Αυτιά ερμητικά κλειστά

Φωτιά παίρνουν τα ευρωπαϊκά τόπια την Κυριακή και τη Δευτέρα. Τρία τα μέτωπα, αλλά δύο είναι τα καυτά για εμάς. Δημοψήφισμα στην Ιταλία, το οποίο παρακολουθεί με κομμένη την ανάσα ολόκληρη η Ευρώπη, κλείσιμο – ή έστω κατ’ αρχήν συμφωνία – για την αξιολόγηση του τρίτου μνημονίου της Ελλάδας είναι αυτά

Το τρίτο μέτωπο είναι αυτό στην Αυστρία, όπου διεξάγεται η επαναληπτική προεδρική εκλογή, η οποία είχε κριθεί υπέρ του Πράσινου υποψηφίου σε ελάχιστες ψήφους έναντι του ακροδεξιού ανθυποψηφίου του. Τώρα ίσως τα πράγματα εξελιχθούν αντίστροφα.

Ο συστημικός κίνδυνος

Στην Ιταλία ένα δημοψήφισμα για περιορισμό των εξουσιών και των αρμοδιοτήτων της Γερουσίας και των Περιφερειών ο Ματέο Ρέντζι κατάφερε να το μετατρέψει σε δημοψήφισμα για την παραμονή του ίδιου στην εξουσία. Τώρα δηλώνει μετανοημένος γι’ αυτήν τη σύνδεση, αλλά η ζημιά έχει γίνει, αφού τις τελευταίες μέρες ολόκληρος ο πλανήτης έχει στρέψει το βλέμμα του στην Ιταλία, ενώ το ευρω-σύστημα βλέπει μαύρους εφιάλτες στο ενδεχόμενο να χάσει ο Ρέντζι την εξουσία ή, έστω, να ηττηθεί.

Άλλωστε, ακόμη και αν κερδίσει το δημοψήφισμα ή αν βρεθεί μια φόρμουλα να παραμείνει πρωθυπουργός παρότι ηττημένος, το σημαντικό είναι ότι το ιταλικό ζήτημα εισέβαλε ορμητικά στο ευρωπαϊκό προσκήνιο, με σοβαρό αρνητικό αντίκτυπο στο ήδη ευρισκόμενο υπό κατάρρευση τραπεζικό σύστημα της Ιταλίας.

Η κινητοποίηση της ΕΚΤ, που υπόσχεται στήριξη στα ιταλικά ομόλογα, οι δηλώσεις πανικού του Ρέντζι δεν καταδεικνύει ισχύ το να λες, παραμονές του δημοψηφίσματος, ότι μετάνιωσες που συνέδεσες την πρωθυπουργία σου με το αποτέλεσμα και η σπουδή των μεγάλων του ευρωσυστήματος, ακόμη και του Σόιμπλε, να στηρίξουν την παραμονή του Ρέντζι στην εξουσία μαρτυρούν πέραν πάσης αμφιβολίας ότι ο κίνδυνος να τους μείνει η Ιταλία στα χέρια συνιστά έναν πραγματικό εφιάλτη.

Άλλωστε, ακόμη και αν ο Ρέντζι κερδίσει το δημοψήφισμα, ακόμη και αν η Κομισιόν κάνει προσωρινά τα στραβά μάτια για τα δημοσιονομικά, πώς θα αντιμετωπιστεί μεσοπρόθεσμα η τραπεζική της κρίση όταν μάλιστα ήδη πολλοί παίρνουν τις καταθέσεις τους για να τις κάνουν χρυσό και πώς θα αντιμετωπιστεί μια τυχόν απαξίωση των ιταλικών ομολόγων από τις «αγορές»;

Το πρόβλημα του Νότου και της κρίσης χρέους - στο πλαίσιο της οποίας πολλά έγιναν από τον πλούσιο ευρωπαϊκό Βορρά εκτός από την αντιμετώπιση του προβλήματος στη ρίζα του -είναι πάντα παρόν και, όσο περνάει ο καιρός, όλο και πιο δύσκολο.

Η ελληνική αγωνία

Μέρος της ίδιας κρίσης είναι και η Ελλάδα, η οποία, με τις πολύ μικρότερες δυνάμεις της, επιχείρησε μέχρι στιγμής τα πάντα: από την πλήρη υποταγή έως την ήπια διαπραγμάτευση και τελικά τη σύγκρουση με τους ισχυρούς της ευρωζώνης, αλλά πάντα με το ίδιο αποτέλεσμα: κάθε γύρος, κάθε κυβέρνηση και κάθε πρωθυπουργός της πήρε από ένα μνημόνιο στην πλάτη πορευόμενος προς το άγνωστο με βάρκα την ελπίδα. Και η χώρα συνεχώς βυθισμένη στην ύφεση και την καταστροφή.

Τώρα η κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα σε μια ακόμη πολύ κρίσιμη στροφή της ελληνικής κρίσης παίζει τα ρέστα της για να πάρει αυτό που οι Ευρωπαίοι οφείλουν στην Ελλάδα από την εποχή Σαμαρά: μια αξιόπιστη αναδιάρθρωση χρέους, η οποία θα της επιτρέψει να μπει σε μια... «κανονικότητα». Όμως ΔΝΤ και Σόιμπλε ενδέχεται να συμβιβαστούν εις βάρος της και να της δώσουν μια ονομαστική ελάφρυνση συνοδευόμενη από νέα υφεσιακά μέτρα. Δώρον άδωρον.

Η μεγάλη δεξιά στροφή

Οι γερμανικές εκλογές τον Σεπτέμβριο του 2017, ο ακροδεξιός κίνδυνος σε Αυστρία και Ολλανδία είναι παράγοντες ανασχετικοί για πολιτικές επιλογές που θα έβγαζαν τον Νότο από τη ζώνη του θανάτου. Άλλωστε και η Πορτογαλία, παρότι μπήκε σε ρυθμό ανάπτυξης μετά την έξοδο από το μνημόνιο και η ανεργία της βρίσκεται στο 10% (Ισπανία και Ελλάδα εμφανίζουν υπερδιπλάσια ποσοστά), απειλείται με νέο μνημόνιο λόγω... χρέους, που βρίσκεται στο 133% του ΑΕΠ της.

Την ίδια ώρα η Ευρώπη μετακινείται με θόρυβο προς τα δεξιά:

♦Στις γαλλικές προεδρικές εκλογές η σύγκρουση στον δεύτερο γύρο - αν δεν υπάρξει κάποια συγκλονιστική έκπληξη θα αφορά έναν ακραιφνή δεξιό υποψήφιο (Φιγιόν) και μια πούρα ακροδεξιά (Λεπέν).

♦Στην Ισπανία κάθε «αριστερή» πολιτική εκδοχή από τους Σοσιαλιστές έως τους Podemos απέτυχε να αποσπάσει την εξουσία, σε αλλεπάλληλες εκλογές, από αυτό που κατηγορούν ως «το πιο διεφθαρμένο κόμμα της Ευρώπης», το Λαϊκό Κόμμα του Μαριάνο Ραχόι.

♦Στην Ιταλία - αν τελικά πάει σε εκλογές - ένας αλλοπρόσαλλος συνασπισμός δυνάμεων από τον Γκρίλο και την μπερλουσκονική Δεξιά έως τη Λέγκα του Βορρά, με κοινή την απειλή εξόδου από το ευρώ, περιμένει πώς και πώς να αναλάβει την εξουσία.

♦Στην Ελλάδα - αν και αυτό δεν έχει μεγάλη σημασία στην κλίμακα του ευρωσυστήματος, αλλά έχει... για εμάς - ο ούλτρα νεοφιλελεύθερος Κυριάκος Μητσοτάκης ζητάει καθημερινά εκλογές και προβάρει, έστω και στον καθρέφτη του, το πρωθυπουργικό κοστούμι. Με γραβάτα βεβαίως.

♦Στη Γερμανία, τέλος, η Χριστιανοδημοκρατία της Μέρκελ δεν κινδυνεύει να χάσει την εξουσία ή να εκχωρήσει πολύ μεγάλο μερίδιό της εξ αιτίας της αξιοπιστίας και του πολιτικού ρεύματος των Σοσιαλδημοκρατών, αλλά λόγω της ανόδου της γερμανικής Άκρας Δεξιάς. Όλη αυτή η δεξιά στροφή, η οποία συνοδεύεται από έντονη αναδίπλωση στα όρια του έθνους - κράτους, εις βάρος της περιλάλητης αλλά μηδέποτε τελε-σθείσας «ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης», ανοίγει προοπτικές συγκλονιστικών εξελίξεων τα ελάχιστα επόμενα χρόνια. Ίσως και νωρίτερα απ’ όσο θα περίμεναν οι πιο απαισιόδοξοι ευρωπαϊστές. Στο Βερολίνο όμως τα αυτιά παραμένουν μέχρι στιγμής ερμητικά κλειστά. Οι περιπτώσεις Ιταλίας και Ελλάδας είναι αψευδείς μάρτυρες...