορέων είναι διαρκή τις τελευταίες εβδομάδες και «φωτίζουν» το τι συμβαίνει σε κάθε «γειτονιά» του επιχειρείν. Η ουσία όμως βρίσκεται στο ότι εδώ και καιρό το σύνολο της δραστηριότητας των ελληνικών εταιρειών βρίσκεται σε «αναστολή» λόγω του περιορισμού των οικονομικών συναλλαγών εντός της Ελλάδας και της αδυναμίας πραγματοποίησης οικονομικών συναλλαγών με χώρες του εξωτερικού.

Η κατάσταση επιδεινώθηκε μετά την επιβολή των capital controls , τα οποία γενίκευσαν το φαινόμενο άρνησης οποιασδήποτε εμπορικής συναλλαγής εντός και εκτός της χώρας με οποιονδήποτε τρόπο πέραν των μετρητών, τα οποία για τους περισσότερους... δεν υπάρχουν. Έτσι οι επιχειρήσεις αδυνατούν να λειτουργήσουν ομαλά, οι εισαγωγικές δεν μπορούν να αγοράσουν προϊόντα ή πρώτες ύλες από το εξωτερικό για την παραγωγή τους και οι εξαγωγικές δυσκολεύονται να μεταφέρουν τα προϊόντα τους στο εξωτερικό.

Μείον 93 δισ.

Σε ό,τι αφορά τη ρευστότητα της αγοράς, η κατάσταση είναι πραγματικά δύσκολη:

♦ Το χρήμα που κυκλοφορεί στην αγορά έχει μειωθεί κατά 20 δισ. ευρώ, σύμφωνα με υπολογισμούς, ενώ πρέπει να προστεθούν και τα 35 δισ. από τις εκροές των καταθέσεων.

♦ Χάθηκαν ακόμη άλλα 20 δισ. από repos που δεν ανανέωσαν οι ξένοι επενδυτές.

♦ Εκτός αγοράς και επιπλέον 5 δισ. από τα φέσια του Δημοσίου και ακόμη 10 δισ. από τα διαθέσιμα οργανισμών και OTA που μεταφέρθηκαν στην TτE.

♦ Άλλα 3 δισ. «χάθηκαν από προγράμματα ΕΣΠΑ που «πάγωσαν».

Με τους πολίτες να έχουν περιορίσει τις δαπάνες στα «απαραίτητα» (όσοι μπορούν) και τις τράπεζες σε αργία, το σκηνικό είναι πραγματικά δύσκολο για την αγορά.

Το πρώτο κύμα των συνεπειών της έλλειψης ρευστότητας το έχει υποστεί από ετών το λιανεμπόριο, που μόνο τους τελευταίους μήνες μέτρησε αρκετές χιλιάδες λουκέτα σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Στη βιομηχανία και τη μεταποίηση τα αισιόδοξα μηνύματα των τελευταίων μηνών εξανεμίστηκαν από τα νέα σκληρά δεδομένα που προέκυψαν. Το καμπανάκι, όμως, σήμανε τις τελευταίες εβδομάδες στον τουρισμό, με τις σειρήνες του συναγερμού να ακολουθούν αμέσως μετά την επιβολή των capital controls. Καθόλου τυχαία, μια και ο τουρισμός μαζί με τη δραστηριότητα των συνδεδεμένων επιχειρήσεων διαμορφώνουν σήμερα το 20% -25% του ΑΕΠ.

Σε σωστή κατεύθυνση

Η πρώτη κατευναστική ενέργεια της κυβέρνησης για την εξαίρεση των ορίων των πιστωτικών καρτών ξένων τραπεζών (δηλαδή των τουριστών) από τα capital controls ήταν αναμφίβολα στη σωστή κατεύθυνση. Με τα ξένα μέσα όμως να κρατούν στην πρώτη σελίδα το ενδεχόμενο ενός Grexit ή μιας άτακτης χρεοκοπίας, οι ακυρώσεις των ξένων, έστω και όχι γενικευμένες ως τάση, άρχισαν να καταγράφονται τις προηγούμενες ημέρες στην «καρδιά» της τουριστικής περιόδου. Σε αυτό βέβαια έρχεται να προστεθεί και το πρόβλημα του εγχώριου τουρισμού. Με τα διαθέσιμα στο ναδίρ, οι τουριστικοί επιχειρηματίες απειλούνται με την απώλεια και των Ελλήνων παραθεριστών που παραδοσιακά διαμόρφωναν ένα φιλέτο εισπράξεων την περίοδο του Αυγούστου.

Στο ερώτημα εάν αυτή η τάση μπορεί να αντιστραφεί, η απάντηση είναι θετική. Κατ’ αρχάς οι μεγάλοι τουριστικοί όμιλοι που έχουν εντάξει την Ελλάδα ως βασικό προορισμό για τους πελάτες τους (όπως η Thoma Cook και η TUI με τους 2.000.000 τουρίστες που έφερε πέρυσι) εξακολουθούν να στηρίζουν την ελληνική τους επιλογή παρά τις ακυρώσεις που έχουν από ιδιώτες πελάτες τους.

Αυτό από ελληνικούς φορείς ερμηνεύεται ως πίστη στο ότι η Ελλάδα θα φτάσει σε συμφωνία με τους δανειστές της και οι ίδιοι δεν θα διακινδυνεύσουν την επένδυσή τους στους προορισμούς της χώρας. Τα ίδια μηνύματα φτάνουν και από βρετανικούς και γερμανικούς ταξιδιωτικούς οργανισμούς, που λειτουργούν με διασφαλισμένη την επένδυσή τους στον ελληνικό προορισμό.

Αυτό όμως δεν συμβαίνει με τα μικρότερα γραφεία, αλλά και τους τουρίστες που «κρατούν» μέσω των τουριστικών portals (Booking κ.λπ.). Σε αυτό το επίπεδο παρατηρείται μεγάλο φρενάρισμα κρατήσεων, λόγω της ανησυχίας ότι όσοι ταξιδεύουν ιδιωτικά μπορεί να μείνουν ακάλυπτοι. Εάν λοιπόν θέλουμε να προσεγγίσουμε ψύχραιμα το πρόβλημα στον τουρισμό, παρατηρούμε ότι:

1. Ο κύριος όγκος των τουριστών από μεγάλα γραφεία συνεχίζει να διατηρείται, με τη διαφορά ότι συνήθως πρόκειται για επισκέπτες χαμηλού «βαλαντίου», που δεν αφήνουν χρήμα στις τοπικές επιχειρήσεις και λειτουργούν με βάση τα σύστημα των all inclusive.

2. Στο επίπεδο των ιδιωτών τουριστών οι ακυρώσεις δεν είναι πολλές, αλλά υπάρχει σημαντικό φρενάρισμα των κρατήσεων της τελευταίας στιγμής. Η τάση αυτή μπορεί να αντιστραφεί έπειτα από μία συμφωνία, καθώς θα επιστρέψει η εμπιστοσύνη των ξένων για την ομαλή εξέλιξη της τουριστικής σεζόν.

3. Αυτό που δείχνει να χάνεται είναι ο εσωτερικός τουρισμός. Η έλλειψη ρευστού αποθαρρύνει ακόμη και όσους έχουν χρήμα στις τράπεζες από το να προγραμματίσουν διακοπές, ιδιαίτερα σε προορισμούς μέσης και υψηλής στάθμης. Διόλου τυχαίο ότι φέτος στους «ακριβούς» προορισμούς (Μύκονο, Σαντορίνη κ.λπ.) θα συναντήσει κανείς μόνο ξένους.

Πρόβλημα για την «επόμενη ημέρα» διαμορφώνει και η εφοδιαστική αλυσίδα των τουριστικών μονάδων, που αρχίζει να διαταράσσεται από τον συνδυασμό της έλλειψης ρευστού, των δυσκολιών στις πληρωμές, αλλά και τις ελλείψεις που αρχίζουν να παρουσιάζονται σε διάφορα, κυρίως εισαγόμενα, αγαθά.

Συνοψίζοντας την κατάσταση και εξαιρώντας τις διάφορες «κραυγές» που ακούγονται από τους φορείς προορισμών, κορυφαίοι τουριστικοί παράγοντες παραδέχονται πως η ζημιά έχει γίνει, αλλά εκτιμούν ότι οι απώλειες «μπορεί να μαζευτούν» εφόσον υπάρξει αποκατάσταση του κλίματος. Αυτό προϋποθέτει μια συμφωνία για την κεντρική αποκατάσταση της ρευστότητας, η οποία θα επιτρέψει την ανάκτηση της εμπιστοσύνης, αλλά και την επιστροφή της τουριστικής οικονομίας σε (τουλάχιστον) καλύτερος όρους. Η εμπιστοσύνη που εξακολουθούν να δείχνουν οι μεγάλοι «οπερέιτορς» στη χώρα, είναι ίσως το καλύτερο όπλο του ελληνικού τουρισμού στη σημερινή κατάσταση.

Ασφυξία

Ένας κλάδος που πλήττεται... μεταστατικά από τον τουρισμό είναι η ναυτιλία και κυρίως η ακτοπλοΐα, η οποία είναι απόλυτα συνδεδεμένη με το τουριστικό προϊόν. Οι μεγάλες ακτοπλοϊκές εταιρείες, που είχαν καταφέρει να πάρουν κάποιες ανάσες την περασμένη σεζόν, εκμεταλλευόμενες και την πτώση της τιμής των καυσίμων, βρίσκονται πάλι σε ασφυξία λόγω της δραστικής μείωσης της κίνησης σε μεταφορές επιβατών, αυτοκινήτων, αλλά και εμπορευμάτων. Επιπρόσθετα, τα capital controls ταλαιπωρούν τις πληρωμές τους ακόμη και εκεί όπου υπάρχει ρευστό, καθιστώντας προβληματική ακόμη και την προμήθεια των καυσίμων που κινούν τα πλοία.

Οι ειδικοί του κλάδου προσβλέπουν και στην περίπτωση αυτή στην επίτευξη μιας συμφωνίας για τη χαλάρωση των όρων στους οποίους κινούνται τις τελευταίες δύο εβδομάδες και με τους οποίους υπολογίζουν ότι μπορούν ακόμη να «βγάλουν» περί τις 15-20 ημέρες χωρίς να αναγκαστούν να περικόψουν δρομολόγια.

Μαζί με την ακτοπλοΐα, όμως, πλήττεται και η κρουαζιέρα, όπως και τα λιμάνια. Τα τελευταία αντιμετωπίζουν κυρίως την πτώση της κίνησης σε εμπορεύματα λόγω της αδυναμίας των επιχειρήσεων να εκτελέσουν μεγάλες παραγγελίες τόσο στο εσωτερικό όσο και από το εξωτερικό.

Αν για την εστίαση το «πρόβλημα» μέχρι τώρα «άκουγε» σε μια πιθανή επιστροφή του κλάδου σε υψηλά ποσοστά Φ ΠΑ, τώρα στη δύσκολη εξίσωση πρέπει να προστεθεί Λ και η πτώση της κατανάλωσης μετά την επιβολή των capital controls. Οι Έλληνες αποφεύγουν πλέον την «ταβέρνα» ή το εστιατόριο αναμένοντας τα νεότερα, ενώ και οι ξένοι στους τουριστικούς προορισμούς δείχνουν πιο προσεκτικοί στις δαπάνες τους. Την επόμενη μέρα, πάντως, και το θέμα του ΦΠΑ θα πρέπει να τεθεί επί τάπητος, με τον κλάδο να σημειώνει ότι επανέρχεται ο «εφιάλτης» του 2011, οπότε η υψηλή φορολόγηση ΦΠΑ έφερε σαρωτική πτώση στους τζίρους (40%) και οδήγησε σε χιλιάδες λουκέτα και περισσότερες από 40.000 απολύσεις.

Το λιανεμπόριο χτυπιέται και αυτό από τη μείωση της κατανάλωσης, με τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις να πληρώνουν το μάρμαρο των προηγούμενων μνημονίων.

Περισσότερες από 5.000 επιχειρήσεις έκλεισαν το πρώτο τρίμηνο του 2015 με κύρια αιτία την πτώση του τζίρου και την «απαγόρευση» της πρόσβασης σε δανεισμό. Ακόμη και γι’ αυτούς που μπορούν να έχουν πρόσβαση στο τραπεζικό χρήμα, το κόστος του είναι 20% ακριβότερο από την υπόλοιπη Ευρώπη. Και όλα αυτά πριν από τα capital controls.

Επιδείνωση

Ακόμη και στα «βασικά» η εικόνα είναι δύσκολη, καθώς την τελευταία διετία η δαπάνη του Έλληνα για είδη πρώτης ανάγκης μειώθηκε κατά 21%, με το καλάθι της νοικοκυράς να «κουρεύεται» κατά 660 ευρώ τον χρόνο. Η κατάσταση επιδεινώθηκε από τις αρχές του χρόνου, με πτώση του τζίρου στα σούπερ-μάρκετ κατά 1,5% (αλλά τον Μάρτιο στο -5%), ενώ από την επιβολή των capital controls, ύστερα από τις μαζικές αγορές (λόγω φόβου) των πρώτων ημερών, οι πελάτες βρίσκονται σε αργία οδηγώντας ορισμένες αλυσίδες να εξετάζουν ακόμη και την εκ περιτροπής εργασία ή τη λειτουργία ορισμένες ημέρες την εβδομάδα, εάν δεν βελτιωθεί η κατάσταση.

Στις εξαγωγές, που (όπως είχε σημειώσει πρόσφατα το «Ποντίκι») είχαν αύξηση 17% τον Απρίλιο και αξιοσημείωτες επιδόσεις τα δύο τελευταία τρίμηνα (13,5 δισ. ευρώ), η τραπεζική αργία διαμορφώνει τώρα σοβαρά εμπόδια για την επανάληψη των επιδόσεων αυτών.

Ακόμη πιο δύσκολη η κατάσταση για τις εισαγωγές, με τους Ευρωπαίους προμηθευτές να ζητούν πλέον ολική προκαταβολή των παραγγελιών ή έστω πληρωμή με την παράδοση και τις ελληνικές επιχειρήσεις να δυσκολεύονται να τους πληρώσουν λόγω των περιορισμών κεφαλαίου.

Η επίτευξη μιας συμφωνίας θα είναι κομβικό σημείο για να σταματήσει ο «κατήφορος» της οικονομίας και κυρίως για να προστατευθεί το εθνικό προϊόν του τουρισμού που τη στιγμή αυτήν είναι το πρώτο μέλημα. Άνθρωποι της αγοράς υπολογίζουν ότι το «μαξιλάρι» ρευστότητας που θα χρειαστεί η αγορά και οι κλάδοι της οικονομίας για να επανέλθουν σε ομαλή ροή φτάνει τα 25 δισ. ευρώ. Βέβαια, για να πραγματοποιηθεί κάτι τέτοιο, θα χρειαστεί να επαναλειτουργήσουν και οι τράπεζες.