«Ο Μαρξ της εποχής μας», ένα βιβλίο… επίκαιρο

Είναι επίκαιρος σήμερα ο μαρξισμός; Ναι, ισχυρίζονται οι εκδόσεις Τόπος, κυκλοφορώντας και στην Ελλάδα το βιβλίο του Γάλλου διανοητή Ντανιέλ Μπενσαίντ «Ο Μαρξ της εποχής μας». Ένα βιβλίο… αντικειμενικά επίκαιρο, αφού σαν σήμερα, 5 Μαΐου του 1818, γεννήθηκε στο Τρίερ ο μεγάλος Γερμανός φιλόσοφος και επαναστάτης Κάρολος Μαρξ- μεγάλος ακόμη

και για τους αρνητές του.(Πέθανε στις 14 Μαρτίου του 1883, σε ηλικία 64 ετών, στο Λονδίνο).
Προσθέτοντας τον υπότιτλο «Μεγαλείο και κακοδαιμονίες ενός κριτικού εγχειρήματος» οι εκδόσεις υπογραμμίζουν ότι «ο Μαρξ θεωρήθηκε ο πιο οξυδερκής αναλυτής της εξουσίας του εμπορεύματος, αλλά ο δογματισμός οικειοποιήθηκε το έργο και το θρύλο του, οικοδομώντας ένα μαυσωλείο για λογαριασμό του».

Προειδοποιούν ότι «ο αναγνώστης δεν πρέπει να αναμένει από αυτή τη μελέτη την αποκάλυψη μιας αγνής σκέψης, αποκαθαρμένης από τις πολιτικές σκουριές της, αντίθετα, θα κατανοήσει ότι πέρασε τη ζωή του μαλώνοντας με τη σκιά του, παλεύοντας με τα ίδια του τα φαντάσματα».

Ο συγγραφέας, καθηγητής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού, ακτιβιστής της αντικαπιταλιστικής Αριστεράς, αναλύοντας σε 454 σελίδες του πονήματός του το πολυσύνθετο έργο του Γερμανού θεωρητικού της ταξικής πάλης, το φέρνει σε αντιπαράθεση με τις αντιθέσεις των ερμηνειών του, επιδιώκοντας να αποκαταστήσει την επιστημονική αλήθεια για ό, τι έγινε αντικείμενο σφετερισμού από εχθρούς και «φίλους». Το δόγμα του: «Να ταράξουμε τον βαθύ ύπνο των ορθοδόξων».

Ο καθηγητής πασχίζει να τεκμηριώσει την άποψη πως ο μαρξισμός δεν είναι ένα κλειστό σύστημα, αλλά μια ανοικτή θεωρία για την αλλαγή του κόσμου, όπου «ο φετιχισμός του εμπορεύματος βασιλεύει πια σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του πλανήτη».

Η θεωρία του Μαρξ - λέει στην εισαγωγή με τίτλο «ο κεραυνός που δεν ακούγεται» - προσδιορίζεται πότε ως φιλοσοφία της ιστορίας, πότε ως κοινωνιολογία των τάξεων, πότε ως δοκίμιο επιστημονικής οικονομίας, αλλά καμιά από αυτές τις θέσεις δεν αντέχει σε σοβαρή ανάγνωση. Μπορεί- συνεχίζει- να δυσκολευόμαστε να πούμε τι είναι η θεωρία του Μαρξ, όμως είναι τουλάχιστον δυνατόν να ξεκαθαρίσουμε τι δεν είναι: Δεν είναι μια «θεωρησιακή» φιλοσοφία της ιστορίας, δεν είναι μια εμπειρική κοινωνιολογία των τάξεων, δεν είναι μια θετική επιστήμη της οικονομίας σύμφωνα με το κυρίαρχο , στην εποχή του, πρότυπο της κλασικής φυσικής. Είναι, πάντως, μια θεωρία για την κοινωνική αλλαγή.

Μια ματιά στα κεφάλαια και τις επιμέρους ενότητες είναι ενδεικτική της υφολογίας που θυμίζει ατελείωτες ώρες συζητήσεων στα αμφιθέατρα, στα συνέδρια και στις… ταβέρνες της Μεταπολίτευσης: Οι τρείς κριτικές του Μαρξ, περατάρηδες του δυνητικού, από το ιερό στο κοσμικό, ο κριτικός του ιστορικού λόγου, αθλιότητες του ποπερισμού, πίθηκοι- βελανίδια- άνθρωποι, αποδόμηση της καθολικής ιστορίας, διαλείψεις και ασυγχρονίες, όνειρα και εφιάλτες της ιστορίας, χρόνος μετρητής και χρόνος μετρημένος, οντολογική κριτική και μεσσιανική κριτική, παραγωγή και σχέση εκμετάλλευσης, τάξεις ή το χαμένο υποκείμενο . Ακόμη: Ο ντετερμινισμός αντιστέκεται, η σπαζοκεφαλιά των μεσαίων τάξεων, ο προσδιορισμός ως συγκεκριμενοποίηση, μια επιστήμη για το επιμέρους συγκεκριμένο, το μπαλ μασκέ των εμπορευμάτων, ένα ανθρώπινο φυσικό ον, το μίζερο μέτρο κάθε πλούτου, κλπ, κλπ.

Όμως, ο υπερ- αναλυτικός συγγραφέας, δεν έχει ένα μικρό, έστω, κεφάλαιο για την πτώση των καθεστώτων του υπαρκτού σοσιαλισμού- για τον εφηρμοσμένο μαρξισμό.

Τελικά, μελετώντας το βιβλίο, από τη μια θαυμάζεις την επιστημολογική ευρύτητα του καθηγητή και, από την άλλη, βλέπεις τι έχει τραβήξει ο Μαρξ , όχι μόνο από τους εφαρμοστές του, αλλά και από τους μελετητές του…

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ